Меѓу стотиците вештачки сателити кои шетаат низ вселената, два наскоро би можеле да бидат албански.
„Албанија во орбитата, неверојатно, но вистинито“, рече албанскиот премиер Еди Рама во видеото објавено на неговиот профил на социјалните мрежи, во кое најавува дека земјата следната година ќе лансира два сателити.
Сателитот наречен Албанија 1 треба да се искачи во вселената во март 2022 година, додека Албанија 2 ќе му се придружи во вселенската авантура во јуни истата година.
Не беше прецизирано за каков тип на сателит станува збор, но Еди Рама неодамна напомена дека „Албанија ќе има свои сателити со цел да ја зајакне контролата врз целата територија на земјата“.
Кога Би-Би-Си на српски јазик испратил мејл на официјалната адреса на кабинетот на премиерот Рама, пристигнал автоматски одговор дека поштенското сандаче на Владата на земјата што планира да го лансира сателитот е полно.
Според медиумите, соработник на овој проект ќе биде компанијата SpaceX на американскиот милијардер Илон Маск, од која немаше одговори на прашањата поставени за проектот на Балканот.
Од каде дојде албанскиот сателит на пат кон вселената?
Освен видеото од социјалните мрежи на Еди Рама и неколкуте написи во светските медиуми, сѐ уште не се познати деталите од проектот за лансирање на првите албански сателити во вселената.
„Можно е албанскиот универзитет да го подготвува тоа, но прашање е во која фаза е проектот бидејќи немаме дополнителни информации, ниту пак Space X има потврда дека потпишал договор со албански универзитет или некакво лансирање.
„Тоа би било потврда дека тоа навистина ќе се случи, додека кога некој политичар ќе каже нешто такво, треба да биде внимателен и скептичен за тоа“, изјави за Би-Би-Си во Срѓан Пењивраг, претседател на астрономското друштво „Милутин Миланковиќ“ од Зрењанин.
Сепак, земјите во развој, како што е Албанија, додава тој, можат да си дозволат да градат и лансираат помали сателити со „ограничена функционалност“.
Тој вели дека денес е можно да се направи сателит за „неколку милиони евра“, додека цената на лансирањето е намалена во последните години и станала прифатлива за земјите кои досега не размислувале за вакви проекти.
Овој процес во земјите кои немаат развиена вселенска програма, ниту имаат свои ракети за лансирање на сателити во орбитата, функционира со користење на инфраструктурата на други земји, агенции или компании за овие цели.
Во случајот со албанските сателити, во проектот е вклучена американската компанија SpaceX, чија ракета Falcon 9, како што е прикажано во видеото на Еди Рама, треба да ги лансира во орбитата од САД – патеката што сателитот ја прави околу Земјата.
„Секоја година оваа ракета лансира по една тура со 30, 40 сателити и тогаш цената е многу поповолна.
„Може да се лансира за милион евра, но тогаш сте ограничени по тежина и тоа се сателити од околу 150, 200 килограми“, вели Пењивраг.
Тој претпоставува дека на таков чекор ќе се одлучи и Албанија, бидејќи вториот тип на лансирање, каде што има големи сателити и мисии на ракетата, е далеку поскап – од 50 до 70 милиони долари.
Симпсонови како пророци
Досега во неколку наврати беше прикажано дека популарната американска анимирана серија Симпсонови предвидела одредени настани од иднината, меѓу кои и овој.
Во епизодата од 1990 година наречена The Crepes of Wrath, Адиљ Хоџа, студент на размена од Албанија, доаѓа во Спрингфилд, домот на Хомер и Марџ Симпсон.
Набрзо се испоставило дека ученикот е од Балканот, всушност шпион кој испраќал доверливи податоци и слики преку сателит со црн двоглав орел повлечен назад во базата во Албанија.
Доколку се оствари испраќањето на албански сателити во вселената, тоа би било уште едно во низата предвидувања на авторот на серијата, кои се покажаа како точни покрај предвидувањето дека Доналд Трамп ќе стане претседател на Америка, ќе настапи Лејди Гага на Супер Боул и ќе следи епидемијата.
Можни типови на албански сателити
Доколку се реализира овој проект, Пењивраг смета дека веројатно ќе има два вида сателити – телекомуникациски или поверојатно сателит кој би ја снимал површината на земјата, теренот и вегетацијата во висока резолуција.
Телекомуникациските сателити, објаснува тој, се во геостационарна орбита на надморска височина од околу 30.000 километри, додека оние што се користат за снимање на теренот и вегетацијата се во ниска орбита – на надморска височина од 200 до 400 километри над површината на земјата.
„Тој сателит во ниска орбита би имал ограничена функционалност бидејќи во повеќето случаи не може секогаш да стои над една точка.
Може да се врти, секој час да биде над Албанија и да снима бидејќи му требаат неколку минути да оди од еден хоризонт во друг и по одредено време повторно да биде над Албанија“, истакнува Пењивраг.
Тој нагласува дека овој сателит е на помали височини, тоа е далеку пореална опција бидејќи за таков потфат не се потребни премногу пари.
„И постои голем ризик од неуспех, особено за прв пат, така што обично се оди со поевтин и потоа се надоградува“, додава тој.
Србија и сателитите
И во Србија има планови за вселенски истражувања, но засега нема конкретна реализација.
Во март минатата година Србија и Русија потпишаа меморандум за соработка во Казањ на полето на набљудување на земјата од вселената.
„Србија сака да развие систем на сателитски и геолокациски услуги, по примерот на руските партнери, а потпишувањето на овој Меморандум ќе овозможи размена на дигитални знаења и информации во корист на подобрување на квалитетот на животот на обичните луѓе“, рече тогаш министерот за иновации и технолошки развој Ненад Поповиќ.
Срѓан Пењивраг тврди дека досега ништо не се случило по тоа прашање, но смета дека доколку Албанија го реализира проектот, тоа може да биде поттик и за другите земји од регионот.
Тој вели дека Србија, односно нејзините министерства и институти за свои потреби ги користи услугите на други сателити, во однос на метеорологијата, следењето на времето, фотографирањето на површината и вегетацијата.
Сателити во регионот
Лансирањето на сателити не е непознато во другите балкански и соседните земји.
Пионерите на овој потфат во регионот се Бугарите кои го испратија првиот вештачки сателит Интеркосмос 22, попознат како Бугарија 1300, во вселената во август 1981 година.
Тој беше развиен од Институтот за вселенски истражувања на Бугарската академија на науките во рамките на советската програма Интеркосмос, а беше лансиран од рускиот космодром Плесецк, 800 километри северно од Москва.
Во јуни 2017 година, му се придружи геостационарен комуникациски сателит од Бугарија – BulgariaSat 1, кој, според пишувањата на медиумите, донесе придобивки за потрошувачите во Бугарија, но и во Србија, во форма на „поразновидни понуди и поповолни цени за телекомуникациски пакети“.
На Балканот, таканаречените коцка или нано-сателити, со димензии 10 на 10 сантиметри, често патувале во вселената, а нивните можности се претежно ограничени.
„Тоа е или истражувачки или образовен сателит, кој може да биде за универзитет или училишта, но не е лесно да се соберат или лансираат“, објаснува Пењиврат.
Романија го лансираше првиот нано-сателит во зимата 2012 година – минијатурен сателит тежок до 10 килограми.
Направен е од Романската вселенска агенција (РОСА) и е лансиран од космодромот Куру во Француска Гвајана, на јужноамериканскиот континент.
По пет години, оваа земја испрати уште два нано-сателити на небото како дел од мисијата RoBiSAT.
Од земјите во близина, Унгарија досега лансираше три нано-сателити во вселената, последниот во август годинава.
Минатата година од космодромот Куру полета ракета, која со себе ги понесе во вселената засега единствените сателити од поранешна Југославија – словенечкиот нано-остелит Трисат и микросателитот (тежина до 100 килограми) Немо ХД.