Постојат неколку теории за тоа што може да предизвика истребување на човештвото – од инвазија на вонземјани до астероидно влијание, меѓутоа, меѓу научниците кои се занимаваат со потенцијални катастрофи, постои консензус дека некои ризици за апокалипсата се со поголема веројатност од другите.
Ситуациите што можат да доведат до истребување на човечкиот вид научниците ги нарекуваат егзистенцијални ризици.
Егзистенцијалниот ризик е различен од она што можеме да го наречеме „редовна“ опасност или закана, објаснува Лук Кемп, соработник за истражување во Центарот за проучување на егзистенцијални ризици на Универзитетот во Кембриџ, кој ги проучува историските цивилизациски колапси и ризиците што ги предизвикуваат денешните климатски промени.
„Ризикот во типична терминологија треба да биде составен од опасност, ранливост и изложеност“, рече Кемп за Live Science.
Нуклеарна војна
Како пример број еден, Кемп ја наведува нуклеарната војна, која историјата и популарната култура ја вметнаа врз нашата свест како еден од најголемите потенцијални ризици за опстанокот на луѓето.
Нашата ранливост од оваа закана расте ако земјите произведуваат високо збогатен ураниум и ако ескалираат политичките тензии меѓу народите. Таа ранливост ја одредува нашата изложеност.
Како што е случајот со сите егзистенцијални ризици, нема достапни и прецизни проценки за тоа колку од населението на земјата би можело да се елиминира со нуклеарна бура. Но, ефектите од Големата нуклеарна зима – период на замрзнување и ограничено производство на храна што би следело во војната предизвикана од чадливата нуклеарна магла што ја блокира сончевата светлина да навлезе во Земјата – се очекува да бидат сериозни.
„Би било целосно ужасно и може да доведе до смрт на голем слој на човештвото. „Но, се чини дека е малку веројатно дека ова само по себе ќе доведе до истребување“, рече Кемп.
Пандемија
Злоупотребата на биотехнологијата е уште еден егзистенцијален ризик со кој се занимаваат научниците. Една од злоупотребите е особено загрижувачка за научникот Касиси Нелсон, а тоа е злоупотреба на биотехнологијата за инженерство на смртоносни патогени кои рапидно се шират.
Како еден од водачите на тимот за биосигурност на Институтот за иднината на човештвото на универзитетот Оксфорд, Нелсон ги истражува прашањата за биосигурност со кои се соочува човештвото, како што се нови заразни болести, пандемии и биолошко оружје.
Патогенот специјално дизајниран да биде заразен и смртоносен може да биде далеку поштетен од природниот и може потенцијално да убие голем број на земјината популација во ограничен временски период.
Таа признава дека патогенот специјално дизајниран да биде заразен и смртоносен може да биде далеку поштетен од природниот и може потенцијално да убие голем број од населението на земјата во ограничено време.
Но, и покрај стравот што може да се создаде, особено во нашиот сегашен пандемски свет, таа верува дека веројатноста дека тоа ќе се случи е мала. Сепак, големината на потенцијалната закана го задржува вниманието на истражувачите на овој ризик.
Климатски промени
На врвот на листата на егзистенцијални ризици се и климатските промени кои веќе доведоа до пад и истребување на многу видови на планетата. Придружните феномени на климатските промени – несигурноста во снабдувањето со храна, недостигот на вода и екстремните временски услови, стануваат се поопасни за човековиот опстанок.
Сепак, Кемп ги опишува климатските промени како „егзистенцијален мултипликатор на ризик“ на глобално ниво, што значи дека ги засилува другите закани за опстанокот на луѓето. Тој изјави дека недостигот на храна или вода ќе ги зголеми меѓународните тензии и ќе започне нуклеарни војни со потенцијално огромни човечки жртви.
Овој начин на размислување ја нагласува меѓусебната поврзаност на егзистенцијалните ризици. Како што посочи Кемп, малку е веројатно дека настан за масовно истребување би бил предизвикан од несреќа како што е нуклеарна војна или пандемија. Наместо тоа, историјата ни покажува дека повеќето цивилизациски колапси се предизвикани од неколку испреплетени фактори.
Катастрофален настан може да остави само неколку стотици или илјадници преживеани на Земјата, што би го загрозило одржливоста на човештвото.
Од друга страна, колапсот може да избрише само дел од човештвото, но последователно да предизвика глобална несигурност и конфликт и да ја намали нашата еластичност кон други закани.
„Не зборуваме за една идеја за тоа како би изгледало истребувањето или како би се одвивало. Тоа е повеќе нијансирање од тоа“, објасни Кемп.
Вештачка интелигенција
Постои уште еден агол – егзистенцијалниот ризик за човештвото не мора да го загрозува нашиот опстанок. Егзистенцијалниот ризик може да биде оној што го намалува нашиот потенцијал како вид – без разлика дали е наша способност да станеме раса во вселената или да достигнеме одредено ниво на технолошка доминација.
Еден познат ризик што спаѓа во оваа категорија е вештачката интелигенција.
Истражувачите веруваат дека интелигентните роботи, ненамерно ослободени од воздржаност, би можеле да наметнат широка контрола врз луѓето и може да нè надминат и физички и психички. Тоа би ја узурпирало нашата доминација на планетата и би можело фундаментално да ја промени идејата за тоа што значи да се биде човек.
Човештвото само по себе
Без оглед колку се разликуваат споменатите ризици, сите тие имаат заедничко нешто, а тоа се луѓето кои го одредуваат нивниот потенцијал да се реализира.
Сабин Роман, истражувачки соработник во Центарот за проучување на егзистенцијални ризици, моделира еволуција и колапс во општеството гледајќи ги минатите цивилизации, вклучително и Римската империја.
Тој верува дека повеќето од егзистенцијалните ризици се „создадени“ и дека тие се вкоренети во општествата и системите што ги создаваат општествата. Според него, заложбите на човекот за постојан раст доведуваат до експлоатација, планетарно уништување и конфликт. Иронично, ова само ги зголемува некои од најголемите закани со кои се соочуваме денес, како и нашата ранливост.
„Ако навистина сакаме да промениме нешто, можеме да имаме многу малку реално влијание врз надворешните фактори. Повеќе е нашето внатрешно функционирање како општество што може да се промени“, вели Роман.