Долгогодишниот белоруски лидер Александар Лукашенко ќе обезбеди седми мандат како шеф на државата на утрешните претседателски избори, бидејќи неговите најголеми ривали се или во затвор или во егзил.
На претходните претседателски избори, во август 2020 година, Лукашенко освои 80 отсто од гласовите, според официјалните резултати, што поттикна тврдења за изборна измама и повеќемесечни протести на кои владата одговори со остра репресија врз илјадници неистомисленици.
За да го намали ризикот од нови немири, 70-годишниот Лукашенко го помести датумот на овогодинешните избори – од топлиот август во ледениот јануари, кога масовните протести не се веројатни поради лошите временски услови.
Лукашенко, чиј мандат истекува на крајот на септември, на утрешните избори има само симболични противници, за разлика од гласањето во 2020 година, бидејќи изборната комисија овојпат не ги одобри кандидатурите на опозициските политичари.
Павел Сапелка, активист на групата за човекови права Весна (Пролет), истакна дека политичарите кои некогаш биле противници на Лукашенко „сега буквално гнијат во затвор“ во тешки услови и дека никој немал контакт со нив повеќе од една година.
Протераната опозициска лидерка Светлана Тихановскаја, главниот ривал на Лукашенко на изборите во 2020 година, ги нарече изборите во Белорусија „фарса“ и ги повика Белорусите да гласаат против сите кандидати.
Нејзиниот сопруг, активистот Сергеј Тихановски, се обиде да се кандидира за претседател пред четири години, но беше уапсен и до ден-денес е во затвор.
Лукашенко, поранешен директор на државна фарма, стана претседател во 1994 година, возејќи се на бранот јавен гнев поради остриот пад на животниот стандард по хаотичните и болни реформи за време на транзицијата од социјалистичка во пазарна економија.
За време на неговиот прв мандат, Лукашенко беше наречен „последниот европски диктатор“, а тој прекар го оправдуваше со сузбивање на несогласувањето и продолжување на неговото владеење преку избори кои Западот ги опишува како неслободни и нефер.
Изборите во 2020 година, на кои Лукашенко обезбеди шести мандат, многумина и дома и во странство ги сметаат за наместени.
Изборите доведоа до повеќемесечни масовни протести, најголеми досега во Белорусија.
Властите одговорија на овие протести со сеопфатна репресија – тие уапсија повеќе од 65.000 луѓе, претепаа илјадници и забранија стотици независни медиуми и невладини организации, што ги наведе западните земји да воведат санкции кон Минск.
Водечките опозициски фигури сега се или во затвор или ја напуштија земјата.
Активистите за човекови права велат дека во Белорусија има околу 1.300 политички затвореници, вклучувајќи го и добитникот на Нобеловата награда за мир Алес Бељацки, основач на групата Весна.
Лукашенко неодамна помилува повеќе од 250 луѓе за кои активистите за човекови права тврдеа дека се политички затвореници.
Сепак, помилувањата доаѓаат во време на зголемена репресија со цел да се искорени сите преостанати знаци на несогласување со властите.
Стотици беа уапсени во рации насочени кон роднини и пријатели на политички затвореници.
Уапсени се и членовите на онлајн групите што ги започнаа станарите на станбените згради во неколку градови.
За време на неговото тридецениско владеење, Лукашенко се потпираше на субвенции и политичка поддршка од Русија, на која ѝ дозволи да ја искористи белоруската територија за да ја нападне Украина во 2022 година, а подоцна се согласи да добие дел од тактичкото нуклеарно оружје на Русија.
Додека со години се пазареше со Кремљ за дополнителни субвенции, Лукашенко повремено се обидуваше да го смири Западот со олеснување на репресијата.
Таквото флертување со Западот заврши кога тој иницираше насилно задушување на протестите по изборите во 2020 година.
Со рускиот лидер Владимир Путин, со кого е тесно поврзан, Лукашенко потпиша договор во декември 2024 година со кој Белорусија ѝ даде безбедносни гаранции, вклучително и можната употреба на руско нуклеарно оружје.
Договорот беше потпишан по ревизијата на руската нуклеарна доктрина, која за прв пат ја стави Белорусија под нуклеарниот чадор на Русија, во услови на тензии со Западот поради војната во Украина.
Лукашенко наведува дека Белорусија има десетици руско тактичко нуклеарно оружје, чие распоредување ја проширува способноста на Русија да напаѓа цели во Украина и членките на НАТО во Европа.
Тој не крие дека се восхитува на поранешниот Советски Сојуз, ги врати советските контроли врз економијата, ја обесхрабри употребата на белорускиот јазик во корист на рускиот и инсистираше на замена на црвено-белото национално знаме со она. Белорусија користела кога била една од 15-те советски републики.
Водечката безбедносна агенција во Белорусија го задржа озлогласеното име на КГБ од советско време, а Белорусија е единствената земја во Европа со смртна казна, која се извршува со истрел во задниот дел од главата.