Високите американски и руски официјални лица ја одржаа својата најобемна средба на високо ниво откако Москва испрати војници во Украина пред речиси три години, разговарајќи четири часа во Ријад во вторникот, пред американскиот претседател Доналд Трамп да посочи дека Киев е виновен за конфликтот.
Трамп покажа малку трпение за украинските приговори за нивното исклучување од разговорите во Саудиска Арабија.
Тој постојано повторува дека украинските лидери никогаш не требало да дозволат да започне конфликтот, сугерирајќи дека Киев требало да биде подготвен да направи отстапки за Русија пред Москва да испрати војници во Украина во 2022 година.
Ваквите коментари и желбата на Трамп да ги поправи односите со Москва може да има висока цена за трансатлантскиот сојуз меѓу САД и Европа и значително да ја поткопа позицијата на Вашингтон во Украина, како и со другите држави кои сметаат на американското лидерство во НАТО и пошироко за нивната безбедност и заштита.
За време на администрацијата на поранешниот претседател Џо Бајден, САД и Европа се фокусираа на изолација на Русија и одбрана на меѓународниот поредок воспоставен по Втората светска војна.
Во Ријад, делегациите предводени од американскиот државен секретар Марко Рубио и рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров постигнаа договор за формирање тимови кои ќе работат на обнова на персоналот на американската и руската амбасада во Москва и Вашингтон, кои беа ослабени поради серијата меѓусебни протерувања на дипломати.
Овој напор има за цел да ги искористи тие канали за поддршка на мировните преговори во Украина и истражување на можностите за обновување на економската и глобалната соработка. Руски функционер посочи на можни заеднички енергетски проекти.
Еве што беше договорено во Ријад и што следува:
Обнова на нарушените дипломатски односи
Прво на листата на достигнувања за двете земји беше постигнувањето договор за ставање крај на долгогодишните влошени дипломатски односи, кои достигнаа најниска точка од Студената војна, откако рускиот претседател Владимир Путин испрати војници во Украина во февруари 2022 година.
Состанокот, одржан само една недела откако Трамп телефонски разговараше со Путин, беше првата значајна директна средба меѓу највисоките дипломати на двете земји откако поранешниот државен секретар Ентони Блинкен се сретна со Лавров во Женева во јануари 2022 година во неуспешен обид да го спречи конфликтот во Украина.
Лавров по разговорите во вторникот рече дека страните постигнале договор за забрзување на назначувањето на нови амбасадори, додавајќи дека високи дипломати од двете земји наскоро ќе се сретнат за да разговараат за „отстранување на вештачките пречки за работата на амбасадите на САД и Русија и другите мисии“.
Во реалноста, слабеењето на дипломатскиот персонал во амбасадите на САД и Русија започна долго пред руските трупи да влезат во Украина во 2022 година, назад по руската анексија на Крим во 2014 година, која беше сметана за нелегална од поголемиот дел од светот.
Тогашната администрација на Барак Обама нареди затворање на неколку руски канцеларии во САД.
Тензиите дополнително ескалираа по труењето на руски шпион во егзил и неговата ќерка во Велика Британија во 2018 година, за што британските власти ја обвинија Русија.
Ова доведе до масовно протерување на дипломати и затворање на бројни конзулати во двете земји и низ Европа.
Запрашан од Асошиејтед прес дали САД сега ги сметаат тие случаи затворени, Рубио одби да даде конкретен одговор, но нагласи дека е невозможно да се постигне мировен договор за Украина без дипломатски ангажман.
„Нема да преговарам или зборувам за сите елементи на нарушување на нашите дипломатски односи. Но, крај на конфликтот не може да се случи доколку не воспоставиме барем малку нормалност во работата на нашите дипломатски мисии во Москва и Вашингтон.“
Преговори за прекин на конфликтот во Украина
Двете страни се согласија да формираат работни групи на високо ниво за да започнат со истражување на опциите за преговарачко решение на конфликтот.
Не беше јасно кога тимовите ќе се сретнат за прв пат, но двете страни посочија дека тоа ќе биде наскоро.
Што се однесува до можните отстапки, советникот на Трамп за национална безбедност Мајк Волц, кој учествуваше во преговорите, рече дека прашањата за територијата и безбедносните гаранции ќе бидат дел од дискусијата.
Рубио додаде дека тим од експерти ќе започне разговори со руската страна за „параметрите како би можел да изгледа крајот на овој конфликт“.
Во врска со прашањето за потенцијална мировна мисија за следење на прекинот на огнот во Украина, Лавров рече дека Москва нема да прифати војници од земјите-членки на НАТО, повторувајќи го ставот дека аспирациите на Украина да се приклучи на западната воена алијанса претставуваат голем безбедносен проблем.
„Ние објаснивме дека распоредувањето на војници од земјите на НАТО, дури и да се под знамето на ЕУ или како национални сили, нема да промени ништо и дека тоа ќе биде целосно неприфатливо за нас“, рече Лавров.
Исклучување на Украина и Европа од преговорите
Ниту Украина, ниту европските земји не беа поканети на состанокот во Ријад, но американските власти нагласија дека не планираат да ги исклучат од мировните преговори доколку се одржат.
Никој не е настрана овде“, рече Рубио.
„Се разбира, ќе има ангажман и консултации со Украина, нашите партнери во Европа и други. Но, во крајна линија, руската страна е суштинска за овој процес.“
Валц додаде: „Ако планирате да ги доведете двете страни на преговарачка маса, мора да разговарате со двете страни… Апсолутно разговараме со сите“.
Тој нагласи дека Трамп разговарал со украинскиот претседател Володимир Зеленски минатата недела веднаш по неговите разговори со Путин, и дека американскиот потпретседател Џ.Д. Венс и Рубио разговарале со Зеленски во петокот во Германија.
Сепак, Зеленски беше видно незадоволен од неговото исклучување од средбата и ја одложи планираната посета на Саудиска Арабија за да избегне каква било поврзаност помеѓу неговата посета и овие преговори.
Можно укинување на американските санкции кон Русија
Запрашан дали САД би можеле да ги укинат санкциите кон Москва воведени за време на администрацијата на Бајден, Рубио рече дека „за да се стави крај на секој конфликт, мора да се направат отстапки од сите страни“.
Можна американско-руска соработка
Шефот на рускиот Фонд за директни инвестиции Кирил Дмитриев рече дека САД и Русија треба да развијат заеднички енергетски проекти.
Рубио додаде дека евентуалниот крај на војната во Украина може да отвори „неверојатни можности“ за подобрување на односите меѓу САД и Русија.