Додека војната во Украина продолжува, рускиот претседател Владимир Путин се вклучи во вежба за штракање со нуклеарно оружје, пишува Ричард К. Бетс, професор на Универзитетот Колумбија, за списанието Foreign Affairs.
„Кој ќе се обиде да не спречи, а камоли да се заканува на нашата земја и нејзиниот народ, мора да знае дека рускиот одговор ќе биде итен и ќе доведе до последици какви што никогаш не сте виделе во историјата“, рече Путин во февруари во првата од многуте изјави во кои предупреди за можен нуклеарен напад.
Западните набљудувачи во голема мера го отфрлија ова како „празна“ приказна.
„На крајот на краиштата, која страна и да употреби нуклеарно оружје прва, тоа би било опасно коцкање, бидејќи не би се знаело дали противникот ќе возврати на рамноправен или уште полош начин. Затоа, има многу мали шанси разумните лидери всушност да започнат процес на размена на напади кои би можеле да завршат со уништување на нивните земји. Меѓутоа, кога станува збор за нуклеарно оружје, многу мали шанси не се доволно добри“, истакнува Бетс.
Планирањето во случај Русија да користи нуклеарно оружје е од клучно значење. Опасноста би била најголема доколку војната решително се претвори во корист на Украина.
Тоа е единствената ситуација во која Русите би можеле да го преземат тој ужасен ризик, во обид да го спречат поразот, принудувајќи ја Украина и нејзините сојузници во НАТО да се откажат.
Русите би можеле да го направат тоа со користење на едно или повеќе тактичко нуклеарно оружје против украинските сили или со детонирање на симболична експлозија над ненаселена област.
Постојат три опции во кои американските официјални лица би пронашле варијација за да одговорат на рускиот нуклеарен напад врз Украина.
САД би можеле да изберат реторички да го осудат нуклеарниот напад, но да не преземат никакви воени дејствија.
САД би можеле да користат сопствено нуклеарно оружје или би можеле да се воздржат од нуклеарен контранапад, но директно да влезат во војната со тешка употреба на конвенционални воздушни напади и мобилизација на копнени сили.
Сите тие алтернативи се лоши, бидејќи не постојат нискоризични опции за справување со крајот на нуклеарното табу.
Конвенционалниот одговор е најмалку лош од трите опции, бидејќи избегнува повисоки ризици.
Флексибилен одговор
Во изминатите три децении, американските власти обрнаа малку внимание на потенцијалната динамика на нуклеарната ескалација.
Спротивно на тоа, за време на Студената војна, ова прашање беше во центарот на стратешката дебата.
Тогаш НАТО беше тој што во принцип се потпираше на опцијата за намерна ескалација – почнувајќи со ограничена употреба на тактичко нуклеарно оружје – како начин да се запре советската инвазија.
Оваа стратегија беше контроверзна, но беше усвоена затоа што Западот веруваше дека неговите конвенционални сили се инфериорни во однос на оние од Варшавскиот пакт.
Денес, со обратен однос на силите, сегашната руска доктрина за „ескалација до деескалација“ го имитира концептот на НАТО од Студената војна и неговиот „флексибилен одговор“.
НАТО реторички промовираше политика на флексибилен одговор, но идејата отсекогаш била стратешки нејасна.
Вистинските планови за вонредни ситуации никогаш не беа едногласно воспоставени, бидејќи употребата на нуклеарно оружје носеше ризик ситуацијата да кулминира со апокалиптична војна со отворен крај.
Но, претставниците на НАТО не треба да се потпираат на воздржаноста на Москва.
Путин има многу повеќе на коцка во војната во Украина и веројатно мисли дека на крајот Вашингтон би бил помалку подготвен да игра руски рулет отколку тој.
Тој би можел да го глуми лудакот и да примени нуклеарен шок како прифатлив ризик за завршување на војната под руски услови.
Нивоа на ескалација
Бидејќи НАТО се соочува со можноста Русија да користи нуклеарно оружје, првото прашање што треба да се одговори е дали таа можност треба да претставува вистинска црвена линија за Западот.
Со други зборови, дали рускиот нуклеарен напад би го навел НАТО да премине од едноставно снабдување со оружје на Украина до директно вклучување во самата борба.
Руското оправдување за тактичката употреба на нуклеарно оружје би вклучувало заплашување на НАТО да не ја премине таа линија и принудување на Украина да се предаде.
Ако руската употреба на какво било нуклеарно оружје не ги испровоцира САД во директна борба, Москва ќе има зелено светло да користи уште повеќе такво оружје и брзо да ја уништи Украина.
Ако предизвикот, кој сега е само хипотетички, стане реалност, влегувањето во нуклеарна војна може да стане експеримент во кој Американците не сакаат да учествуваат.
Поради оваа причина, постои многу реална можност официјалните лица да ја изберат најслабата опција – да зборуваат за незамисливото варварство на Русија и да ги спроведат сите неискористени економски санкции кои сѐ уште се достапни, но не преземаат никакви воени потези.
Ова би подразбирало двe јавни објави. Прво, за да се намали перцепцијата дека тоа е послаба опција, претставниците на НАТО треба да нагласат дека модерната прецизна технологија го прави тактичкото нуклеарно оружје непотребно за ефективно ангажирање.
Ова, исто така, ќе има за цел да го искористи руското прибегнување кон нуклеарни напади како дополнителен доказ за воената заостанатост на Русија.
Одењето директно во војна на конвенционално ниво не би ја намалило паниката на Запад, но тоа би значело дека Русија ќе се соочи со борба против НАТО, кој е многу супериорен во ненуклеарните сили и исто така има нуклеарно оружје.
Друга важна порака што треба да се нагласи би била дека секоја следна руска употреба на нуклеарно оружје ќе предизвика американска нуклеарна одмазда.
Оваа конвенционална опција е тешко привлечна. Директната војна меѓу големите сили која започнува на кое било ниво ризикува ескалација до масовно уништување.
Затоа, би било клучно воениот одговор на НАТО да биде проследен со преговори кои вклучуваат што е можно повеќе козметички отстапки за Русија за да има чувство за постигнување мир на достоинствен начин за неа.
Дилемата на Западот
Во случај на руска нуклеарна детонација, НАТО ќе има две конкурентни цели.
Од една страна, алијансата ќе сака да ја негира секоја стратешка предност што Москва може да ја има од нуклеарното оружје. Од друга страна, целта ќе биде да се избегне понатамошна ескалација.
Оваа дилема го нагласува очигледниот императив да се обесхрабри Москва да користи нуклеарно оружје.
Во овој контекст, НАТО не треба само да се заканува со одмазда, туку и да ја добие поддршката од трети страни кои Путин сака да ги спречи да се приклучат на западната опозиција.
Досега, Москва беше охрабрена со одбивањето на Кина, Индија и другите земји целосно да се приклучат на кампањата за економски санкции наметнати од Западот.
Овие земји, сепак, имаат удел во одржувањето на нуклеарното табу. Би можеле да се убедат да наведат дека нивната економска соработка со Русија е условена со воздржување од употреба на нуклеарно оружје.
Вашингтон секогаш ќе има нејасни стратегии за да ја одржи флексибилноста како одговор.
Сепак, секое понатамошно штракање на Путин со нуклеарно оружје треба да предизвика едноставни, но моќни потсетници од Вашингтон за она што Путин веќе го знае – Русија е целосно ранлива на нуклеарна одмазда и нуклеарната војна нема победници.