Како што се интензивираат трансатлантските разговори за иднината на Украина, една тема излегува на виделина, особено во изјавите на американскиот претседател Доналд Трамп: кој плаќа за што?
Дебатата за милијардите потрошени за да ѝ се помогне на Украина да ги одбие руските напади од февруари 2022 година и дали товарот е праведно распределен, сега е во центарот на дипломатската дебата.
Еуроњуз точно детално објаснува кој што плаќа и, што е уште поважно, колку е товарот на тие трошоци во однос на секоја земја.
Во ноември минатата година, украинскиот парламент, Врховната рада, одобри рекорден воен буџет од 45,9 милијарди евра за 2025 година. Ова тогаш изнесуваше 26,3% од БДП на земјата или 55% од нејзиниот вкупен буџет.
Ребалансирање на украинскиот буџет во јули
Во јули, износот беше ревидиран за да вклучи уште 8,6 милијарди евра за поддршка на дополнителен воен персонал, набавка и производство на оружје, со што вкупниот износ достигна 31% од БДП, или 67% од сите трошоци на централната влада.
Расходите како удел во буџетот покажуваат колку од ресурсите на државата се наменети за приоритет, како што е одбраната, во споредба со сите други расходи.
Додека расходите како удел од БДП мерат ист износ во однос на големината на целата економија, затоа ги вклучуваат и приватните компании и другите економски активности, со цел да се покаже товарот врз економијата на нацијата како целина.
Иако буџетот за одбрана на Украина од 55 милијарди евра ги одразува непосредните потреби за преживување, сеопфатните воени трошоци покажуваат вкупен товар од 700 милијарди евра што вклучува реконструкција, хуманитарни потреби и економски загуби.
Расходите за одбрана претставуваат само една компонента од финансиското влијание на војната врз земјата.
За споредба, расходите на ЕУ за украинските одбранбени напори, што вклучува и директни расходи на ЕУ и билатерални расходи од земјите-членки, изнесуваат околу 72 милијарди евра за тригодишниот период од 2022 до 2024 година. Изразено како процент од БДП, ова е околу 0,3% од БДП на ЕУ годишно.
Според Стејт департментот, расходите на САД само за украинската одбрана во текот на истите три години изнесувале 57,3 милијарди евра.
Ова е значително помалку од бројката од 300 милијарди долари што ја спомена претходно американскиот претседател Доналд Трамп.
Изразено како процент од БДП, ова изнесува околу 0,08% од БДП на САД годишно.
Секој Украинец плаќа 1.312 евра годишно за одбрана
Иако не е изненадувачки што износот потрошен за одбрана на Украина за економски сили како САД и ЕУ е само дел од нивниот годишен БДП, тоа ги става реалните вкупни трошоци од руската војна за Украинците во перспектива.
Друг начин да се стават бројките во контекст е колку секој поединечен граѓанин плаќа за трошоците за одбрана на Украина.
Ако го земеме украинскиот буџет за одбрана и го поделиме според моменталното население од околу 37,86 милиони (бројките не се прецизни поради големиот број бегалци и внатрешно раселени Украинци), би можеле да заклучиме дека во периодот 2022 – 2024 година, секој Украинец платил околу 3424 евра за одбрана, односно околу 1312 евра годишно.
Тоа е значително повеќе, и апсолутно и релативно, од она што граѓаните на САД или ЕУ го придонесуваат.
Тешко е да се одреди цврст, фиксен износ на средства што САД ги испратиле во Украина од 2022 година, бидејќи одлуките за финансирање и исплата не се совпаѓаат прецизно со буџетите за одбрана или трошење на начин на кој тоа го направи нашата украинска пресметка, но да претпоставиме најдарежливи бројки.
Ако ја земеме бројката на Институтот Кил од 111,28 милијарди евра, што вклучува и поддршка за одбрана и хуманитарна помош во период од најмалку три години, и ја поделиме со бројот на жители на САД, тогаш секој американски граѓанин плаќал 108 евра годишно за одбраната на Украина.
Некои земји даваат повеќе, но Унгарија речиси ништо
За ЕУ, ако повторно ги земеме проценките на Институтот Кил за вкупните воени и финансиски обврски од околу 138 милијарди евра, тогаш износот по секој граѓанин на ЕУ е околу 95 евра годишно.
За разлика од проценката за САД, бројките не треба да бидат исти за целата унија, бидејќи некои земји придонесуваат повеќе за одбраната на Украина, а други придонесуваат малку или воопшто не придонесуваат надвор од заедничкиот буџет на ЕУ, како што е Унгарија.
Исто така, некои европски земји надвор од ЕУ, како што е Норвешка, придонесуваат за одбраната на Украина преку дополнителен инструмент, Европскиот мировен фонд.
Повеќето проценки за помошта на ЕУ за Киев не ги вклучуваат средствата од ЕПФ.
Секако, треба да се каже дека просечната годишна плата на украински граѓанин е околу 3.500 евра, што го прави нивниот придонес во воените напори еквивалентен на околу една третина од просечната годишна плата.
Горенаведените бројки се чини дека се многу помал товар ако ги споредиме со просечната плата во ЕУ, која е околу 29.600 евра според Евростат, и во САД, која е околу 56.880 евра.
Во следната деценија, Украина се соочува со потреби за реконструкција во износ од 448,6 милијарди евра, што е речиси девет пати повеќе од буџетот за одбрана за 2025 година.
Четвртата проценка на штетите и потребите на Светската банка, објавена на 25 февруари, документираше 150 милијарди евра директна штета на инфраструктурата.
Штетата и уништувањето на станбениот фонд водат во сите сектори со 48,8 милијарди евра, што влијае на 2,5 милиони домаќинства и бара 71 милијарда евра за реконструкција.
Транспортната инфраструктура претрпе штета од 31,6 милијарди евра, а за целосна реконструкција се потребни 66,7 милијарди евра.
Штетите во енергетскиот сектор изнесуваат 58,2 милијарди евра
Енергетскиот сектор, силно погоден во 2024 година, се соочува со трошоци за реконструкција што достигнуваат 58,2 милијарди евра.
За споредба, САД и ЕУ немаа директни трошоци или штети на инфраструктурата од борбите, освен инцидентите поврзани со руска саботажа, како што е штетата на подморските телекомуникациски кабли во балтичкиот регион во декември 2024 година.
Овие бројки ја опфаќаат само економската страна на војната. Многу поголем товар паѓа врз изгубените животи, раселените семејства и опустошените заедници, бројки што ниедна сметководствена табела не може целосно да ги опфати.