Додека војната во Украина е веќе во тек и во својата четврта година без политичко решение на повидок, американскиот претседател Доналд Трамп ѝ поставува на Москва ултиматум: прекин на огнот или санкции.
Крајниот рок е 8 август. Може ли американскиот притисок да го промени текот на војната или е тоа уште еден обид симболично да се демонстрира решителност на меѓународната сцена?
Откако ја презеде функцијата во јануари оваа година, претседателот Доналд Трамп постојано најавува дека ќе го направи она што неговиот претходник не успеа да го направи – да ја запре најкрвавата војна во Европа од 1945 година.
Неговите пораки беа директни и популистички во нивното пакување: „Мир за 24 часа“ и „Времето за договор е сега“.
Сепак, седум месеци подоцна, конфликтот продолжува, а дипломатските иницијативи не донесоа опипливи резултати.
Последниот потег од Вашингтон дојде во форма на ултиматум: Москва има 10 дена да се согласи на прекин на огнот, во спротивно ќе следат „строги санкции“.
Рокот истекува на 8 август, а многумина се прашуваат – дали тоа ќе промени нешто на теренот?
Последна шанса за дипломатија?
Клучен играч во овој дипломатски напор е Стив Виткоф, бизнисмен и специјален пратеник на претседателот Трамп за Украина и Русија.
Виткоф веќе се сретна со Путин неколку пати оваа година, а според најавите, би можел да отпатува во Москва на почетокот на август – само еден или два дена пред крајниот рок.
Тоа би бил последен обид за деескалација преку директни контакти пред САД да преминат на санкции.
Сепак, според аналитичарите, шансите за успех се многу ограничени, објавува Радио Слободна Европа.
„Разговорите со високи руски претставници не донесоа никаков напредок. Нема договор дури ни за основните принципи на мирот“, рече државниот секретар Марко Рубио, додавајќи дека Москва сè уште категорично одбива каква било отстапка.
Три рунди преговори во Истанбул во текот на мај и јуни завршија без никаков напредок, а политичкиот коментатор Иван Преображенски оценува дека руската позиција всушност се зајакнала:
„Кремљ сфати дека Трамп повеќе не е наивен. Затоа се подготвуваат за враќање на режимот на односи што постоеја под Бајден – воздржан, дистанциран, но без суштински дијалог“.
Збунувачки сигнали од Белата куќа
Стратегијата на Трамп кон Украина останува нејасна. Иако е сè погласен во критиките кон Русија, претседателот инсистира дека „мирот бара две страни“.
Во неколку наврати, тој сугерираше дека Киев мора да се согласи и на отстапки, без да прецизира што тоа би подразбирало.
Ваквата реторика отвора простор за различни толкувања: додека некои веруваат дека Трамп сака фер преговори, други тврдат дека тој всушност е подготвен да тргува со украинските територии во замена за брз политички поен со гласачите.
Привремениот претставник на Трамп во ОН, Џон Кели, на 31 јули изјави: „И Русија и Украина мора да преговараат за прекин на огнот и траен мир. Време е да се постигне договор“.
Според досегашните информации, Украина е подготвена да се согласи на привремено примирје – но Москва сè уште одбива.
Санкции како алатка – но каков вид и колку ефикасни?
Досега, Трамп не ја прецизирал точната форма на санкции што планира да ги воведе.
Сепак, во претходните изјави зборуваше за „многу строги тарифи“ кон Русија, но и за таканаречените секундарни санкции – казнени мерки против земјите што продолжуваат да тргуваат со Москва.
Ваквите санкции, особено ако го вклучуваат енергетскиот сектор, би можеле да бидат сериозен удар за руската економија, но и геополитички ризични. Кина, Индија и Турција се најголемите купувачи на руска нафта и деривати.
Ударот врз нивните економски интереси би можел да предизвика негативна реакција и да ги оштети односите со Вашингтон.
„Извозот на енергија на Русија носи огромен дел од владините приходи. Секундарните санкции би можеле, барем на краток рок, сериозно да го нарушат тој паричен тек“, рече Рубио. Но, Трамп остана резервиран: „Не знам дали Путин воопшто се плаши од санкции“.
Неизвесност во Белата куќа: упорност или откажување?
Прашањето што се поставува сè почесто во американските политички кругови е – колку далеку е Трамп навистина спремен да оди во обидот да постигне мир?
Иако најави зајакнување на украинската воена поддршка, ова не вклучуваше директни испораки на американско оружје.
Наместо тоа, тој предложи модел во кој сојузниците на НАТО би предале постари системи за оружје на Украина, а потоа би ги надградиле со купување американско оружје.
Засега, Белата куќа не одобрила нови испораки на оружје од постојните залихи во рамките на т.н. на Претседателскиот орган за повлекување (PDA), од кој претходната администрација финансираше клучни пакети помош за Киев.
Ситуацијата на фронтот
На бојното поле, украинските сили се во дефанзива. По неуспешната контраофанзива во 2023 година, Русија продолжи со својот бавен, но стабилен напредок. Загубите се големи, но решителноста на Кремљ останува цврста.
Јули 2025 година беше обележан со рекорден број напади со руски беспилотни летала врз украински цели – повеќе од кој било месец од почетокот на инвазијата, според анкетата на АФП.
На 1 август, Путин рече дека целите на „специјалната операција“ не се менуваат и дека руската армија напредува по целата фронтова линија.
Преображенски предупредува: „Во наредните месеци, Русија ќе го зголеми притисокот и ќе се обиде со нова офанзива пред доаѓањето на зимата“.
Ветувања, рокови и реалноста на војната
Мандатот на Трамп, кој истекува на 8 август, може да биде одлучувачки момент за надворешната политика на САД кон Украина.
Во зависност од тоа дали санкциите всушност ќе следат – и колку ќе бидат строги – светот ќе може да процени дали ова е сериозна стратешка промена или само уште еден блеф од Вашингтон.
Москва не покажува знаци дека ќе попушти. Украина е исцрпена и зависи од странска помош. Западот е поделен.