Мините се сметаат за исклучително опасно и многу неселективно оружје.
Сепак, пет европски земји одлучија да го напуштат меѓународниот договор за забрана на противпешадиски мини, наведувајќи ја растечката закана од Москва, пишува CNN.
Финска, Полска, Латвија, Естонија и Литванија, земји што граничат со Русија, иницираа чекори за повлекување од Конвенцијата од Отава, договор со кој се забранува употребата на противпешадиски мини, оружје наменето да ги убие или осакати оние што ќе стапнат на нив.
Ваквите случувања ги вознемирија активистите и невладините организации кои го гледаат повторното воведување на нагазни мини, кои убиле или осакатиле десетици илјади цивили низ целиот свет во текот на годините и можат да контаминираат области децении по завршувањето на конфликтот, како загрижувачки чекор назад.
Договорот беше потпишан во 1997 година и ги обединува 165 земји
Договорот, кој исто така забранува производство и складирање на такво оружје, беше потпишан во 1997 година како еден од низата договори по Студената војна за поттикнување на глобалното разоружување.
Оттогаш, му се припишува значајна улога во намалувањето на штетите предизвикани од мини.
Реагирајќи на одлуката на Финска да го напушти договорот, невладината организација за човекови права Амнести Интернешнл предупреди дека нордиската земја ги става во опасност животите на цивилите, нарекувајќи го потегот „вознемирувачки чекор назад“.
Оваа одлука, истакнува организацијата, е спротивна на деценискиот напредок во елиминирањето на производството и употребата на оружје кое е по својата природа неселективно.
На почетокот на оваа година, договорот обедини 165 земји.
Но, големите сили како Русија, Кина, Индија, Пакистан и САД никогаш не го потпишаа.
Во заедничка изјава од март, Полска и трите балтички држави го објавија своето повлекување, повикувајќи на преглед на прифатливото оружје во услови на руска агресија.
Тие земји рекоа дека мора да им дозволат на своите вооружени сили поголема „флексибилност и слобода на избор“ за да можат поефикасно да ја зајакнат одбраната на источното крило на НАТО.
Во април, Латвија стана првата земја што формално се повлече од договорот откако парламентот го поддржа предлогот, што значи дека по шестмесечен преоден период, Рига ќе може повторно да започне со поставување мини.
Финска најави дека ќе го следи примерот на Латвија.
Објаснувајќи ја одлуката, финскиот премиер Петери Орпо им рече на новинарите дека Русија претставува долгорочна закана за цела Европа:
„Со повлекувањето од Конвенцијата од Отава, ќе имаме можност да се подготвиме за промени во безбедносната средина на поразновиден начин“.
Мините можат да ја забават инвазијата на супериорен напаѓач
Најавите доаѓаат во време кога американскиот претседател Доналд Трамп ги засилува напорите за ставање крај на војната во Украина, што предизвика стравувања кај соседните земји дека Москва би можела да се сврти кон други цели.
Кир Џајлс, виш соработник на програмата Русија и Евроазија во тинк-тенкот „Чатам Хаус“ и автор на книгата „Кој ќе ја брани Европа?“, верува дека кога и како и да заврши исцрпувачката војна на Русија во Украина, Москва ќе биде подготвена за својата следна цел.
За Џајлс, воената корист од употребата на мини е јасна.
Ваквите уреди можат да ја забават инвазијата, или со пренасочување на дојдовните трупи кон области што се полесни за одбрана, или со нивно задржување додека се обидуваат да навлезат во минирани области.
Мините можат да бидат особено корисни за земјите што се бранат од супериорни напаѓачи.
„Тоа е исклучително ефикасно средство за зајакнување на одбранбените способности на земја што е бројчено послаба“.
Тој верува дека петте земји што го напуштаат договорот ја проучиле ефикасноста на нагазните мини, вклучително и нивната употреба во војната на Русија против Украина, во одвраќањето на непријателските сили.
Сепак, тој нагласи дека западните земји нема да користат мини на ист начин како руските сили, велејќи дека постојат „многу различни филозофии за дизајн“ во производството на мини и касетна муниција помеѓу земјите на кои не им е грижа за цивилните жртви или дури и намерно ги предизвикуваат и оние кои се обидуваат да ги избегнат.
Во Украина, руските минирани области по должината на јужните фронтови значително ја забавија летната контраофанзива што ја започна Украина во 2023 година.
Според Обединетите нации, Украина во моментов е најминираната земја во светот.
Украинската влада тврди дека руските сили минирале 174.000 квадратни километри украинска територија.
Ова значи дека украинските цивили, особено оние кои се вратиле во областите што претходно биле на фронтовската линија, се соочуваат со постојана закана од смрт.
Поради ова, движењето на луѓето е исклучително ограничено, тие повеќе не можат да ја обработуваат својата земја, а нивните социјални, економски и професионални активности се попречени.
Украина, исто така, користеше противпешадиски мини
Според наодите на „Хјуман рајтс воч“ објавени во 2023 година, Украина, исто така, користела противпешадиски мини што ги добила од САД, и покрај тоа што Киев е потписник на забраната од 1997 година.
Спротивно на тоа, Финска, Полска и балтичките држави нагласуваат дека, и покрај повлекувањето од договорот, тие ќе останат посветени на хуманитарните принципи при употреба на експлозиви.
Најавувајќи ги своите планови за повлекување од Конвенцијата од Отава, Хелсинки нагласи дека ќе ги користи мини на хуман начин, а финскиот претседател Александар Стаб напиша на X:
„Финска останува посветена на своите меѓународни обврски во одговорното користење на мини“.
Иако одговорното користење на мини е комплексно прашање, мерките за намалување на штетата врз цивилите можат да вклучуваат точно евидентирање на минските полиња и нивните локации, едукација на заедниците за опасностите и деминирање или неутрализирање на експлозиви по завршувањето на конфликтот.
И покрај ваквите ветувања за одговорност, напуштањето на Конвенцијата од Отава предизвика збунетост кај застапниците за забрана на мини.
Нагазните мини убиле или осакатиле десетици илјади цивили низ целиот свет.
Во извештајот на Мониторот за мини и касетна муниција за 2024 година се наведува дека во 2023 година, најмалку 5.757 лица биле убиени или повредени од мини и експлозивни остатоци од војна, при што цивилите сочинуваат 84% од сите жртви.
Алма Таслиџан од Босна и Херцеговина, која била протерана за време на војната во раните 1990-ти, се вратила со своето семејство во татковина полна со мини, проблем со контаминација што продолжува да ја оптоварува земјата.
Сега вработена во организацијата „Човештво и вклученост“, таа ја опиша одлуката на петте земји да го напуштат договорот како „апсурдна глупост“ и „најстрашното нешто што може да му се случи на договорот“.
Договорите за мини се покажаа премногу оптимистички
Таа за Си-Ен-Ен изјави дека аргументите за забрана на нагазните мини не се променети од 1990-тите, кога беше изготвена Конвенцијата од Отава.
„Откако ќе се најде во земјата, мината претставува закана. Не може да направи разлика помеѓу стапало на цивил, детско стапало или стапало на војник“.
„Изненадени сме што толку напредни армии како финската, естонската, литванската, латвиската воопшто би размислиле да го вклучат ова екстремно неселективно оружје во својата воена стратегија, а што е уште полошо – да го распоредат на сопствена територија“, вели Таслиджан.
Сепак, за некои, новата и неизвесна безбедносна реалност со која се соочува Европа значи дека претходните црвени линии се преиспитуваат.
Тоа е она што го мисли Џајлс, кој ги гледа најновите настани како признание дека договорите за мини биле „чин на идеализам кој, имајќи го предвид последователниот развој на настаните во светот, се покажа како премногу оптимистички“.