Новинари од редакцијата на германскиот јавен сервис MDR Investigative пронајдоа полициско досие за нацистичкиот криминалец Јозеф Менгеле, кој досега се сметаше за исчезнат.
Документите, кои очигледно доаѓаат од архивите на Аргентинската федерална полиција, содржат чувствителни информации за тоа каде се наоѓал Менгел по Втората светска војна – и се надополнуваат на претходните сознанија за неговото бегство и меѓународната потрага по него.
Според информациите од редакцијата на истражувачката редакција на MDR, досието исчезнало од архивата во 2002 година.
Документите покажуваат дека Јозеф Менгеле планирал да влезе во Германија во февруари 1959 година.
Досието содржи и соодветно барање упатено до аргентинските власти – кое досега не беше познато.
Истакнатиот историчар и експерт за нацистичкиот период, Богдан Музијал, детално ги проучил копиите од досиејата и ги проценил како автентични.
„Оваа датотека го проширува нашето досегашно знаење. Покажува дека одредени земји очигледно имале поконкретни информации отколку што претходно се претпоставуваше.“
Во 1959 година, Менгеле сакал да патува во Германија, но не е познато дали всушност бил таму
„Интересно е што во февруари 1959 година тој побарал патување во Западна Германија под неговото вистинско име. Знаеме дека имало гласини, знаеме и дека неговиот татко бил болен во тоа време. Тоа се совпаѓа. А сега имаме потврда дека навистина имал намера да дојде како Јозеф Менгеле. Ова покажува дека се чувствувал безбедно. Тој рекол – мојот идентитет е вистински, се чувствувам безбедно и одам до Германија за да го посетам татко ми.“
Досега имаше само непотврдени сведоштва за тоа, вели Музијал за MDR Investigative.
На прашањето дали Менгеле навистина бил повторно во Германија, германското Министерство за надворешни работи изјави за MDR Investigative дека „нема информации дека Јозеф Менгеле навистина патувал во Сојузна Република Германија“.
Менгеле во Аушвиц – селекција и брутални експерименти
Втората светска војна заврши пред 80 години, во Европа – на 8 мај. Тоа беше и крајот на Холокаустот – убиството на шест милиони Евреи.
Во центарот на тој геноцид беше логорот Аушвиц-Биркенау, каде што беа убиени повеќе од еден милион луѓе.
Јозеф Менгеле „работел како доктор“ во тој концентрационен логор.
Менгеле бил задолжен за селекцијата – односно, тој избирал меѓу затворениците кои ќе можат да работат или да ги отслужат неговите брутални медицински експерименти, односно да останат живи. Останатите биле веднаш убиени во гасни комори.
На почетокот на 1945 година, Аушвиц беше ослободен од Црвената армија.
Недолго потоа, Менгеле исчезна.
Веќе во мај 1945 година, сојузниците издадоа баран список за него поради масовни убиства.
Бројни нацистички криминалци живееле во Јужна Америка по војната
Како и многу други нацистички криминалци, тој го искористил хаосот од повоениот период и избегал во Аргентина во 1949 година.
Бројни нацистички криминалци избегале во Јужна Америка. Аргентина – како и многу западни земји – уште на почетокот се фокусираше на борбата против комунизмот. Нацистите тогаш биле сметани за добредојдени сојузници.
„Сите (западни) влади од тоа време примаа германски научници. Дури и Аргентина“, вели Ариел Гелблунг од Центарот „Симон Визентал“ во Буенос Аирес.
Неговата организација е во потрага по нацистички криминалци низ целиот свет.
До ден-денес, не е познато дали Менгеле навистина работел научно во Аргентина.
Тој бил финансиски згрижен – го издржувало богато семејство.
Живеел удобно, во вила во еден од најдобрите делови на Буенос Аирес. Немал очигледна причина за бегството.
Кој му кажал на Менгеле во Аргентина дека треба да бега?
Сепак, кон крајот на педесеттите години, Менгеле наводно добил информации дека некој е на негова трага.
Тој беше дел од мрежа на поранешни нацисти кои си помагале едни на други.
Додека тој се засолнил во Парагвај во 1959 година, Адолф Ајхман – еден од главните организатори на Холокаустот – останал во Буенос Аирес.
Ова беше фатално за Ајхман. Израелската тајна служба Мосад го пронашла, го киднапирала и го однела во Израел, каде што бил осуден на смрт и погубен.
Јозеф Менгеле, за разлика од него, продолжил да живее во слобода – прво во Парагвај, а потоа во Бразил.
Уредничкиот тим на MDR Investigativ имал пристап до документите на еден колекционер и успеал да ги фотографира.
„Овие документи доаѓаат од архивите на аргентинската полиција. Вака навистина се случиле работите – со точни факти и датуми“, вели колекционерот, кој сака да остане анонимен.
Според сознанијата на редакцијата на MDR Investigative, досието исчезнало пред повеќе од 20 години. Зошто било скриен толку долго?
Полицијата, како што тврди професорот Даниел Фојерштајн од Центарот за проучување на геноцидот во Буенос Аирес, се обидувала да се заштити.
„Пред да биде киднапиран Ајхман, Германија за прв пат испрати информации до Аргентина и побара екстрадиција на Јозеф Менгеле. Но, кога пристигнаа аргентинските безбедносни сили, Менгеле веќе беше во бегство.“
„Двапати беше предупреден“, вели Фоерштајн.
Се сомневале дека пријавите доаѓаат од самите полициски кругови. Започната била внатрешна истрага.
„Таа внатрешна истрага беше тајна и е отстранета од официјалните записи.“
Ставот на германските власти кон Менгеле
Во разни архиви во Буенос Аирес, како што наведува MDR Investigative – нема копии од пронајденото полициско досие.
Сепак, идентични делови од текстот се појавуваат и во други документи – потврдувајќи ја неговата автентичност.
Од документите на германското Министерство за надворешни работи, се чини дека Германија испратила барање до Аргентина за екстрадиција на Менгеле дури кон крајот на 1959 година.
Три години претходно, Менгеле поднел барање за пасош во германската амбасада под неговото вистинско име.
Аргентинската полиција очигледно знаела каде е Менгеле. Досието, исто така, покажува дека аргентинската полиција била информирана уште во јануари 1960 година дека Менгеле избегал во Парагвај.
„Интересно е што Аргентина знаела каде е. Ни јас не знаев тоа“, вели историчарот Мусијал.
Во истата година, Менгеле избегал понатаму – во Бразил.
Досието покажува дека од 1963 година, бразилската полиција барала од аргентинските власти сите информации за Менгеле – вклучувајќи отпечатоци од прсти и фотографии.
Ова укажува дека полицијата имала конкретни сомневања дека Менгеле се наоѓа на територијата на Бразил.
Што знаеле германските власти во тоа време?
Службата за надворешно разузнавање БНД соработувала со помагачите на Менгеле – и до ден-денес дозволува пристап до многу ограничен број документи.
На прашањето на редакцијата на MDR Investigativ, БНД одговори:
„Научниците и медиумските работници веќе имаа пристап до досиеја за воени злосторници и лица обвинети за нацистички злосторства во Јужна Америка. Не може однапред да се каже кога кои документи ќе бидат достапни за јавноста“.
Критичарите сè уште ја обвинуваат германската држава дека направила многу малку за да ја разоткрие соработката и врските со нацистичките криминалци – или дури и дека целосно не успеала.
Историчарот Мусијал не се согласува со тоа.
„Потфрлување би значело дека државата навистина сакала да ги гони. А во случајот со Менгеле, може да се види дека воопшто немало волја.“
Затоа, тврди тој, државата не потфрлила.
„Напротив – таа беше успешна. Бидејќи нејзината цел всушност беше: да не гони.“
Менгеле живеел под лажно име во Бразил до својата смрт во 1979 година. Неговиот гроб бил откриен во 1985 година.
Ова повторно откриено полициско досие отвора нови прашања – за соучеството на Аргентина, Бразил и Германија и ставот кон еден од најбруталните нацистички криминалци.