Ова лето се одбележува 80-годишнината од крајот на Втората светска војна, и иако таков хаос изгледа како одамна – реалноста е дека повеќето денови светот е поблиску до голем регионален, па дури и глобален конфликт отколку што можеби изгледа.
Подемот на револуционерните нови технологии и асиметричните предности, како што се автономното оружје и беспилотните летала, веројатно ќе ги направат наредните години понестабилни на начини што не се предвидени.
Секој ден, сино-златниот воз „Килибар“ тргнува од Москва на патување од 1.285 километри до Калининград, руска енклава со половина милион луѓе на Балтичкото Море, сместена помеѓу Литванија и Полска.
Меѓутоа, во петок, на 19 март 2027 година, струјата се исклучува низ широк дел од источна Литванија, а возот запира еден час пред границата.
На почетокот, патниците не размислуваат многу, но како што минуваат часовите, конфузијата расте.
До вечерта, кондуктерите поминуваат низ вагоните.
Околу полноќ, гувернерот на Калининград испраќа контингент гранична полиција во Литванија за да обезбеди храна и залихи.
Конвој обележани полициски возила поминува низ лесно чуваниот граничен премин и по автопатот А7.
Американските разузнавачки служби подоцна проценуваат дека повеќето од руските сили биле ветерани од специјалните сили, засилени на фронтовите на војната во Украина, но во униформи на граничната полиција.
Ова сценарио е измислено – но тоа или нешто слично изгледа сосема можно.
Особено кога станува збор за балтичките земји – триото Естонија, Латвија и Литванија кои се отцепија од Советскиот Сојуз по падот на Берлинскиот ѕид и припаѓаат на регионот што Путин би сакал да го врати.
Но, експертите на „Политика“ велат дека тој не е единствениот.
Два од најголемите потенцијални конфликти во светот веќе се материјализираа оваа година – со ракети што летаа преку индиско-пакистанската граница во мај, а потоа во јуни, Израел влезе во војна со Иран поради неговата програма за нуклеарно оружје.
Иако конфликтот меѓу Индија и Пакистан брзо заврши, стратешките исходи од непосредниот тактички успех на Израел во Иран остануваат отворено прашање.
Анализата на различни разузнавачки служби и разговорите со геополитички експерти јасно покажуваат дека покрај Блискиот Исток, постојат пет високопрофилни и ризични конфликти што би можеле да се случат во следните пет години.
Горчливи нуклеарни соседи: Индија-Пакистан
Позадина: Четири дена на почетокот на мај, изгледаше дека светот може да се соочи со еден од најлошите нуклеарни сценарија – сериозен конфликт меѓу Индија и Пакистан, две земји со нуклеарни арсенали кои, да речеме, не се контролирани и обезбедени толку темелно колку што би сакале експертите.
Тензиите ескалираа по терористичкиот напад кон крајот на април во спорниот регион Џаму и Кашмир, кој е под индиска администрација, што резултираше со неколкудневна размена на ненуклеарни ракети насочени кон воени бази од двете страни на границата.
Пред прекинот на огнот, тоа беше најсериозниот конфликт меѓу земјите во последните децении. Споровите околу граничните региони на земјите датираат од првичната британска поделба во 1947 година, со која се создадоа Индија со хиндуистичко мнозинство и Пакистан со муслиманско мнозинство од поранешната британска колонија.
Оттогаш, се случуваа конфликти – вклучувајќи војни во 1965 и 1971 година, од кои втората резултираше со нова „линија на контрола“ помеѓу индискиот Кашмир и пакистанскиот Кашмир.
Влог: Индија и Пакистан се веројатно поблиску до размена на нуклеарно оружје отколку кои било две земји на планетата.
Билтенот на атомските научници проценува дека Пакистан поседува околу 170 нуклеарни оружја. Слично на тоа, се проценува дека Индија има околу 180 оружја.
Секоја нуклеарна размена во Јужна Азија очигледно би имала огромни глобални еколошки и економски последици, дури и надвор од непосредната загуба на животи, помеѓу уништените градови и ветровите полни со радиоактивен отпад што се шират низ поширокиот регион.
Колку е веројатно: Конфликтот во мај истакна дека откако ќе започне конфликт, нема многу опции за ескалација за која било страна пред да влезете во вистински опасни зони.
„Кога ќе почнете навистина да ги оштетувате воените бази на другата страна, почнувате да ги деградирате нивните командни и контролни мрежи, а нивната способност да го калибрираат својот одговор ќе се намали“, вели Кристофер Клери, соработник во Центарот Хенри Стимсон и поранешен директор на Пентагон за Јужна Азија.
Зошто војната е малку веројатна: Едноставно кажано, и за да го кажеме очигледното, целосна војна меѓу Индија и Пакистан би била лоша за двете земји.
Двете земји имаат други итни приоритети – за Индија тоа е многу сериозна стратешка конкуренција со Кина, како и агенда за развој која се обидува да ја издигне Индија до статус на земја со среден приход.
Што се однесува до Пакистан, тие се соочуваат со бунтови во регионот Белуџистан, како и во паштунските области по должината на границата со Авганистан.
Најстрашната инвазија: Кина – Тајван
Позадина: Прашајте речиси секого за најпоследичните конфликти во наредните години и тие ќе ве упатат кон Тајванскиот теснец, каде што кинескиот претседател Си Џинпинг има за цел да го освои Тајван.
Оставајќи го настрана фактот дека островот никогаш во својата историја не бил контролиран од истата влада како континентална Кина, Си, исто така, го признава она што Путин го видел за Украина – населението на островот се оддалечува од него и каков било интерес за обединување со Кина.
Влоговите: Исто како што балтичките држави би можеле да бидат жариште што го тестира НАТО, Тајван се смета за лакмус тест за тоа кој ќе го води глобалниот поредок на 21 век – САД или Кина?
Доколку Кина го освои Тајван – без или и покрај меѓународното противење – агресијата веднаш би ја преработила геополитиката и сојузите на Пацификот, бидејќи земјите од Југоисточна Азија и Пацифичкиот раб, кои долго време се здружија со САД, повторно размислуваат која суперсила би можела подобро да им служи на нивните долгорочни економски и безбедносни интереси.
Колку е веројатно: Се верува дека Си поставил рок до 2027 година за неговите вооружени сили да бидат подготвени да го нападнат Тајван.
Земјата е во процес на масовно зголемување на потенцијалните амфибиски сили и се чини дека одржува поредовни вежби.
„Тие тренираат цело време затоа што тоа е најважното нешто што нивната војска некогаш би можела да го направи“, вели Џон Фајнер, поранешен заменик-советник за национална безбедност во администрацијата на Бајден.
Покрај тоа, Си се претстави себеси како трансформативна фигура во кинеската историја и како што минуваат 2020-тите и тој се осврнува на своето наследство и крајот на својот мандат, Тајван е една од главните „незавршени“ работи што остануваат.
Зошто војната е малку веројатна: Не е јасно дали Си има голема доверба во својата војска, која не само што е полна со корупција, туку е и неискусна.
Имало повеќекратни чистки и многу знаци дека Си нема целосна контрола врз политички моќните институции на армијата и морнарицата.
Инвазијата на Тајван преку прекуокеанскиот теснец би била една од најамбициозните и најтешките воени операции некогаш преземени во светската историја.
Тестирање на НАТО: Русија и Балтикот
Позадина: Трите балтички земји се мали по површина и население, што ги прави привлечна цел за повторното потврдување на Русија.
Целта на Путин во секоја инвазија на Балтикот би била двојна – и да ја врати територијата за која верува дека историски треба да биде дел од Русија, но и да ги тестира НАТО и Европа со таргетирање на некои од неговите најмали и најизолирани членки.
Влоговите: Напад врз која било од трите балтички земји – сите кои се приклучија на НАТО како дел од неговото проширување во 2014 година – би бил непосреден тест за посветеноста на САД кон долгогодишниот договорен сојуз.
„Тоа би било Русија да ги тестира своите обврски од Член Пет кон тие сојузници на НАТО“, вели Евелин Фаркас, извршен директор на Институтот Мекејн и поранешен службеник на Пентагон.
Тоа е прашање и загатка што ги прогонуваше претседателите од Студената војна – дали Америка навистина би ризикувала нуклеарен напад врз, да речеме, Чикаго или Сиетл за да го брани Западен Берлин тогаш или, во модерно време, Рига, Вилнус или Талин?
Колку е веројатно: Путин со години јасно ја искажуваше својата желба да го обнови Советскиот Сојуз и Руската империја со повторно освојување на земји, вклучувајќи ги Грузија, Молдавија, Украина и балтичките држави.
Покрај тоа, тој очајно сака да го собори западниот либерален поредок, кој, според неговиот поглед на светот, е одговорен за падот на Русија.
Зошто војната е малку веројатна: Голем дел од исходот на кој било руски напад врз Балтикот зависи од исходот на војната во Украина, која продолжува да ја исцрпува руската воена моќ побрзо отколку што некој замислуваше.
Украина неодамна процени дека Русија претрпела еден милион жртви – мртви, ранети и исчезнати – во тригодишната војна.
Најнапнатата граница: Индија – Кина
Позадина: Како и граничниот спор со Пакистан, долготрајните гранични тензии меѓу Индија и Кина датираат од времето на британското колонијално време – Велика Британија и Тибет се согласија во 1914 година за граница со Индија што Кина никогаш не ја прифати.
Во 1962 година, кинеските трупи се обидоа да го окупираат она што се сметаше за индиска територија, што доведе до едномесечен конфликт во кој загинаа неколку илјади луѓе.
На крајот, Кина ја прецрта границата и ја нарече „Линија на вистинска контрола“.
Во понатамошните борби во 1967 година загинаа неколку стотици војници од двете страни, а друг конфликт беше за малку избегнат во 1980-тите, кога Кина погрешно протолкуваше една индиска воена вежба како можен напад.
Оттогаш, војските на двете земји станаа едни од најголемите и најнапредните во светот.
Границата од 4.000 километри со Индија укажува на поголема геополитичка реалност за Кина: таа се наоѓа во една од најнепријателските географски области од која било земја.
Влоговите: Од една страна, влоговите на конфликтот не би можеле да изгледаат помалку вредни за борба – некои од најоддалечените и најмалку населените планински долини и превои во светот, област позната како „покривот на светот“, сместена во некои од најмалку населените региони на две од најнаселените земји во светот.
Секој потенцијален конфликт се соочува со сериозна асиметрија: Индија има многу повеќе центри на население во дометот на кинеската муниција отколку што Кина има на своја страна.
Но, досега, тензиите на Индија со Кина беа благодет за Соединетите Американски Држави – помагајќи ѝ на Индија подобро да се ангажира со САД на регионално ниво, а воедно ја оддалечуваше од традиционалното потпирање на руско оружје, додека Русија и Кина се зближуваат.
Колку е веројатно: Едноставно кажано, регионот е зрел за недоразбирања и ескалација – а денес тензијата останува толку длабоко вкоренета и експлозивна што и на кинеските и на индиските трупи им е забрането да носат оружје по границата.
Друг фактор што би можел да ја направи војната поверојатна е тоа што двете земји немаат никакви вообичаени тампони, договори и рутински канали за комуникација што можат да помогнат во деескалацијата на кризата, на начинот на кој „жешката линија“ меѓу Москва и Вашингтон спречуваше погрешни проценки за време на Студената војна.
Зошто војната е малку веројатна: Колку и да се високи тензиите на терен, се чини малку веројатно дека индиското или кинеското раководство би сакале војна за толку оддалечена територија – и веројатно би имало брз и сериозен меѓународен притисок за деескалација.
Војна без крај: Корејскиот Полуостров
Позадина: Речиси три генерации по нејзиното започнување, Корејската војна никогаш официјално не завршила, а и високоразвиените западни економии на Јужна и едвај земјоделскиот Север го чувствуваат тоа.
Демилитаризираната зона од 240 километри помеѓу Северна и Јужна Кореја постои толку долго – околу шест децении – што прерасна во една од најдивите шуми во светот, преполна со илјадници разновидни видови див свет.
По должината на нејзините рабови, на околу четири километри оддалеченост, надворешниот раб на демилитаризираната зона е едно од најсилно утврдените и бранетите места во светот, со артилерија и мини на готовност, а целиот Сеул е во лесен дострел на ракетите на Северна Кореја.
Влог: Висок. Нема режим во светот каде што САД и Западот знаат помалку за неговите случувања, динамика на моќ или планови од таканареченото Кралство Пустиник на Северна Кореја.
Тоа е исклучително тешка разузнавачка цел и таква што постојано го изненадува Западот.
Колку е веројатно: Северна Кореја е земја во бавен пад, се соочува со глад и е осакатена одвнатре од владина бруталност, а раководството на Ким Џонг Ун не направи ништо за да ја промени нејзината иднина.
Зошто војната е малку веројатна: Иако Северна Кореја разви нуклеарно оружје и делови од систем за испорака, не е сосема јасно колку Северна Кореја треба да биде уверена во својата способност успешно да лансира и испушти нуклеарна бомба.
Според неодамнешните проценки, Корејскиот Полуостров е толку стабилен колку што не бил со години – а со Трамп во Белата куќа, кој познато го угости двапати на самити, Ким може да се чувствува толку безбеден колку што не се чувствувал во поновата историја.
Секако, геополитиката е неизвесна – а историјата ретко се одвива на предвидливи начини, па затоа секогаш има џокер-карти и, како што би рекол поранешниот министер за одбрана Доналд Рамсфелд, „непознати непознати“ кога се справуваме со светот каков што е, а не каков што би сакале да биде.
На крајот на краиштата, можеби нашиот најголем ризик не е еден од конфликтите што геополитичките стратези долго време ги проучувале во воени игри и бели книги.
Наместо тоа, може да биде нешто што сè уште не е на ничиј радар, испорачано преку твит или објава доцна во ноќта или рано наутро на Truth Social, што го превртува светскиот поредок.