Имињата на 425.000 луѓе за кои постои сомневање дека соработувале со нацистите за време на германската окупација на Холандија во Втората светска војна, за прв пат јавно се објавени на интернет.
Станува збор за лица кои биле под истрага во специјалниот правосуден систем кој беше воспоставен по завршувањето на војната.
Петтина од нив завршиле на суд, некои за помали прекршоци, повеќе од 150.000 се соочиле со некаква казна, а на списокот има и лица за кои е утврдено дека се невини.
Документацијата беше објавена откако законот за ограничување на пристапот до архивата истече на првиот ден од 2025 година.
Целата истражна документација од 32 милиони страници претходно беше достапна само во Холандскиот национален архив во Хаг.
Тоа беше голема пречка за луѓето кои сакаа да ја истражуваат окупацијата на Холандија, која траеше од 1940 до 1945 година, соопшти Институтот Хајгенс, кој помогна да се дигитализира архивата.
„Во оваа архива има важни приказни и за сегашните и за идните генерации. Од оние кои сакаат да знаат што правел нивниот татко за време на војната, до историчари кои ја истражуваат сивата зона на колаборационизмот за време на војната“, додаваат тие.
Архивата содржи информации за воени злосторници, околу 20.000 Холанѓани кои биле членови на германските вооружени сили, како и наводни членови на Национал-социјалистичкото движење (НСБ), холандската нацистичка партија.
Но, таму може да се најдат и имиња на луѓе за кои е утврдено дека се невини, бидејќи архивата е составена од документи на Специјалниот суд, кој од 1944 година ги испрашува наводните соработници на нацистите.
Имаше слични инциденти и во други земји, а до сега пристапот до холандските податоци беше „поограничен“ од оној на Италија, „и покрај фактот што земјата има многу поконтроверзна воена историја“, Томас Ботелие, историчар и експерт. за војните од 20 век, изјавија за Би-Би-Си од Универзитетот во Утрехт.
Проектот за дигитализација на податоците беше замислен од самиот почеток како нешто што ќе ја донесе Холандија на исто ниво со другите европски нации, додава тој.
Базата на податоци на Интернет содржи само имиња на осомничени, датуми и места на нивното раѓање, а пребарувањето е можно само врз основа на конкретни лични податоци.
Нема информации дали е утврдена вината на лицата или за каква соработка се обвинети.
Но, базата на податоци обезбедува податоци за обрасци кои истражувачите би можеле да ги дознаат кога ќе го посетат Националниот архив во Хаг.
Оние кои сакаат да пристапат до податоците во Хаг мора да пријават легитимна причина за пристап до нив.
Општата регулатива за заштита на податоците на Европската унија (GDPR) не се применува за починатите, кои го сочинуваат мнозинството од имињата на објавената листа.
Првично беше планирано базата на податоци да ги содржи и имињата на жртвите и очевидците на наводните злосторства.
Поради предупредување издадено од холандската агенција за заштита на податоци, минатиот месец беше одлучено објавувањето да се одложи и да се наведат само имиња, без дополнителни детали.
Некои во Холандија беа загрижени за бесплатното споделување на лични податоци поврзани со чувствителни историски периоди и побараа првичното објавување на интернет да биде ограничено.
„Се плашам дека ќе има многу страшни реакции“, изјави за холандскиот портал ДИТ Ринке Смединга, чиј татко бил член на НСБ и работел во кампот Вестерборк, од кој подоцна луѓето биле префрлени во концентрациони логори.
„Треба да го предвидите. Не треба да дозволите ова да се случи како некој вид на социјален експеримент“, смета Смединга.
Том Де Смет, директор на Националниот архив, за истиот портал изјави дека мора да се земат предвид роднините на соработниците и жртвите за време на окупацијата.
Но, „соработката е сепак голема, неискажана траума“, додаде тој.
„Се надеваме дека ова табу ќе биде скршено кога ќе се отворат архивите“, смета Де Смет.
„Изненадувачки е што проектот „крена толку голема прашина“, вели историчарот Ботели.
Начинот на кој луѓето во Холандија гледаат на војната „значително се промени“ и повеќе не е „црно-бел“ во текот на претходните децении, но овие гледишта се „вкрстено влијание од загриженоста за приватноста, кои се загарантирани со Општиот Закон за приватност на ЕУ и неговата имплементација во државите“, додава тој.
Холандската управа за заштита на приватноста „постојано се спротивставува на целосната и транспарентна дигитализација“ на архивата, поради што дебатата за нејзиното објавување заслужува поголемо внимание, вели Ботелие.
„Тоа има реални и често негативни последици за полесниот пристап на сите нас, како граѓани, до државните документи и одлуки кои го обликуваат нашиот живот“, вели тој.
Отворањето на архивата е „клучно за справување со ефектите од тешкото заедничко минато и за нас да го обработиме како општество“, рече Епо Бруинс, холандската министерка за култура, во писмото до парламентот на 19 декември.
Поради загриженоста за приватноста, количината на информации што ќе бидат достапни на интернет ќе биде ограничена, а посетителите на архивите во Хаг нема да можат да прават копии и да ги носат со себе, додаде тој.
Тој исто така изрази желба за промена на законот за да може јавно да се споделат повеќе информации.
На веб-страницата на која се објавени податоците, беше нагласено дека на списокот нема луѓе кои би можеле се уште да бидат живи.