Сè започнува со треска, што е првиот знак дека епидемијата на болеста би можела тивко да навлезе во населението, пред да прерасне во незапирлива епидемија.
Во здравствен центар во прометен дел од Дакар, главниот град на Сенегал, никој не открил случаи на денга до 2023 година.
Во текот на следните девет месеци, мрежата за надзор формирана од Институтот Пастер во Дакар (IPD) идентификуваше повеќе од 200 случаи.
Луѓето страдаа од интензивна болка во зглобовите и коските.
Денес, Институтот Пастер во Дакар не е само истражувачки центар, туку и главен центар за контрола.
Оваа мрежа, која вклучува повеќе од 40 места за надзор, е подготвена да ги фати кластерите на болести пред тие да се претворат во епидемии.
Институтот се стреми да ги прошири тие напори низ целиот континент, и покрај длабоките намалувања на финансирањето од страна на богатите земји кои ги пренасочуваат ресурсите кон одбраната наместо кон глобалното здравство.
На овие места, здравствените работници земаат брисеви од носот или грлото на секој пациент со температура над 37,5 степени Целзиусови. Без разлика дали станува збор за денга треска, ебола или вообичаени вируси како грипот, сите тие го делат тој симптом.
„Треската е влезна точка“, објаснува д-р Бубакар Дијало, раководител на единицата за одговор на епидемии во лабораторијата.
Брајс патува од локалната клиника директно до лабораториите на Институтот Пастер. Таму, генетскиот материјал од брисот се множи во милиони или милијарди копии, овозможувајќи споредба со познати вируси.
Резултатите се враќаат во клиниките за лекување на пациентите, а сè што е загрижувачко се пријавува во Министерството за здравство.
Повеќето од примероците се негативни или потврдуваат познат вирус, но лабораторијата истовремено е во потрага по непознати микроорганизми, она што се нарекува „болест Х“.
Тоа е нов или моментално непознат патоген што би можел да предизвика следната пандемија.
„Дури и ги следиме животните во некои области, обидувајќи се да ги фатиме болестите и да ги изолираме пред да се прошират на луѓето“, вели д-р Дијало.
Институтот Пастер вели дека неговите системи за надзор на болести ќе му помогнат на регионот побрзо да детектира и реагира, без да се потпира на надворешна поддршка.
За прв пат, д-р Диало слушнал за институтот за време на смртоносната епидемија на ебола во Западна Африка во 2014 година, која траеше две години, уби повеќе од 10.000 луѓе и ги осакати економиите.
Испратен од Светската здравствена организација во Гвинеја, каде што започна епидемијата.
„Имаше паника. Видов затворени куќи, сите починаа. Многу колеги се заразија и починаа. А потоа немаше вакцина“, се присети тој.
Тој останал во шумската област две и пол години.
Искуството во 2018 година, кога еболата избувна во Демократска Република Конго (ДРК), конечно го донела во лабораторијата.
Како менаџер за инциденти за СЗО, тој се соочил со најпредизвикувачките епидемии досега – во небезбедна област. Работите се подобриле оттогаш.
За време на овогодишната епидемија на Мпокс во ДРК, Африканскиот ЦДЦ вели дека намалувањето на помошта го намалило тестирањето за половина од 60 проценти на 30 проценти, но ИПД испратил мобилни лаборатории за да го спречи тоа.
Кога Гвинеја се соочи со уште еден напад на ебола во 2021 година, многу здравствени работници беа обучени од Институтот Пастер.
Оваа година во Сиера Леоне, за време на уште една епидемија на Мпокс, д-р Диало и неговиот тим испратија мобилни лаборатории во камиони.
Сепак, мрежата има слепи точки.
Дури и во Сенегал, каде што има најмногу места за надзор, „ние не ја покриваме целата земја“, признава д-р Диало.
По епидемијата на ебола во 2014 година, ИПД имаше логистички проблеми со транспортот на примероци.
Сега ИПД е регионален центар за Западна Африка, додека лабораториите во Камерун и Уганда станаа центри за Централна, Источна и Јужна Африка.
Сето ова бара пари.
Институтот во моментов зависи од грантови, но неговата амбиција е самоодржливост преку развој и продажба на тестови и вакцини.
Директорката на ИПД, д-р Ибрахима Сосе Фол, нагласува:
„Секогаш им кажувам на медиумите во Европа дека најдобрите епидемиолози се во Африка. Европејците седат во болници и лаборатории, но епидемиите се случуваат во тешко достапни заедници“. Потребни се теренски системи за „брзо откривање и одговор за спречување на пандемии“.
За др. Диала, моќен систем значи покривање на цела Африка.
„Еден комарец во Мавританија може да биде во Сенегал утре, задутре во Европа. Не можете да го запрете на границата“, рече тој, пишува Индепендент.