Голем руски напад врз украинските енергетски објекти минатиот викенд го загрози и снабдувањето со електрична енергија во соседна Молдавија. Романија мораше да дојде на помош.
Русија ја приближува својата војна против Украина сè поблиску до земјите од Централна и Југоисточна Европа.
Нарушувањата на воздушниот простор од беспилотни летала и ракети долго време се вообичаени, првенствено во Полска, Молдавија и Романија.
На југоистокот на Романија, беспилотните летала експлодираа неколку пати, жителите на селата мораа да бидат евакуирани.
Делумно, се чини дека Русија намерно насочува беспилотни летала кон соседите на Украина, како што покажаа неодамнешните инциденти во Молдавија и Романија.
Сега, за прв пат, поради масовниот руски напад врз енергетските објекти во Украина, енергетскиот систем на Република Молдавија е сериозно оштетен.
Минатата сабота, 6 декември, Русија ја нападна Украина со повеќе од 700 беспилотни летала и ракети во раните утрински часови.
Во таа прилика, меѓу другото, енергетските постројки низ целата земја беа оштетени или уништени.
Последицата беше затемнување, не само во Украина, туку и кај нејзиниот југозападен сосед, Молдавија. Таму дури се закануваше и колапс на електричната мрежа.
За да се избегне таков сценарио, тамошниот монопол за снабдување со енергија, Молделектрика, мораше да побара од Романија итно снабдување со електрична енергија за стабилизирање на мрежата во Молдавија. Така ја избегна блокадата, изјави портпаролот на Молделектрика за ДВ.
Во исто време, енергетската компанија и владини претставници го повикаа населението да штеди електрична енергија во наредните денови и недели, особено во периодите кога најмногу се трошат потрошувачите – наутро и рано навечер.
Молдавскиот министер за енергетика, Дорин Јунгиету, оцени дека ситуацијата е „донекаде стабилна, но доста сложена“.
Путин ги тестира реакциите
Ова е прв пат од почетокот на војната што Русија ја водеше против Украина на почетокот на 2022 година, соседна земја да биде загрозена на овој начин од напад со беспилотни летала и ракети.
Сергиу Тофилат, молдавски експерт за енергетска политика и советник на молдавската претседателка Маја Санду, за ДВ вели дека Русија свесно предизвикува таква штета во соседните земји на Украина.
„Оваа војна не е толку далеку од Европа како што може да изгледа“, вели Тофилат. „Путин постојано ги тестира реакциите на ЕУ и НАТО на вакви инциденти“.
Тофилат потсетува дека Русија предизвика гасна криза во Европа на есен 2021 година, што доведе до големо зголемување на цените.
„Денес, станува збор за инциденти како оној од минатиот викенд – беспилотни летала што го нарушуваат воздушниот простор на други европски земји или ја нарушуваат комуникацијата во воздушниот сообраќај, со што Русија води хибридна војна во Европа. Сето ова во голема мера влијае на европските економии и општества“.
Само мало сопствено производство
Технички гледано, во Молдавија може да има енергетска вонредна состојба бидејќи од почетокот на 2025 година, и во зависност од сезоната, земјата може да покрие само околу 30 до 40 проценти од своите потреби за електрична енергија со сопствено производство, а 60 до 70 проценти од потребите мора да бидат покриени со увоз.
Молдавија добива голем дел од својата електрична енергија од членките на Европската Унија, а дел од Украина.
Покрај тоа, Украина и Молдавија во рамките на европскиот систем за снабдување со електрична енергија моментално добиваат заедничка квота од 2.100 мегавати за дополнителни потреби и вонредни ситуации, од кои 15 проценти се резервирани за Молдавија.
Она што Украина не го троши во одреден момент од својот удел од 85 проценти, може да го користи Молдавија.
Во инцидентот минатиот викенд, се пресекоа два фактора: прво, Украина целосно ја искористи својата квота од 85 проценти, па затоа немаше повеќе капацитет за Молдавија.
Второ, на западот од Украина, неколку енергетски централи и трафостаници беа делумно оштетени, делумно исклучени поради заштита на мрежата, вклучително и оние поврзани со Молдавија.
Како резултат на тоа, постоеше закана од масовно затемнување и во Молдавија.
Се уште нема долгорочна стратегија
Детали за инцидентот, како на пример кои енергетски централи и електрични водови беа особено погодени или дали и до кој степен имаше локални прекини на електричната енергија, портпаролот на Молделектрика не сакаше да потврди или негира за DW.
„Тоа се чувствителни информации за националната енергетска безбедност што би можеле да играат улога во идните руски напади. Затоа не можеме јавно да ги објавиме.“
Тој исто така не сакаше да каже колку финансиска штета е предизвикана од инцидентот и итниот увоз на електрична енергија.
До крајот на 2024 година, поголемиот дел од електричната енергија во Молдавија доаѓаше од термоцентралата Кучурхан, која работи на руски гас и се наоѓа во сепаратистичкиот регион Транснистрија, кој е дел од молдавската држава.
Но, од почетокот на 2025 година, Молдавија речиси и да не увезува гас од Русија, што доведе до прекин на снабдувањето со електрична енергија од електраната Кучурхан.
Оттогаш, Молдавија мораше да увезува многу електрична енергија, првенствено од Романија, каде што пазарната цена е два до три пати повисока од потрошувачката тарифа во Молдавија.
Молдавската влада и „Молделектрика“ сè уште не пронајдоа долгорочно и одржливо решение за подобро снабдување.
Мобилни генератори
Експертот за енергија Сергиу Тофилат затоа верува дека инцидентите како оној од викендот неизбежно ќе се повторат, барем во наредните недели, а веројатно и со месеци, бидејќи Русија не ги запира нападите врз енергетските објекти во Украина.
Како среднорочно решение за неговата земја, тој гледа купување на десетина таканаречени модуларни генератори – мобилни постројки за производство на електрична енергија кои можат да произведат помеѓу 50 и 100 мегавати и да користат дизел или гас за погон.
Покрај тоа, Молдавија мора да има голем капацитет за складирање на енергија во батерии.
„За жал, ова е на крајот последица на руските напади врз Украина – цената на електричната енергија во нашата земја ќе порасне прва на краток рок“, вели Тофилат.
„Затоа, на долг рок, немаме друг избор освен да градиме нови енергетски централи и да изградиме повеќе далноводи што ги поврзуваат европските земји.“