Нападите врз трговските бродови во Црвеното Море, особено во и околу теснецот Баб ел-Мандеб, имаат огромен потенцијал да се претворат во голема светска криза, многу поголема од кризата во Појасот Газа, па дури и поголема од руската агресија против Украина.
Доколку се остварат заканите на јеменските бунтовници Ансар Алах (чие мнозинство се членови на племето Хути) за масовни напади со противбродски ракети и дронови камикази врз трговски бродови, економската штета за Европа ќе биде огромна.
Ваквите напади ќе доведат до целосен прекин на протокот на бродови низ Баб ел-Мандеб и источниот дел на Црвеното Море.
Тврдењата на Белата куќа може да ја ескалира кризата
Последните тврдења на Белата куќа дека Иран е директно вклучен во планирањето и извршувањето на нападите на Хутите врз трговските бродови значително ја зголемуваат опасноста кризата да се прошири во Персискиот залив.
„Волстрит журнал“објави напис заснован на американско разузнавање, во кој се тврди дека на Хутите им се даваат информации за движењето на бродовите неопходни за напади на ирански шпионски бродови во областа.
Текстот тврди дека најмалку еден ирански шпионски брод им обезбедува на Хутите информации во реално време за позициите на потенцијалните цели.
Бидејќи Хутите немаат радари за следење на Црвеното Море, само така можат да насочат проектили и дронови камикази кон бродовите.
До 21 декември беа потврдени најмалку 12 напади, од кои многу беа спречени од американски и француски воени бродови.
Откако пропаднаа обидите на Ансар Алах директно да го нападне Израел со балистички и крстосувачки ракети и дронови камикази (огромното мнозинство беа соборени над Црвеното Море, а останатите беа уништени од израелската противвоздушна одбрана), тие ја променија својата стратегија во средината на ноември.
Наместо директно да го нападнат Израел, тие решија да нападнат трговски бродови во Црвеното Море.
Иако првично најавија дека ќе напаѓаат само израелски бродови, бродови во сопственост на Евреи и бродови кои превезуваат стока до и од Израел, набрзо стана јасно дека сакаат да го прекинат сообраќајот преку Црвеното Море, а следствено и преку Суецкиот канал. За малку ќе успеаја во тоа.
Компаниите ги пренасочуваат бродовите
Соочени со заканата од напади од Јемен, сè поголем број бродски компании ги пренасочуваат своите бродови низ Африка.
Таа рута е подолга за шест илјади наутички милји, што значи најмалку дополнителни три недели пловидба отколку ако истите бродови пловеа низ Црвеното Море и Суецкиот канал.
Последиците не се само повисоки цени на товарот, туку и дополнително оптоварување на преоптоварените бродски капацитети.
Со оглед на тоа што на пат околу Африка тргнаа и танкери кои превезуваат нафта од Блискиот Исток во Европа, може да се очекува значително зголемување на цената на нафтените деривати на европскиот пазар. Сега кога дефицитите веќе не може да се надоместат со зголемување на увозот од Русија.
Сепак, тоа е помал проблем.
Обвинувањата на Белата куќа дека Техеран стои директно зад нападите на Црвеното Море во голема мера ја комплицираат ситуацијата.
Од претходно беше познато дека главен спонзор на Ансар Алах е Иран кој ги финансира и вооружува.
Меѓутоа, бидејќи се сметаше за локален проблем кој главно се однесува на Саудиска Арабија, Западот не реагираше. Освен што американските воени бродови одвреме-навреме пресретнуваа ирански пратки на оружје за Хутите.
Како резултат на тоа, значителен дел од запленетото оружје и муниција заврши во Украина.
Сепак, огромното мнозинство на оружје испратено од Иран стигна до северен Јемен и сега претставува закана. Во овој случај противбродски наведувани проектили.
Познато е дека Ансар Алах е вооружен со ирански копии на кинески противбродски ракети Ц-801 и Ц-802.
Сите проектили се наоѓаат на мобилни крајбрежни фрлачи (теренски камиони) и многу тешко се откриваат и уништуваат.
Хутите сметаат на тоа дека САД нема да војуваат
Не е првпат Хутите да напаѓаат бродови во Црвеното Море. Тие уште во октомври 2016 година се обидоа да го потопат американскиот разурнувач УСС Мејсон со противбродски наведувани проектили.
Пред тие напади, Хутите успеаја сериозно да оштетат логистички брод на морнарицата на Обединетите Арапски Емирати со противбродски проектили.
Тогашниот американски претседател Барак Обама реши да не одговори со одмазднички напад, оставајќи ѝ ја средувањето на ситуацијата во Јемен на коалицијата предводена од Саудиска Арабија. Саудијците не можеа да ја завршат работата, па оттогаш Ансар Алах само стана посилен.
Хутите се впуштија во оваа авантура проценувајќи дека, како и во 2016 година, актуелниот американски претседател и овојпат нема да ги води САД во нова војна.
Најмногу затоа што има неполна година до претседателските избори. Но, можеби погрешно пресметале.
Безбедната пловидба низ Црвеното Море и Суецкиот канал има огромно значење за светската економија. Секоја година преку овој воден пат минуваат повеќе од 19 илјади трговски бродови.
Низ истите правци минуваат и американските воени бродови кои одат од Атлантикот и Медитеранот до Индискиот Океан.
Кога контејнерскиот брод „Евер Гивен“ го блокираше преминот низ Суецкиот канал шест дена и седум часа во март 2021 година, вкупната штета беше повеќе од 10 милијарди долари.
Целосен прекин на минување низ Црвеното Море и следствено преку Суецкиот канал за неколку недели или месеци би предизвикал загуби од стотици милијарди.
Западот формираше коалиција
Одговорот на Западот на заканите на Ансар Алах е формирање на коалиција и формирање на поморската операција Чувар на просперитетот.
Операцијата беше официјално започната на 18 декември, иако поморската група се уште се формира.
Заедно со САД, во операцијата засега официјално ќе учествуваат и Велика Британија, Франција, Италија, Холандија, Норвешка, Шпанија, Канада, Бахреин и Сејшелите. Своето учество потоа го потврди и Грција.
Додуша, улогата на сите споменати држави нема да биде иста. Така, најголем број воени бродови ќе обезбедат американскиот (најмалку три разурнувачи) и британската морнарица (разурнувач и фрегата).
Грција најави испраќање фрегата, а тоа најверојатно ќе го направи и Франција. Другите земји ќе ја поддржат операцијата со работна сила, иако останува отворена можноста норвешката и холандската морнарица последователно да испратат по една фрегата.
Обидот на Вашингтон да ја убеди Австралија да испрати еден воен брод резултираше само со ветување за можноста за испраќање единаесет офицери во блиска иднина.
Најсилната европска сила не се вклучи
Иако најголемата економска сила во Европа, чија економија е многу зависна од непречениот тек на поморските патишта, Германија сè уште не се приклучила на коалицијата.
Црвено-жолто-зелената коалиција на Bundeskanzler Scholz има потешкотии да донесува многу поедноставни одлуки отколку да испраќа воени бродови во војна.
Сепак, германските медиуми јавуваат дека владата на Шолц е склона да се вклучи.
Der Spiegel тврди дека извори блиски до федералната влада му потврдиле дека високите функционери одговорни за ова прашање биле едногласни во нивната оценка дека Германија треба да стане дел од операцијата Просперитет Гардијан.
Додуша, во германскиот случај, од одлуката на владата до вклучувањето е доста долг пат бидејќи на крајот се мора да биде одобрено од Бундестагот.
По правило, Бундестагот одобруваше само мисии кои беа под покровителство на Европската Унија, НАТО или Обединетите нации.
Просперитет Гардијан не е и нема да има, бидејќи едноставно нема време за бескрајни политички борби во ЕУ и НАТО.
Од друга страна, прашање е дали германската морнарица има оперативна фрегата која би можела да ја испрати во Црвеното Море?
Јавна тајна е дека состојбата на германската морнарица е алармантно лоша и дека оние бродови што можат да пловат немаат доволно жива сила и муниција.
Израел е окупиран со Газа
Со или без Германија, операцијата Просперитет Гардијан ќе има доволно моќ да ја потисне активноста на Хутите во Црвеното Море.
Ако Хутите ги исполнат своите ветувања дека во случај на американска интервенција целосно ќе го прекинат сообраќајот низ Црвеното Море, има американски носачи на авиони. И како последна опција копнена интервенција.
Добрата вест во морето на лошото е што Израел е преокупиран со воени операции во Појасот Газа и подготовки за војна со Хезболах, така што засега нема намера да изврши напади против Хутите како одговор на нивните обиди за напади.
Ерусалим ја поддржува операцијата Просперитет Гардијан, но нагласува дека ќе се справи со Хутите кога ќе биде вистинскиот момент.
Израелските воздухопловни сили и морнарицата имаат капацитет самостојно да напаѓаат цели во Јемен.
Бидејќи секоја израелска интервенција само дополнително би ја искомплицирала целата ситуација, добро е што тоа нема да се случи. Барем не во скоро време.