„Можеме да направиме многу, можеме да ги отвориме сите преговарачки кластери со Албанија оваа година, можеме да ги отвориме сите кластери со Украина и Молдавија оваа година што се однесува до техничкиот дел од работата, што значи скрининг и испраќање извештај за тоа до Советот, а потоа земјите-членки треба да донесат одлука“, рече Кос во интервју за European Newsroom.
За секој чекор во процесот на проширување е потребен консензус од сите земји-членки, односно за секоја земја-кандидат во процесот на пристапување потребни се 150 едногласни одлуки.
Околу половина од земјите-членки се склони да го укинат консензусот и да преминат на одлучување со квалификувано мнозинство, но проблемот е што и оваа промена бара консензус.
Комесарката за проширување, Словенката Марта Кос посочува дека поради геополитичките промени е воведена нова динамика во процесот на проширување, кој сега, за разлика од претходните бранови на проширување на ЕУ, има и безбедносна димензија.
Таа смета дека до 2030 година е можен влез на неколку земји кандидати.
Така, за Црна Гора, која ги отвори сите поглавја, а затвори некои од нив, вели дека е можно да се завршат преговорите до крајот на 2026 година, а потоа остануваат две до три години за потпишување и ратификација на пристапниот договор.
Албанската влада има амбиција да ги заврши преговорите до крајот на 2027 година, „а Комисијата го поддржува тоа“, за да може да влезе и во 2030 година.
„Мислам дека тоа е многу реална перспектива и за Молдавија и Украина. Кога зборуваме за Украина, сметаме дека проширувањето е политички дел од безбедносните гаранции. Во овој момент Украина и Молдавија не можат да станат членки на НАТО, а членството во ЕУ може да биде силна политичка гранка на безбедносните гаранции“, рече Кос.
Орбан не ја сака Украина
Таа се надева дека до крајот на оваа година, за време на полското претседателство, Украина и Молдавија би можеле да отворат преговори во првиот, фундаментален кластер, кој се состои од пет поглавја, кои се однесуваат на владеењето на правото – правда и основни права, слобода и безбедност, финансиски надзор, јавни набавки и статистика.
Тоа е кластер кој прв се отвора и последен се затвора во преговарачкиот процес.
Без напредок во владеењето на правото, ниту една земја не може да напредува во други поглавја.
Во однос на Украина, тој вели дека со Унгарија се разговара за прашањето на унгарското малцинство и се надева на позитивно решение, кое би можело да го отстрани отпорот на Будимпешта за отворање на првиот кластер.
Сепак, судејќи според изјавите на унгарскиот премиер Виктор Орбан, таа надеж не е добро основана.
„Нашата земја се соочува со сериозна закана, влез на Украина во ЕУ. Оваа опасност ни е над глава. Вчера во Брисел беше претставен пакет за забрзување на пристапот на Украина во Европската унија. Ако тоа се случи, сите унгарски пари ќе треба да се потрошат за нашиот источен сосед“, рече Орбан во вторникот.
Босна и Херцеговина може да остане без милијарди евра
Што се однесува до Босна и Херцеговина, која се соочува со сериозна уставна криза, Кос вели дека „тие се обидуваат да ги убедат ентитетите во БиХ да го направат она што е најдобро за целата земја“.
„Веројатно би била најсреќната личност на светот доколку Босна и Херцеговина ги започне преговорите. Тие тоа го заслужуваат, но за жал некои политичари работат против тоа“, рече таа.
Таа додаде дека БиХ сè уште не го имплементирала она што е неопходно за да може да ги користи средствата од Планот за раст за Западен Балкан.
Таа предупреди дека Босна и Херцеговина може да остане без средства наменети за неа, милијарда евра, доколку не ја усвои реформската програма, не назначи главен преговарач итн.
„Доколку не го исполнат договореното во одреден рок, веројатно ќе добијат продолжување на рокот за спроведување на реформите. Во најлош случај, а се надеваме дека тоа нема да се случи, нема да има исплата и дека парите би можеле да ги користат другите земји“, рече таа.
Вратете ја Србија на европска патека
За Србија, која три години нема отворено ниту едно поглавје, Кос вели дека очекува новата влада да биде проевропска и прореформска.
„Србија треба да се врати на европскиот колосек и Европската комисија е подготвена да стори се за тоа да се случи“, рече таа и најави дека до крајот на месецот ќе го посети Белград.
Таа рече дека ЕУ бара од Србија исто како и студентското движење во таа земја.
„Ја бараме Србија на нејзиниот пат кон ЕУ токму она што го бараат демонстрантите, владеење на правото, борба против корупцијата, јавни набавки“, рече таа.
Македонија во ќор-сокак
Македонија беше една од првите држави од поранешна Југославија која тргна по патот на европската интеграција, но поради внатрешните проблеми и уште повеќе поради блокадите од соседните земји-членки, таа се уште е на почеток.
Владата на таа земја бара гаранции дека повеќе нема да има блокади поради билатерални прашања.
Кос вели дека ги разбира фрустрациите, но не може да има гаранции.
„Сепак, она што го очекувам од сите земји-членки е да разговараат за билатералните прашања со добра волја и да се стремат кон компромис. Најдобро би било билатералните прашања да не се мешаат во процесот на пристапување“, рече таа.
За прв пат некои надвор од ЕУ сакаат проширувањето да не успее
Комесарката посочува дека за прв пат во историјата, Европската унија се соочува со „надворешни, нарушувачки сили кои би сакале да пропадне процесот на проширување, а овие сили не доаѓаат само од исток“, рече таа без да прецизира кои се тие.
На прашањето дали знаела за наводната понуда на новата американска администрација на Албанија да се откаже од преговорите со ЕУ во замена за инвестиции, Кос рече дека нема сознанија за тоа.
„Не знам за тој случај, но знам дека има трети земји кои сакаат да ја искористат ситуацијата што земјите кандидати се отворени за инвестиции од странство“, рече таа, споменувајќи го и случајот со Црна Гора, која потпиша договор со Обединетите Арапски Емирати, која сака многу да инвестира во таа земја.
„Земјите-кандидатки можат да избираат инвеститори. Се разбира, ние следиме што се случува на тоа поле, бидејќи да се биде кандидат носи одредени последици“, додаде Кос.
Зборувајќи за планираниот американски договор за минерали со Украина, Кос вели дека Комисијата го поздравува секој договор што е во интерес на Украина, но следи какви би можеле да бидат последиците за процесот на проширување.
„Украинскиот премиер ни рече дека одлучиле за европска интеграција, на што ќе инсистираат и дека нема да потпишат никаков договор што би го загрозил нивниот пат кон ЕУ“, рече таа.