Повеќето граѓани на Европската Унија, 56 проценти од нив, поддржуваат понатамошно проширување, според анкетата на Евробарометар објавена на почетокот на септември.
Но, малку е веројатно дека какво било проширување ќе се реализира до крајот на деценијата.
Мнозинството граѓани кои го поддржуваат проширувањето на ЕУ веруваат дека нивната земја ќе има корист од тоа.
Придобивките од проширувањето вклучуваат посилно глобално влијание, поголем пазар за компаниите од ЕУ, повеќе можности за вработување и поголема солидарност и безбедност.
Во исто време, испитаниците изразуваат загриженост за миграцијата, корупцијата и криминалот, како и за финансиските трошоци од проширувањето.
Тие ја нагласуваат важноста да се обезбеди земјите-кандидатки да го почитуваат владеењето на правото, да се борат против корупцијата и да ги заштитат основните права, сите основни елементи на кредибилен и заслужен процес на пристапување.
Реформа на процесот на проширување
Анкетата, исто така, покажа дека 67 проценти од граѓаните веруваат дека не се добро информирани за проширувањето.
„Резултатите покажуваат дека граѓаните на ЕУ, особено помладите, го поддржуваат проширувањето. Евробарометарот испраќа уште една јасна порака: луѓето сакаат кредибилен процес базиран на вредности, воден од вистински реформи. Заедно со земјите-членки, ќе се ангажираме директно со граѓаните, ќе ги решаваме нивните проблеми и ќе покажеме како проширувањето носи мир, просперитет и пообединета Европа“, изјави комесарката за проширување Марта Кос.
„Њу Јунион Пост“, портал кој исклучиво се занимава со проширувањето на Европската Унија, објави дека Европската комисија ќе презентира нов предлог за реформирање на процесот на проширување до крајот на годината.
Тие пишуваат дека водечките луѓе на Унијата се свесни дека реформите на ЕУ биле потребни и претходно, а со евентуалното проширување на ЕУ „тие стануваат незаменливи“.
Додека чека предлогот на Комисијата, Европскиот парламент работи на извештај за потребата од внатрешни реформи.
Во спротивно, проширената Европска Унија „ризикува парализа“, а постојните проблеми со ефикасноста, демократијата и функционирањето „сигурно би се зголемиле“, пишува „Пост“.
Кандидати
Од постојните земји-кандидатки, Турција беше првата што поднесе барање за членство во ЕУ, уште во 1987 година.
Таа има статус на кандидат од 1999 година, а преговорите започнаа кога Хрватска го стори тоа, во 2005 година.
Но, тие никогаш навистина не напредуваа и се замрзнати од 2018 година поради „демократски застој“.
Така е денес, без никаква вистинска желба од која било страна да се промени ситуацијата.
Ова не ја попречува економската соработка бидејќи Турција е петтиот најголем надворешен трговски партнер на ЕУ, со промет на стока што достигна рекорд од повеќе од 210 милијарди евра во 2024 година.
Земјите од Западен Балкан се најактивни во процесот на проширување.
Црна Гора ги исполни привремените услови (Поглавја 23 и 24), нејзината цел е да се приклучи на ЕУ до 2028 година.
Во 2025 година, Албанија брзо отвори преговарачки групи – дури 24 од 33 поглавја и нејзината цел е да ги заврши преговорите до 2027 година.
Србија, Босна и Херцеговина, Македонија и Косово заостануваат.
Со Србија, прашање е дали воопшто сака да ги заврши преговорите, не ја усогласила својата надворешна политика со онаа на Европската Унија, особено во врска со санкциите против Руската Федерација по агресијата врз Украина.
Исто така, тука е и проблематичната состојба со човековите права и слободата на медиумите, при што некои земји од ЕУ отворено се обвинуваат дека стојат зад наводната „шарена револуција“ во Србија.
Проблемот на Балканот
Босна и Херцеговина аплицираше за членство во ЕУ во февруари 2016 година, а доби статус на кандидат во декември 2022 година.
Две години подоцна, ЕУ одлучи да отвори преговори, но со услов БиХ да исполни низа реформи (владеење на правото, изборно право, судство, борба против корупцијата итн.).
Преговорската рамка не беше усвоена поради политичката блокада и конфликтот меѓу ентитетите, особено потезите од Република Српска што ги ослабуваат државните институции, и бавното спроведување на европските реформи, со недостаток на стабилност и доверба во судството.
Македонија доби статус на кандидат во 2005 година, но со години почетокот на преговорите беше блокиран поради спор со Грција околу името на државата.
Сега, од друга страна, таа е блокирана од Бугарија поради спорови околу уставните амандмани за вметнување Бугари во уставот.
Косово аплицираше за членство во ЕУ на 15 декември 2022 година и моментално има статус на „потенцијален кандидат“, а не формален, првенствено затоа што не е признаен од пет членки на ЕУ (Шпанија, Грција, Романија, Словачка и Кипар). Затоа е блокиран процесот на пристап.
Источно соседство
Постои и група земји кои еден ден сакаат да станат членки на ЕУ, наречена „Источно соседство“.
Тешко е да се очекува дека тие ќе влезат во Унијата во догледна иднина, но стратешки е важно да не им се затвори вратата.
„Источно соседство“ се однесува на политиката на Европската Унија кон Ерменија, Азербејџан, Белорусија, Грузија, Молдавија и Украина.
Започната во 2009 година како дел од европската политика за соседство, нејзината цел е зајакнување на политичките врски, економската интеграција и реформите, но не мора да значи полноправно членство во ЕУ.
Сепак, по руската инвазија на Украина во 2022 година, три земји (Украина, Молдавија и Грузија) добија статус на кандидат, а пристапувањето во ЕУ стана приоритет. Другите земји имаат поограничени односи поради политички причини.
Највисока јавна поддршка за пристапување кон ЕУ е забележана во Албанија, според најновите анкети, дури 9 од 10 испитаници сакаат земјата да се приклучи кон ЕУ.
Поддршката за ЕУ кај граѓаните на Црна Гора е генерално многу висока, обично помеѓу 76-80%, со силен оптимизам (75-76%) дека членството ќе биде постигнато.
Најголем пад на поддршката за приклучување кон ЕУ е забележан во Србија, според релевантните анкети, околу 40% од населението сака земјата да се приклучи кон Унијата.
Тешко до 2030 година
Жељке Чаки, директорка на европската програма во Фридом Хаус, вели дека не гледа реална можност за наскоро проширување на ЕУ бидејќи не верува дека е можно да се постигне консензус за тоа.
„Ако ЕУ сака да се прошири во оваа деценија – особено до 2030 година – мора да го реформира процесот на прием на нови кандидати и да обезбеди поголема поддршка за зајакнување на кревките демократии. Јазот помеѓу официјалните извештаи на ЕУ и јавните изјави на лидерите за забрзан процес не е одржлив“, рече таа.
Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, неколку пати изјави дека проширувањето придонесува за мир и подобри односи.
„Напнатата геополитичка ситуација нè принудува да ја завршиме реинтеграцијата на нашиот континент според истите вредности на демократијата и владеењето на правото. Веќе направивме големи чекори кон интеграцијата на нови членки во последните неколку години. Проширувањето ќе остане приоритет на новата Комисија“, рече таа.
Аналитичарите проценуваат дека првото проширување, поврзано со Црна Гора и Албанија, е можно до 2030 година, но веруваат дека е поверојатно дури во средината на следната деценија.