Кога Зејн Ли имал девет години, имал сестричка – и тоа го фрлило неговото семејство од мал град во источна Кина во длабок долг.
Во времето на строгата политика за едно дете, родителите морале да платат казна од 100.000 јуани (околу 13.900 долари) за второ дете – речиси три пати повеќе од годишниот приход што го заработувале продавајќи риба на локалниот пазар.
„Едвај преживувавме“, се сеќава Ли.
Како третоодделенец, тој морал да ги преземе повеќето домашни работи и да ѝ помага на мајка си на тезгата за време на училишните распусти.
Денес, на 25-годишна возраст, Ли вели дека нема планови да има деца – став што сè повеќе го дели нејзината генерација и што ги загрижува кинеските власти додека се обидуваат да спречат демографска криза што самите ја предизвикале, објавува CNN.
Од казни до стимулации
Со децении, властите вршеле притисок врз паровите да имаат помалку деца, со високи казни, присилни абортуси и стерилизации.
Денес, од младите луѓе како Ли се бара да раѓаат повеќе деца.
Минатата недела, Кина објави дека ќе им плаќа на родителите годишен стимул од 3.600 јуани (500 долари) за секое дете до тригодишна возраст, ретроактивно од почетокот на годината.
Но, многу млади луѓе, како Ли, сметаат дека таа сума е незначителна.
„Трошоците за одгледување дете се огромни, а 3.600 јуани годишно не значат ништо“, вели Ли, која зела студентски кредит за да магистрира здравствени науки во Пекинг.
Според истражувањето на Институтот ЈуВа во Пекинг, одгледувањето дете до 18 години чини просечно 538.000 јуани (75.000 долари) – повеќе од шест пати повеќе од БДП по глава на жител – што ја прави Кина една од најскапите земји за одгледување деца.
Во Шангај, таа сума надминува еден милион јуани, а во Пекинг изнесува 936.000 јуани.
„Раѓањето деца би донело само дополнителни проблеми. Јас не сум капиталист и моето дете веројатно нема да има добар живот“, вели Ли, загрижен за своето идно вработување и размислувајќи да добие докторат.
Населението продолжува да се намалува
И покрај тоа што беше укината политиката за едно дете во 2016 година, дозволувајќи две деца, а потоа три од 2021 година, стапката на наталитет продолжува да опаѓа.
Бројот на жители се намалува трета година по ред, а експертите предупредуваат на забрзано стареење на нацијата и недостиг на работна сила поради огромната експанзија на економијата во последните децении.
Новата национална програма за издршка на деца, вредна 90 милијарди јуани (12,5 милијарди долари), треба да им помогне на 20 милиони семејства.
Ема Занг, професорка по демографија на Јеил, вели дека тоа покажува како властите сега го сметаат проблемот за итен и национален.
„Пораката е јасна: не ви кажуваме само да имате деца, конечно ставаме пари на маса“, вели Жанг.
Но, тој додава дека ефектот врз стапката на наталитет ќе биде мал бидејќи слични мерки не успеаја во Јапонија и Јужна Кореја.
Многу млади луѓе во Кина, соочени со недостапни станови, долги работни денови и несигурни работни места, сметаат дека паричните стимулации не ги решаваат длабоко вкоренетите стравови за основање семејство.
„Не станува збор само за пари. Луѓето се исцрпени и загрижени за иднината – за сигурноста на работното место, постарите родители, социјалниот притисок. Стимулациите не можат да го променат тоа“, вели Жанг.
Сеќавања на казните
Младите Кинези не ја забораваат иронијата – властите што ги казнуваа нивните родители за „нелегални“ раѓања сега нудат пари за децата. Тие објавуваат стари сметки за платени казни на социјалните мрежи.
Една од нив е Гао од планинскиот дел на Гуиџоу. Нејзините родители, сакајќи син, ја криеле ќерката кај нејзината баба за да можат да продолжат да се обидуваат. По четири ќерки, тие добиле син.
Денес, на 27 години и живеејќи во покраината Џангсу, Гао не сака брак или деца.
„Ако не можам да му обезбедам на детето добри услови, тоа што нема такви е исто така чин на добрина. Не сакам детето да расте како мене, без можност за подобар живот“, вели тој.
Додека економијата на Кина растеше, младите веруваа дека ќе живеат подобро од своите родители. Денес, тој оптимизам исчезнува.
Цените на недвижностите се недостижни, дипломите повеќе не гарантираат добра работа, а вредните позиции сè повеќе им се даваат на луѓе со врски.
Многумина се уморни од постојаната конкуренција и одлучуваат да „лежат на земја“ – термин што се користи за да се опише откажувањето од трката на животот, вклучувајќи го бракот и децата.
Џун Жао, 29, пораснала во населба во Пекинг позната по интензивниот притисок врз децата.
Од трето одделение имала дополнителни часови секој викенд, а подоцна студирањето во странство и работењето во финансиите не ѝ донеле чувство на сигурност.
„Трошоците се превисоки, а профитот пренизок. Инвестирав многу, а добив малку“, вели Жао.
Со оглед на работното време, таа вели дека тешко би имала два или три слободни часа дневно за детето, додека многумина работат „996“ – од 9 часот наутро до 21 часот, шест дена во неделата.
Нееднаков товар за жените
Дополнително, грижата за децата во Кина паѓа главно на жените.
Жао се сеќава како нејзината мајка, покрај работата, морала да помага со училиштето и да ја носи на часови.
„Жените носат многу поголем товар и трошоци од мажите кога станува збор за семејството“, вели тој.
Во исто време, Комунистичката партија ја нагласува улогата на жената како „добра сопруга и мајка“, клучна за „здравото образование на новата генерација“. Властите ги повикуваат жените да го прифатат „правилниот поглед на бракот и семејството“.
Но, како што вели Џанг, ова е нереално: „Денес, жените се образовани, ориентирани кон кариера и сакаат еднаквост. Без поддршка како што се татковско отсуство, заштита на работа и флексибилно работно време, стапката на наталитет нема да се зголеми. Општеството во моментов не ги поддржува семејствата, родителството изгледа како стапица – особено за жените. Додека ова не се промени, стимулациите нема да бидат доволни“.