Понудата на Катар да му подари луксузен Боинг 747 на претседателот Доналд Трамп предизвика вознемиреност во американската разузнавачка и дипломатска заедница, каде што подароците од странски влади традиционално се гледаат со големо сомневање.
Покрај правните и етичките дилеми околу прифаќањето на авионот – луксузен модел со 89 седишта и раскошен ентериер дизајниран во Франција – експертите предупредуваат и на сериозни безбедносни ризици.
Имено, секој подарок на сметка на странска влада може да претставува можност за прислушување, следење или компромитирање на комуникациите на претседателот и сите што патуваат со него.
„Доколку го градевме тој авион знаејќи дека ќе оди кај странска влада, веројатно ќе го прислушкувавме“, рече Тед Трој, поранешен началник на станица на ЦИА.
Тој се потсети на периодот на Студената војна во Москва, кога американската амбасада мораше да се расклопи тула по тула за да се отстранат уредите за прислушување вградени во ѕидовите на зградата.
Интересот на Трамп за луксузен авион
За време на неговиот прв мандат, Трамп нарача два нови претседателски авиони од „Боинг“ за 3,9 милијарди долари.
Незадоволен од доцнењето на испораката, тој почнал да бара алтернативи и, според изворите, бил заинтересиран за авионот од Катар дури и пред формално да му биде понуден како подарок.
Споменатиот авион, произведен во 2012 година, бил во сопственост на Хамад бин Јасим бин Џабер Ал Тани, еден од најбогатите членови на катарското кралско семејство и поранешен премиер на Катар.
Внатрешноста е опремена со кремасто-бел и беж мебел, луксузни теписи и уметнички дела, додека на горниот кат се наоѓаат главната спална соба, бањата, гостинската соба и приватниот салон.
Потенцијални безбедносни ризици
Според Тед Трој, авионот би требало да се модифицира за да ги исполни стандардите што ги одржува „Ер Форс Уан“.
Ова би вклучувало зајакнување на надворешноста за заштита од експлозии и напади, како и инсталирање опрема за полнење гориво во воздух, класифицирани комуникациски системи и одбранбени системи.
Трој предупредува дека ќе бидат потребни месеци, ако не и години, за американските разузнавачки служби целосно да го расклопат авионот и да го проверат за потенцијални уреди за прислушување или системи за следење.
„Затоа е потребно толку време за да се изгради Ер Форс Уан“, истакна тој.
„Има толку многу дополнителна опрема што служи за заштита на претседателот.“
„Нешто вакво е дамка врз администрацијата“
Трамп, кој го обвини Боинг за доцнењето на испораката, ја бранеше одлуката за прифаќање на подарокот.
„Некои велат дека не треба да се прифаќаат подароци од други земји“, изјави тој за „Фокс њуз“ за време на патувањето во Саудиска Арабија. „Мојот став е – зошто да не го прифатиме подарокот? Ние им даваме на сите други.“
Сепак, дури и некои од неговите најверни поддржувачи го критикуваа потегот, нарекувајќи го поткуп и обид за влијание од страна на Катар.
Коментаторот Бен Шапиро праша како би реагирале гласачите на Трамп доколку демократот прифати таков подарок.
„Мислам дека сите би полуделе ако беа Хантер и Џо Бајден“, рече Шапиро. „Претседателот Трамп вети дека ќе го исуши мочуриштето. Ова не е начинот да се направи тоа.“
Десничарската активистка Лаура Лумер напиша на социјалната мрежа X: „Ова навистина ќе биде дамка врз администрацијата ако се покаже дека е вистина. И го кажувам тоа како некој што би умрел за Трамп.“
Катар – сојузник со „силно разузнавачко присуство“
Катар е долгогодишен сојузник на САД и клучен посредник во преговорите меѓу Израел и Хамас во Газа.
Исто така, таму се наоѓа и политичкото биро на Хамас, што според експертите претставува ризик чувствителните информации да паднат во погрешни раце.
„Катар не е Советски Сојуз, но има прилично силно разузнавачко присуство“, рече Џејмс Дер Деријан, директор на Центарот за меѓународни безбедносни студии на Универзитетот во Сиднеј.
Дипломатски ризици и културен симболизам
Сепак, одбивањето на подарок носи и ризици. Во арапската култура, давањето подарок е знак на почит, а одбивањето може да се смета за навреда.
Во време кога Катар игра клучна улога во преговорите за прекин на огнот во Газа, отфрлањето на авионот би можело да предизвика дипломатски тензии не само со Катар, туку и со други арапски земји.
„Затоа овој авион сега има толку голема симболична вредност“, објаснува Дер Деријан.
„Одбивањето на подарокот би можело да вознемири многу лидери, не само во Катар, туку и низ целиот арапски свет, каде што гостопримството е дел од културата.“