Близнаците, на кои кинески научник Хи Џијанкуи им го отстранил генот CCR5, со цел да ги направат отпорни на ХИВ, со кој е заразен нивниот татко, имаат шест месеци. Во меѓувреме, потврдено е дека отстранувањето на овој ген драматично ги подобрува менталните способности.
Имајќи предвид дека кинескиот биофизичар примени технологија што единствено се развива во последните десет години и чии права за патент веќе вредат милијарди долари – и дека е откриено дека американските научници биле многу запознаени со она што нивниот кинески колега планирал да направи со таа технологија – малку е веројатно дека близнаците, замислени како експеримент, ќе имаат можност да водат нормален живот.
Во кинеската провинција Гуангдонг, во градот Шенжен, меѓу 12-те милиони жители растат шестмесечни близнаци Лулу и Нана, првите човечки суштества мутанти.
Тоа се бебиња чии гени се променети со технологијата CRISPR-Cas9 во лабораторијата. Откако нивните ембриони биле подложени на контроверзен генетски експеримент во детската болница во Шенжен, близнаците се родени во октомври 2018 година во тајност.
Неодамнешните истражувања од другата страна на светот, на Универзитетот во Калифорнија, САД, сугерираат дека менувањето на генот CCR5 – кој беше отстранет од ДНК на кинеските близнаци за да ги направи отпорни на ХИВ – може драматично да влијае на нивните интелектуални способности и ментални моќ.
Имено, отсуството на генот CCR5 ја подобрува меморијата и ја зголемува интелигенцијата. Оваа околност претходно беше позната од тестовите на глувци, но годинашното истражување објавено во магазинот Cell дополнително потврди дека недостатокот на генот CCR5 од една страна го олеснува закрепнувањето од мозочен удар, додека од друга страна, ја зголемува способноста на мозокот и води кон побрз напредок во училиштата и кариера.
Битка вредна милијарди долари
Кинеските близнаци Лулу и Нана, чиј CCR5 беше отстранет, можеби сè уште можат да имаат комплетно нормален, здрав живот, па можеби – далеку од медиумите и научните лаборатории – тие ќе пораснат безгрижно, ќе играат и учат, ќе напредуваат и ќе најдат среќа.
Сепак, со оглед на специјалните т.н. моќи што ги добиле со отстранување на генот CCR5, нивните животи би можеле да бидат нешто друго во целост – кошмар. Нивната приказна, чудна и застрашувачка, навистина потсетува на приказните за мутанти кои биле всадени со Х-ген, што ги претвори во нов (под) тип на луѓе со посебни сили – Хомосупериор.
Иако привлекоа огромно внимание ширум светот, многу малку се знае за вистинскиот идентитет на кинеските близнаци. Нивните родители биле спречени да имаат деца поради страшната болест – нивниот татко бил заразен со ХИВ. Затоа тие аплицирале за програмата за вештачко оплодување за парови со ХИВ, која беше спроведена во специјална болница во Шенжен.
Програмата ја водеше необичниот истражувач Хи Џијанкуи, биофизичар од Јужниот универзитет за наука и технологија во Шенжен. Љубезен и уреден, во внимателно пеглана кошула, Хе заминал од универзитетот за да спроведе експеримент во детска болница.
Тој е еден од многуте кинески научници вклучени во генетската војна меѓу САД и Кина. Сакајќи да оди чекор подалеку, Хе решил да употреби нова, моќна технологија за манипулација со гени, позната како CRISPR-Cas9, чија употреба на ембриони во Кина сè уште не била забранета.
Излегува дека Хе ќе биде првиот што ќе ја премине етичката линија и ќе го направи токму она што истражувачите се плашеле откако е откриена техниката – да ја примени на човечки ембриони.
CRISPR е нова генетска технологија која интензивно се истражуваше само во последните десет години, но таа е толку во фокусот на научниците што веќе се применува низ целиот свет.
Ако CRISPR не е најголемото, тоа е скоро сигурно најефикасно откритие на нашето време. Без оглед на етичките дилеми и човечките апликации, веќе неколку години се водеше жестока меѓународна правна битка помеѓу компаниите од Универзитетот Беркли и Институтот Броуд за тоа кој прв ја открил оваа технологија, а со тоа и кој има права на патент вреден милијарди долари.
Патем, CRISPR е скоро случајно откриен природен одбранбен механизам со кој бактериите се заштитуваат и што им овозможува лесно да најдат бактериофаги што се наоѓале во неговата, прокариотска ДНК. Тоа е имунолошкиот систем кој ефикасно ги прекинува натрапниците од синџирот на ДНК.
За ова, протеините поврзани со CRISPR, наречени CAS, се користат како еден вид ножици. Се покажа дека, со помош на овој механизам, кој е испитуван само од љубителите на бактериофаги, можно е да се отсечат делови од генетски информации кои не се вируси или плазмиди во далеку посложени организми од бактерии.
Така, во 2012 година се создаде технологија со која научниците можат да пресечат и заменат кој било дел од ДНК. И на тој начин тие преобликуваат разни ужасни болести засновани врз гените, но и целиот тек на еволуцијата.
Тајниот експеримент не бил толку таен
Кинескиот истражувач Хи Џијанкуи решил да го примени на парови заразени со ХИВ и да ги спречи тие да го пренесат вирусот на нивните потомци.
Во долгата борба против ХИВ, одамна стана јасно дека овој вирус е поврзан со човечкиот ген CCR5, како и дека неговата блокада (како што прават некои лекови против ХИВ), доведува до подобрување на состојбата на пациентите.
Знаејќи го тоа, Хи решил целосно да го отстрани генот од човечкиот ембрион и им ја понудил на паровите со ХИВ оваа нова, контроверзна идеја за добивање генетски модифицирано потомство што би било здраво.
Преписката, објавена подоцна во Њујорк Тајмс, покажува дека тој бил во контакт со американските универзитети и редовно им пријавувал на своите американски колеги за напредокот што тој го постигнал – за успешно спроведување на CRISPR, потоа за зачнување, бременост и конечно раѓање близнаци.
Кога експериментот успеа, а близнаците без генот CCR5 се родија на почетокот на ноември 2018 година, нештата се вжештија. Хи ја испрати својата работа во списанија, но одлучи да не чека на рецензија.
Вестите дека кинески научник применил CRISPR на човечки ембриони, почнале да се шират, списанието универзитет МИТ објавило приказна за тоа и Хи решил да излезе во јавноста. Тој се појави на научна конференција во Хонг Конг и го објави својот експеримент, како и веста дека се родени првите човечки бебиња со променета ДНК.
Тврдењата на Хи предизвикаа медиумско цунами, светските телевизиски мрежи беа вклучени во преносот во живо од оваа генетска конференција, многу научници ширум светот се ужаснаа, а Хи многу брзо беше прогласен за научник чудовиште.
По ваквите реакции, наскоро се појавија вести дека истражувањето е стопирано, дека Кина истражува етички проблеми, дека Хи е во куќен притвор и дека Кина ќе воведе нови законски одредби за да спречи слични експерименти врз човечките ембриони.
Во меѓувреме, скриени од јавноста, генетски модифицираните близнаци пораснаа доволно за да ги препознаат нивните имиња. Можеби веќе знаат како да седат. И можеби многу повеќе.