Новинари од независните медиуми на Белорусија, кои поради прогон мораа да ја напуштат својата татковина, се пожалија на Европската комисија за логиката на интернет пребарувачите како Гугл и Мета (Фејсбук), пренесува ДВ.
Проблемот е сериозен, по правило интернет пребарувачите истакнуваат „што функционира“, а со оглед на тоа што ја „знаат“ локацијата на барателот, прво ќе му понудат нешто од неговата земја.
Но, во овој случај тоа е политичка работа, многу опозициски медиуми воопшто не можат да бидат во Белорусија или Русија, а режимските медиуми или јасните пропагандни машини каде се шират невистини имаат (државни) средства и начини да го фалсификуваат бројот на корисници.
На крајот, ваквите пребарувачи „стануваат средство за притисок на тоталитарните и авторитарни режими против граѓанското општество“, пишува во жалбата на ЕК.
„Станува сè појасно колкава моќ всушност имаат технолошките компании. Во некои работи, тие може да бидат дури и помоќни од политичките лидери“, смета белоруската опозициска активистка Светлана Тихановскаја.
„Важно е таквите компании да застанат на страната на доброто и да се залагаат за промоција на демократските вредности“, рече таа.
Цензурирани „мртви“ страници
Тоа е проблем и за руските медиуми кои не пишуваат што сака Кремљ.
„Јасно ни е зошто алгоритмите на најголемиот светски пребарувач, како што е Гугл, нужно придонесуваат за руската државна пропаганда. Видено во резултатите од пребарувањето што беа креирани за одредени корисници, така што тие доминираат во вестите од државните медиуми и медиумите сочувствителни на властите“, вели Саркис Дарбинјан од организацијата Роскомсвобода и експерт за дигитална технологија.
А пребарувачите особено мразат „мртви“ страници, што, се разбира, во нормални околности е добро да се игнорираат страниците кои не одговараат на поканите или се „симнати“ поради забранета содржина, но таа судбина ги чека и страниците што се цензурирани од страна на државата, пребарувачот веќе нема ни да им обрнува внимание.
„Кога беше развиен тој алгоритам, идејата беше добра на почетокот: страниците со нелегална содржина не треба да се појавуваат во резултатите од пребарувањето“, вели Дарбинјан. Но, во овој случај тоа е сосема друг вид на проблем.
Лев Гершензон беше шеф на интернет сервисот Yandex, најголемиот и најпопуларен пребарувач во Русија, и е основач на автоматскиот портал за вести The True Story.
Тој посочува на друг проблем.
„Алгоритмите на Google не ги земаат предвид огромните ресурси кои авторитарните режими ги користат за да промовираат страници што им користат и вештачки ги прават попопуларни отколку што се“. Премногу внимание се посветува на наводниот број на „кликови“, што нашироко го користат пропагандните сајтови со лаги и теории на заговор.
Во таа дилема нема желба
Што да се прави сепак? Без разлика на апели и предупредувања до демократските институции, тоа не напредува далеку.
Според Гершензон, „досега немало јавна дискусија со такви големи технолошки компании“.
Саркис Дарбинјан тврди и дека Гугл „не е особено заинтересиран да го промени својот алгоритам поради организациите за човекови права“, додека Мета е нешто поотворена за тој проблем.
Матијас Кетеман, професор по меѓународно право од Институтот Макс Планк на катедрата што се занимава со правата на интернет, укажува на уште една причина зошто ваквите пребарувачи во земји како Русија, Белорусија или Кина не брзаат да го променат начинот на пребарување.
Имено, тие „седат меѓу карпа и тврдо место“: ако почнат да бараат и истакнуваат содржина што е непожелна за режимот, тогаш тие и нивните соработници во тие земји лесно ќе станат непожелни и забранети.
„А тоа, пак, има други сериозни последици: од една страна, поради приходот што може да се заработи таму, но и за комуникациското опкружување“, тврди Кетеман.
Саркис Дарбинјан има впечаток дека Гугл веќе се откажал од надежта дека ќе ги наполни џебовите во Русија.
„Поради проблеми со меѓународните картички како Visa или Mastercard, производите што треба да се платат и онака веќе не работат во Русија. Гугл не се ни обиде некако да го врати начинот на плаќање за своите корисници и евалуацијата на страниците во таа земја за да ги поддржи независните медиуми и блогери“, се жали рускиот активист.
Што може да направи ЕУ сепак?
Но, тој исто така истакнува дека за таквите пребарувачи е многу тешко и многу скапо да ги променат алгоритмите за пребарување на содржината, па дури и западните политичари не се трудат особено да променат ништо.
Официјалните претставници на ЕУ немаат намера да преземаат никакви мерки против пребарувачите поради таквата, дури и ненамерна, диктаторска пропаганда.
Професорот по право Кетеман го резимира проблемот.
„Дури и формално, ЕК нема големи можности да влијае на американска компанија поради настаните во земја надвор од ЕУ“.
Донекаде може да даде насоки за нивното однесување во Унијата и со тоа да даде инструкции како овие платформи треба да се однесуваат и надвор од Унијата.
Лев Гершензон не мисли дека политиката и политичарите можат да направат нешто важно затоа што не ги разбираат особеностите на работата на концерн како Гугл.
За таквите грижи би било најдобро самите да го препознаат проблемот и активно да ја прифатат својата одговорност.
„Но, такво нешто сè уште не е на повидок, па борбата против фалсификатите и пропагандата ќе се води само преку уста на уста“, заклучи тој.
Пребарувачите имаат едноставна логика – дајте им на оние што се читаат, дури и ако бројките се фалсификувани, и земајте од оние што се забранети, како што се независните медиуми во Русија и Белорусија. Дали има лек?