„Морам да кажам дека ситуацијата драматично се менува“, објави рускиот претседател Владимир Путин на 19 декември на својата редовна прес-конференција за крајот на годината.
„Има движење по целата линија на фронтот.Секој ден“.
Во источна Украина, воената машина на Москва постепено напредува километар по километар низ широко отворените полиња на Донбас, зафаќајќи и заземајќи села и градови.
Некои цивили бегаат пред да дојде до нив војната.
Други чекаат гранати да почнат да паѓаат насекаде околу нив пред да ги спакуваат сите предмети што можат да ги носат и да се качат во возови и автобуси на безбедно позападно.
Русија притиска побрзо од кога било, откако започна сеопфатна инвазија во февруари 2022 година, и покрај импресивната историја на Киев со широко пријавени асиметрични напади против нејзиниот моќен сосед.
Како што инвазијата се приближува кон крајот на својата трета година, со проценета цена од еден милион луѓе, убиени или ранети, изгледа како Украина да ја губи војната.
Во далечниот Вашингтон, пак, непредвидливиот Доналд Трамп, кој не се прославува по љубовта кон Украина и нејзиниот лидер, се подготвува да ја преземе Белата куќа.
Тоа делува како пресвртна точка.
Но, дали 2025 година навистина може да биде годината кога овој разурнувачки европски конфликт конечно ќе заврши – и ако е така, како би можел всушност да изгледа тој крај.
„Приказната за преговорите е илузија“
Ветувањето на Трамп дека ќе го прекине конфликтот во рок од 24 часа по преземањето на функцијата е негово типично грандиозно фалење, но доаѓа од човек кој очигледно го изгубил трпението со војната и скапата вмешаност на Америка во неа.
„Бројот на мртви млади војници кои лежат насекаде низ полињата е запрепастувачки. Лудо е тоа што се случува“, рече тој претходно овој месец.
Но, идната американска администрација се соочува со двоен предизвик, според Мајкл Кофман, соработник во Фондацијата Карнеги за меѓународен мир.
„Прво, тие ќе наследат војна на многу негативна траекторија, без многу време за стабилизирање на ситуацијата. Второ, ќе го наследат без јасна теорија за успех“, рече тој во декември.
Новоизбраниот претседател понуди неколку индиции за време на неодамнешните интервјуа за тоа како има намера да и пристапи на војната.
Тој за магазинот „Тајм“ изјави дека „категорично“ не се согласува со одлуката на администрацијата на Бајден во ноември да ѝ дозволи на Украина да истрела ракети со долг дострел што ги добила од САД кон цели во Русија.
„Ние само ја ескалираме оваа војна и ја влошуваме“, рече тој.
На 8 декември, NBC News го праша дали Украина треба да се подготви да пристигне помала помош.
„Можно е“, одговори тој. „Веројатно, да.“
Но, за оние кои се плашат, како и многумина, дека новиот американски лидер е подготвен да се откаже од Украина, тој понуди неколку навестувања за уверување.
„Не можете да постигнете договор ако заминете, според мене“, рече тој.
Вистина е: намерите на Трамп се далеку од очигледни.
И, засега, украинските власти отфрлаат какви било разговори за притисок или сугестии дека доаѓањето на Трамп нужно значи дека мировните преговори се неизбежни.
„Многу се зборува за преговори, но тоа е илузија“, вели Михаило Подољак, советник на шефот на кабинетот на претседателот Зеленски.
„Секој преговарачки процес не може да се случи затоа што Русија не е принудена да плати доволно висока цена за оваа војна“.
„Паметна стратешка вежба“ на Зеленски
И покрај сомнежот на Киев за разговорите додека руските сили продолжуваат незапирливо да напредуваат на исток, јасно е дека претседателот Зеленски сака да се позиционира како некој вид човек со кој Трамп може да работи.
Украинскиот лидер побрза да му честита на Трамп за изборната победа и не губеше време испраќајќи високи функционери да се сретнат со тимот на новоизбраниот претседател.
Со помош на францускиот претседател Емануел Макрон, Зеленски обезбеди и средба со Трамп кога двајцата го посетија Париз за повторното отворање на катедралата Нотр Дам.
„Она на што сме сведоци е многу паметна стратешка вежба на претседателот Зеленски“, изјави неговиот поранешен министер за надворешни работи Дмитро Кулеба пред Американскиот совет за надворешни односи на почетокот на месецот.
Зеленски, рече тој, „укажа на конструктивност и подготвеност да соработува со претседателот Трамп“.
Со многу малку очигледни знаци дека Кремљ прави слични потези, владата во Киев очигледно се обидува да добие предност во играта.
„Бидејќи Трамп не објасни целосно како ќе пристапи кон сè, Украинците се обидуваат да му дадат некои идеи кои тој потоа би можел да ги претстави како свои“, вели Орисија Луцевич, раководител на Украинскиот форум во Чатам хаус.
„Тие знаат како да се справат со тоа его.“
План за победа: можни завршетоци
Дури и пред изборите во САД, имаше знаци дека Зеленски бара начини да ја зајакне привлечноста на Украина како иден партнер за новоизбраниот претседател како Трамп, кој инстинктивно е трансакциски и не сака да продолжи да гарантира поширока европска безбедност.
Како дел од неговиот „План за победа“, обелоденет во октомври, Зеленски сугерираше дека прераспоредените украински трупи би можеле да ги заменат американските сили во Европа по завршувањето на војната со Русија.
И тој понуди можност за заеднички вложувања за искористување на природните ресурси на Украина, вклучувајќи ураниум, графит и литиум.
Таквите стратешки ресурси, предупреди Зеленски, „или ќе ја зајакнат Русија или Украина и демократскиот свет“.
Но, другите елементи од Планот за победа на украинскиот лидер – членството во НАТО и неговиот повик за „сеопфатен пакет за ненуклеарно одвраќање“ – се чини дека наидоа на млак одговор од сојузниците на Киев.
Особено членството во НАТО останува точка на спор, како што беше долго пред целосната инвазија на Русија.
За Киев, тоа е единствениот начин да се гарантира идниот опстанок на земјата, против предаторскиот руски непријател цврсто решен да ја потчини Украина.
Но, и покрај тоа што во јули минатата година објави дека Украина е на „неповратен пат кон целосна евроатлантска интеграција, која вклучува членство во НАТО“, алијансата е поделена околу тоа, а САД и Германија сè уште не ја поканија.
Претседателот Зеленски посочи дека доколку поканата за членство биде испратена до целата земја, во рамките на меѓународно признатите граници на Украина, тој ќе биде подготвен да прифати дека таа ќе се однесува, прво, само на територијата под сегашна контрола на Киев.
Ова, изјави тој за Скај њуз во ноември, може да стави крај на „жешката фаза“ на војната, дозволувајќи му на дипломатскиот процес да го реши прашањето за конечните граници на Украина.
Но, рече тој, се уште не е дадена таква понуда.
Несигурната позиција на Киев
Ако не НАТО, тогаш што друго?
Со можноста мировните преговори предводени од Трамп да се ближат и Украина да загуби позиции на бојното поле, суштината на меѓународната дискусија се сведува на зајакнување на разнишаната позиција на Киев.
„Од клучно значење е да имаме силни, правни и практични гаранции“, изјави Андриј Јермак, началникот на кабинетот на претседателот Зеленски, за украинската јавна служба на 12 декември.
Неодамнешното минато на Украина, рече тој, остави горчливо наследство.
„За жал, според нашето искуство, сите гаранции што ги добивме претходно не резултираа со безбедност.
Без конкретни механизми слични на некаков концепт на колективна одбрана отелотворена во член 5 од основачкиот договор на НАТО, набљудувачите стравуваат дека нема да има ништо што ќе спречи нов руски напад.
„Зеленски сфаќа дека не смее да има само голо примирје“, вели Орисија Луцевич.
„Тоа мора да биде примирје плус нешто друго. Би било самоубиство Зеленски само да го прифати прекинот на огнот и да нема одговор како Украина ќе биде заштитена“.
На форумите за европска политика, експертите бараат начини на кои Европа може да помогне да ја преземе оваа тешка одговорност.
Идеите вклучуваат распоредување мировници во Украина (предлог првпат изнесен од Макрон минатиот февруари) или учество на Здружените експедициски сили предводени од Британија, кои ги обединуваат силите од осум нордиски и балтички земји, плус Холандија.
Но, Кофман е скептичен.
„Безбедносните гаранции кои ги немаат САД како еден од гарантите е како крофна без огромна дупка во неа.
Ова е став со кој Киев се согласува.
„Каква алтернатива би можела да има? Други алтернативи денеска нема“, вели Подољак.
Документите како Меморандумот од Будимпешта од 1994 година (за постсоветските граници на Украина) или Минскиот договор од 2014-15 година (кои требаше да стават крај на војната) се безвредни, тврди тој, без дополнителна закана за воено одвраќање.
„Русија мора да биде свесна дека, штом ќе започне агресија, ќе добие значителен број удари како одговор“, вели тој.
Британија, Бајден и улогата на Западот
Во отсуство на договор за долгорочната иднина на Украина, нејзините сојузници прават се што можат за да ја зајакнат нејзината одбрана.
На почетокот на декември, генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, рече дека се размислува за „сè“, вклучително и испраќање дополнителни системи за противвоздушна одбрана, делумно за да се заштити погодената енергетска инфраструктура на земјата од обновениот бран на координирани руски ракетни и беспилотни напади.
И додека Украина продолжува да се бори со големиот недостиг на работна сила, британскиот секретар за одбрана Џон Хили рече дека владата можеби е подготвена да испрати британски војници во Украина за да и помогнат во обуката.
Од своја страна, администрацијата на Бајден во заминување се чини решена да испрати колку што е можно повеќе овластена воена помош во Украина пред да ја напушти функцијата, иако извештаите сугерираат дека можеби и истекува времето за испраќање речиси се.
На 21 декември беше објавено дека Трамп ќе продолжи да испраќа воена помош за Украина, но дека ќе бара членките на НАТО драстично да ги зголемат трошоците за одбрана.
Сојузниците на Киев, исто така, продолжија да ги заоструваат санкциите кон Москва, надевајќи се дека руската воена економија, која се покажа тврдоглаво отпорна, конечно ќе се распадне.
„Постои големо незадоволство што санкциите не и нанесоа непоправлива штета на руската економија“, изјави извор од американскиот Конгрес кој сакаше да остане анонимен.
По повеќе рунди санкции (петнаесет само од ЕУ), владините претставници почнаа да се воздржуваат од предвидување на нивниот успешен ефект.
Но, неодамнешните показатели се сè поалармантни за Кремљ.
Со каматните стапки од 23 отсто, инфлацијата над 9 отсто, рубљата во пад и економскиот раст што се очекува драстично да забави во 2025 година, притисокот врз руската економија ретко се чинеше поакутен.
Путин се однесува како да не е голема работа.
„Санкциите имаат ефект“, рече тој на прес-конференцијата на крајот на годината, „но тие не се критични“.
Заедно со руските катастрофални загуби на бојното поле – западните официјални лица проценуваат дека Москва во просек губи по 1.500 луѓе секој ден, убиени или ранети – цената на оваа војна сепак може да го доведе Путин на преговарачка маса.
Но, уште колку територија ќе изгуби Украина – и уште колку луѓе ќе загинат – додека да дојде до таа точка?