Околу 35.000 украински деца сè уште се водат како исчезнати, а американските истражувачи проценуваат дека повеќето од нив се на територијата на Русија или во области под руска окупација, пишува „Гардијан“.
Семејствата тврдат дека се принудени да преземат очајни и ризични мерки за да се обидат да ги спасат своите деца.
Од почетокот на руската инвазија во февруари 2022 година, децата биле киднапирани од сиропиталишта, од бојни полиња по смртта на нивните родители или директно од семејните домови, честопати под принуда.
Русија ги отфрли барањата за нивно враќање.
Руски функционер неодамна ја обвини Украина дека „поставува претстава за изгубени деца“ за време на мировните преговори во Турција.
За „Гардијан“, една мајка раскажа како со свои сили ги спасила своите двајца тинејџерски синови, кои биле притворени во руски логор речиси шест месеци.
Откако руските сили го окупирале Херсон, нејзиниот роден град во источна Украина, во септември 2022 година, соседката ѝ предложила да ги испрати своите синови во детски камп во Анапа, одморалиште на брегот на Црното Море во Русија.
„Патувањето требаше да трае 21 ден, беше бесплатно и децата требаше да се вратат во Херсон после тоа. И тие го сакаа тоа, но тоа беше голема грешка од моја страна“, вели тој.
„Не знаев што да правам“
На крајот од 2022 година, украинските сили го ослободија Херсон, но нејзините деца останаа во кампот од другата страна на фронтовската линија, а руските власти не им дозволија да се вратат.
„Раководството на кампот одби да ги пушти децата без мое физичко присуство. Не знаев што да правам“, додаде таа.
На крајот, со помош на украинска организација, Наталија добила пасош и украински документи за идентификација за своите деца.
Потоа таа патувала сама преку границата до рускиот град Анапа на северниот брег на Црното Море, минувајќи низ бројни гранични контролни пунктови каде што морала да им објасни на руските војници зошто е во земјата.
Таа патувала шест дена, среде гранатирање, пред конечно да се соедини со своите деца во февруари 2023 година.
„Не можете ни да ги замислите моите емоции бидејќи моите деца се сè што имам“, вели таа.
Јејл: Веројатно има уште 35.000 деца во Русија
Досега, само 1.366 деца се вратени или избегале назад во Украина, според украинската организација „Врати ги децата назад“.
Тим експерти од Универзитетот Јеил процени дека дури 35.000 деца може да се наоѓаат во Русија и окупираните територии.
Се стравува дека многумина биле земени од руските сили и испратени во воени логори, згрижувачки родители или дури и посвоени од руски семејства.
Преку обемно испитување на руски бази на податоци, официјални документи, семејни врски, па дури и сателитски снимки од руски локации, службени згради и други извори, тимот на Јеил успеа да го утврди идентитетот на илјадници деца.
„Ова е веројатно најголемото киднапирање на деца во војна од Втората светска војна, споредливо со нацистичката германизација на полски деца“, рече Натаниел Рејмонд, извршен директор на Лабораторијата за хуманитарни истражувања, која истражува киднапирања на Јеил.
Децата мора да ја пеат руската национална химна
Сведоштвата на неодамна спасените деца откриваат дека тие добиле воена обука во логори и биле казнувани затоа што зборувале украински јазик.
„Моравме да ја пееме руската национална химна и да го нацртаме тробојниот симбол“, вели едно спасено деветгодишно дете.
Децата се исто така свесни дека нивните родители ќе се соочат со последици ако не послушаат, вели Дарија Касјанова, претседателка на Украинската мрежа за права на децата, која се залага за репатријација на киднапираните деца.
Присилната депортација и киднапирање на украински деца не е нов феномен, велат активисти и истражувачи.
Касјанова вели дека била сведок на слични киднапирања и депортации за време на руската инвазија на Кримскиот полуостров во 2014 година.
Потоа работела на евакуација на повеќе од 40.000 луѓе од Донецк и Луганск, вклучувајќи 12.000 деца.
Неодамна беа изменети законите за да им се олесни на Русите да посвојуваат украински деца
„Мојата ќерка имаше 11 години во тоа време, а некои од нејзините пријатели што останаа беа испратени во воени логори во Русија“, вели тој.
Активистите стравуваат дека многу деца ќе исчезнат во рускиот систем на згрижување, каде што неодамна беа изменети законите за да се овозможи украинските деца да бидат посвојувани и згрижени од руски граѓани.
„Понекогаш има случаи кога едниот родител е на украинска територија, а другиот е зафатен со детето. И ако тој родител почине или е уапсен, тогаш детето е оставено само и во опасност да биде сместено во сиропиталиште. И ако тоа се случи, во основа е невозможно да се врати детето. Ќе биде изгубено“, вели Касјанова.
Рејмонд истакнува дека истражувањето на киднапирањата е клучно.
„Треба да се документира дека овие деца биле насилно депортирани. Ако земете дете од една етничка или национална група и се обидете да го направите дел од друга, тоа е воено злосторство“, вели тој. Меѓународниот кривичен суд се согласува со таа проценка.
„Се дискутира за териториите, а ова се наши деца“
Во март 2023 година, тој издаде налози за апсење на рускиот претседател Владимир Путин и неговата комесарка за правата на децата, Марија Лвова-Белова, за воено злосторство – нелегална депортација на украински деца.
Враќањето на децата останува едно од клучните барања на Украина во сите мировни преговори.
„Се дискутира за териториите, а нашиот народ, нашите деца, се наши територии. Како би можеле да ги оставиме? Тие се наши деца. Тие се Украинци и мора да бидат вратени. Русија нема право на нив“, вели Ксенија, експерт за евакуација од украинската хуманитарна организација „Помагање за заминување“.
Рејмонд додава дека децата сега се користат како алатка за преговори.
„Кога Русите ја започнаа програмата, тие веруваа дека брзо ќе победат, па затоа ја дизајнираа не за да ги задржат децата, туку да ја „русификуваат“ Украина преку нив. Бидејќи ситуацијата брзо почна да се распаѓа, нивната пропаганда мораше да се префрли од фазата на прикривање на одговорноста во фазата каде што овие деца се користат како заложници, средство за уцена во преговорите“, рече таа.