Минатата недела, откако Израел формално го прифати предлогот на САД за прекин на огнот во Газа, израелските сили извршија воздушен напад врз Катар, наводно насочен кон тим на Хамас кој беше во Доха за да преговара за истиот предлог.
Нападот предизвика шок во регионот и низ целата меѓународна заедница, дополнително комплицирајќи ја веќе напнатата геополитичка ситуација на Блискиот Исток.
Во нападот загинаа шест лица, вклучувајќи го и синот на Калил ал-Хаја, заменик-шефот на политичкото биро на Хамас, додека врвните лидери и преговарачкиот тим преживеаја.
Израелските власти првично тврдеа дека операцијата била успешна, но подоцна изразите на несигурност околу тоа дали клучните личности на Хамас се убиени доведоа до забуна во израелското политичко раководство.
Катар го осуди нападот како чин на „државен тероризам“, додека меѓународната заедница, вклучително и САД, реагираше со посилна осуда на Израел.
Вонреден самит во Доха
Во светлината на нападот, Катар вчера беше домаќин на вонреден самит на арапските и исламските држави, чија цел е да се разговара за одговор на израелската агресија.
Нацрт-резолуцијата, која ја виде Ројтерс, ги осудува „непријателските акти на Израел, вклучувајќи геноцид, етничко чистење и гладување во Газа“, нагласувајќи дека таквите дејствија ги загрозуваат „перспективите за мир и коегзистенција“.
Израел остро ги отфрли обвинувањата.
Сè уште не е јасно какви конкретни мерки би можеле да се преземат, бидејќи аналитичарите посочуваат дека не се разгледува воен одговор.
Катарскиот премиер Мохамед бин Абдулрахман бин Јасим ал-Тани ја повика меѓународната заедница да престане со примената на „двојни стандарди“ кон Израел и да го санкционира за нападот.
Реагираше и американскиот претседател Доналд Трамп, предупредувајќи го Израел да биде внимателен.
„Катар е многу добар сојузник. Израел и сите други, мора да бидете внимателни. Кога напаѓате луѓе, мора да бидете внимателни“, им рече Трамп на новинарите, додавајќи дека е „многу незадоволен“ од начинот на кој е извршен нападот, но дека тоа нема да ги наруши односите меѓу САД и Израел.
Американскиот државен секретар Марко Рубио рече дека на Трамп „не му се допаднал начинот на нападот“.
Катар помеѓу моќта и дипломатијата
Катар, мала, но богата земја со околу три милиони жители, од кои само 13% се катарски граѓани, со децении игра деликатна дипломатска игра.
Со својата стратегија на „неутрален посредник“, Катар учествуваше во преговорите меѓу Хамас и Израел, преговорите со Талибанците за време на повлекувањето на американските трупи од Авганистан, враќањето на украинските деца од Русија, ослободувањето на американските заложници од Иран и размената на палестински затвореници.
Оваа способност да биде „неутрален посредник“ го направи Катар неопходен за американските и другите дипломатски напори во регионот.
Како што објаснува колумнистката Несрин Малик, Катар мора да „игра на двете страни од јажето“ бидејќи не може драстично да навреди ниту една страна.
Американската воена база финансирана од Катар во пустината во близина на Доха, која е централна командна станица за американските воени операции во регионот, долго време се сметаше за гарант за безбедноста на Катар.
Сепак, израелскиот напад покажа дека дури и американското присуство повеќе не гарантира целосна заштита на земјата.
Меѓународна резонанца и политички последици
Нападот предизвика широка осуда во арапскиот свет, а лидерите на земјите од Заливот, вклучувајќи ги ОАЕ и Саудиска Арабија, брзо испратија делегации во Катар за да понудат поддршка. Катарските власти ја повикаа меѓународната заедница да дејствува против Израел.
Советот за безбедност на ОН минатата недела ја осуди израелската акција, додека Израел го бранеше нападот, велејќи дека е потребно да се отстранат луѓето „кои не се подготвени да преговараат“ за прекин на конфликтот во Газа.
Хамас потврди дека неговиот преговарачки тим преживеал, но дека пет члена се убиени, вклучувајќи го и синот на Калил ал-Хаја, додека еден катарски безбедносен службеник исто така бил убиен во нападот.
Експертите предупредуваат дека инцидентот може да ги поткопа постојните Аврамови договори и претходно избалансираните односи меѓу Израел и арапските држави кои ги нормализираа дипломатските врски во изминатите години.
Според Малик, Израел продолжува да врши притисок врз арапските земји, но во исто време ризикува изолација и ослабување на сојузите во регионот.
Геополитички превирања
Нападот покажува дека Израел е подготвен да ги премине границите на досега непишаните правила на играта во регионот, вклучувајќи го и територијалниот интегритет на својот традиционален сојузник САД.
„Ако земјите од Заливот ги замрзнат односите со Израел, тие испраќаат јасна порака: Израел останува изолирана и агресивна држава, која може да дејствува само со сила“, вели Малик.
Во исто време, потенцијалната ескалација на конфликтот носи големи трошоци за Израел и може да ја поткопа неговата долгорочна позиција во регионот.
Вонредниот самит во Доха претставува прв вистински тест за единството на арапско-исламските земји како одговор на израелската агресија и би можел да ги постави темелите за долгорочен колективен пристап кон заштитата на суверенитетот и регионалната безбедност.
Одлуките што ќе бидат донесени во наредните денови ќе бидат од клучно значење за иднината на дипломатските и безбедносните односи на Блискиот Исток.