Од октомври 2023 година, западните власти работат на спречување на војната во Газа да ескалира во отворен конфликт меѓу Израел и либанското проиранско движење Хезболах.
И покрај напорите и острите предупредувања, ризикот од ширење на регионален конфликт сега расте од час во час, што го поттикна Амос Хохштајн, специјалниот пратеник на американскиот претседател Џо Бајден, да укаже на опасноста од избивање конфликт за време на неговата посета на Ерусалим и Бејрут оваа недела, пишува Би-Би-Си.
Отворена војна меѓу Израел и Хезболах би била погубна за сите страни и би го потресла целиот регион.
Тие би можеле да го нарушат кревкиот процес на нормализација предводен од САД, чија цел е подобрување на односите меѓу Израел и неговите арапски соседи.
Згора на тоа, војната од целосен размер веројатно би го вклучила Иран поотворено отколку за време на крвавите војни што се водеа меѓу Израел и Хезболах во 1996 и 2006 година.
Колку долго Израел ќе се воздржува?
Тоа беше пораката што Иран ја испрати во април кога ги поддржа своите регионални сојузници и директно го нападна Израел од своја територија, нешто што се сметаше за незамисливо со децении.
Но, дали израелските лидери, поради зголемениот притисок на домашната јавност за справување со Хезболах, ќе продолжат да ги слушаат повиците на Вашингтон за воздржаност?
Откако Израел започна одмазда во Газа пред осум месеци поради нападот на Хамас на 7 октомври минатата година, Хезболах и израелските одбранбени сили (ИДФ) се борат со прекугранични конфликти.
Сепак, тие останаа под прагот на отворена војна или во рамките на она што либанските политичари го нарекуваат „правила на игра“ – неформални насоки воспоставени по 2006 година за да се намали ризикот од погрешно проценување и ескалација на двете страни.
Специјалниот координатор на ОН за Либан, Жанин Хенис-Плашерт и командантот на мировните сили на ОН распоредени долж јужната граница на Либан, генерал-полковник Аролдо Лазаро, во заедничка изјава рекоа дека ризикот од погрешна проценка да доведе до ненадеен и широко распространет конфликт многу реално.
Последниот голем конфликт меѓу Израел и Хезболах се случи летото 2006 година, кога двете страни се бореа 34 дена. Околу 1.200 луѓе загинаа во конфликтот во Либан и 140 во Израел.
Од почетокот на последниот конфликт, во Либан се убиени повеќе од 400 луѓе, главно униформирани борци, но и 70 цивили.
На израелска страна загинаа 16 војници и 11 цивили.
Но, како што истакна Хохштајн, има постепени промени во изминатите 19 дена.
Хезболах ги интензивираше своите активности и ги затегна правилата на игра.
Има итна потреба да се смири ситуацијата, нагласи Хохштајн, истакнувајќи дека размената на непријателства преку Сината линија – линијата на разграничување меѓу Израел и Либан – трае доволно долго.
„Катастрофа над замислата“
Генералниот секретар на Обединетите нации, Антонио Гутереш, рече дека проширувањето на војната во Либан ќе биде „катастрофа над секоја имагинација“.
Минатата недела, Хезболах истрела стотици ракети и беспилотни летала врз израелските воени локации, откако ИДФ уби еден од нивните врвни команданти, Талеб Абдула.
Хезболах користи беспилотни летала со експлозиви, како и ракети и противтенковски ракети.
И во мај првпат лансираше дрон со проектил против Израел.
Со силна иранска поддршка, Хезболах тврди дека извршил повеќе од 2.000 напади врз Израел од октомври и дека ќе ги прекине непријателствата само кога ќе се постигне договор во Газа. А таквата можност се чини подалечна со секој нов ден.
Хезболах оваа недела застрашувачки објави речиси 10 минути снимки од пристаништето Хаифа и други воени цели во северен Израел, вклучувајќи ги и железната купола и системите за воздушна одбрана на Давидова прашка.
Снимката е направена од извидувачки дрон кој не бил пресретнат и успеал да се врати во Либан.
Од друга страна, Израел со месеци предупредува дека има намера да го оттурне Хезболах од либанската граница и на другата страна на реката Литани – или преку дипломатија или со војна.
Во последниве денови, реториката на израелските власти е забележливо заострена.
Министерот за надворешни работи Израел Кац го предупреди Хезболах дека ќе биде уништен во случај на тотална војна и дека Израел е многу блиску до моментот кога ќе ја промени својата позиција против Хезболах и Либан.
Во вторникот, владиниот портпарол Дејвид Менцер инсистираше на тоа дека Израел ќе обезбеди враќање на граѓаните кои избегаа во нивните домови во северен Израел.
Повеќето од нив моментално се сместени на трошок на државата во хотели во Тел Авив.
Во исто време, израелската војска објави дека командантите на ИДФ ги одобриле оперативните борбени планови за напад преку северната граница на Израел. Сега е потребно само зелено светло од премиерот Бенјамин Нетанјаху.
Од друга страна, лидерот на Хезболах, Хасан Насралах се закани дека никаде во Израел нема да има безбедност доколку избие војна од сите размери.
И за секој случај, тој нагласи дека театарот на војната може да се прошири многу подалеку од Левантот, дури и до Кипар, доколку Израел може да го користи кипарскиот аеродром и логистичките капацитети.
„Ситуацијата во Медитеранот целосно ќе се промени“, предупреди Насрала: „Хезболах ќе се бори со сите средства и без граници“.
Факт е дека ниту една страна нема да се бори со воздржаност и двете имаат способност да нанесат страшна штета на своите противници.
Израел може да го срамни Либан со земја и предупреди дека ќе го стори тоа во случај на војна, а она што се случи со Газа само ја засилува таа закана.
И Хезболах повеќе не е Хезболах од 2006 година. Денес е многу подобро вооружен. Се проценува дека има арсенал од 40.000 до 120.000 ракети и јасно стави до знаење дека ќе ја однесе борбата до срцето на Израел.
Иако овие меѓусебни закани делумно имаат за цел да го одвратат непријателот, тие исто така им отежнуваат на двете страни да попуштат и да ја ублажат реториката.
Израелците не се расположени за компромис, а командантите на ИДФ – иако се покритични кон Нетанјаху, кои веруваат дека тој ја одолговлекува војната во Газа од свои политички причини – се желни да се справат со Хезболах.
Сепак, на почетокот на оваа недела, портпаролот на израелската армија, контраадмирал Даниел Хагари, даде малку обесхрабрувачка изјава за конечната победа на Израел:
„Идејата дека можеме да го уништиме Хамас или да го снема Хамас е погрешна за јавноста. Но, Израел ќе продолжи да се бори против иранската оска на злото на сите фронтови. Зголемената агресија на Хезболах нè доведува до работ на ескалација што може да има катастрофални последици за Либан и целиот регион“.
Во декември, Нетанјаху беше под притисок од командантот на ИДФ и министер за одбрана Јоав Галант да нареди напад врз Хезболах.
И сега е под притисок на евакуираните семејства и локални политичари, кои прашуваат зошто тие се третирани поинаку од заедниците во јужен Израел.
Ако војната против Хамас беше започната за да се обезбеди трајна безбедност на кибуцим во јужен Израел, тогаш 80.000 евакуирани израелски граѓани во близина на либанската граница треба да ја добијат истата заштита.
И повеќето израелски граѓани веруваат дека на крајот ќе мора да се случи напад.
Според анкетата на Институтот за еврејска народна политика, 36 отсто од испитаниците поддржале непосреден напад врз Хезболах, а други 26 отсто рекле дека тој треба да биде започнат по завршувањето на операцијата во Газа.
Ултранационалистите и екстремно десничарските партии во владејачката коалиција на Нетанјаху, исто така, бараат силен воен одговор.
На пример, министерот за национална безбедност Итамар Бен-Гвир и министерот за финансии Безалел Смотрич го повикуваат израелскиот премиер да се спротивстави на американскиот притисок да се откаже од војната.
Нивниот аргумент е дека нападот врз Либан би служел за одбрана и заштита на Израел од неговите непријатели.
Но, многу од овие ултранационалисти ја гледаат војната со Хезболах како можност да го заземат јужниот дел на Либан, кој го сметаат за дел од „ветената земја Божја“ и територија што треба да ја населат Израелците.
„Бомбите и ракетите паѓаат дење и ноќе“
Војната против Хезболах ја поддржуваат и жителите на северен Израел кои живеат под секојдневен оган, како што е Давид Камари од пограничниот град Кирјат Шмон, чија куќа неодамна беше оштетена од ракета истрелана од Либан.
„Ден и ноќ паѓаат бомби и ракети. Ќе полудеш да живееш овде. Единственото решение е да се уништи Хезболах“, изјави 71-годишниот Дејвид, кој исто така го загуби автомобилот во нападот.
Повеќето жители на Кирјат Шмона беа евакуирани по нападот на Хамас на 7 октомври, кога ракетите на Хезболах почнаа да паѓаат како поддршка на нивниот палестински сојузник.
Дејвид е еден од ретките останати. Од почетокот на нападот врз Израел на 8 октомври, Хезболах истрела повеќе од 5.000 ракети, противтенковски ракети и беспилотни летала.
Градоначалникот на Кирјат Шмона, Авичаи Стерн, вели дека не постои земја во светот која би прифатила секојдневно пукање врз своите граѓани:
„Не е прифатливо да седиме како јагниња за колење и да го чекаме денот кога ќе не нападнат како Хамас. на југ.” На сите им е јасно дека војната ќе избие порано или подоцна“.
Том Пери живее во Кибуц Малкија, веднаш до границата со Либан:
„Мислам дека предупредувањето на генералниот секретар на ОН е точно и дека војната ќе биде катастрофа за оваа област. За жал, се чини дека немаме друг избор. Ниту еден договор не трае вечно, затоа што непријателот не сака мртви. Ако Израел не успее да го елиминира Хезболах, ние сме осудени на вечни војни“.
Пери тврди дека израелските лидери го изгубиле кредибилитетот по нападот на Хамас на 7 октомври и немаат стратегија за постигнување мир: „Сите тие треба да се повлечат. Најголемиот неуспех на нашата армија и нашата држава се случи на 7 октомври. Не ни требаат такви лидери“.
Нема телефони, интернет и струја, речиси сите дуќани се затворени
И на либанската страна на границата, каде што се евакуирани повеќе од 90.000 луѓе, расположението меѓу оние што останаа е исто толку мрачно.
Фатима Белхас живее на неколку километри од границата со Израел, во близина на Џбал ел Ботма.
Во првите денови се тресеше од страв кога Израел ќе ја бомбардира областа, но потоа се помири со нападите и повеќе не размислува за заминување.
„Каде да одам? Немам пари и немам со кого да се вселам. Можеби е подобро да се умре со достоинство дома. Пораснавме со отпор. Нема да дозволиме да бидеме протерани од нашата земја како Палестинци“, рече Фатима.
Животот на либанската страна на границата исто така стана невозможен. Нема телефони, интернет или струја, речиси сите продавници се затворени.
Неколку десетици преостанати стари луѓе одбиваат да ги напуштат своите домови и фарми. Сепак, повеќето од нив го поддржуваат нападот на Хезболах врз Израел.
Илјадници борци од различни милитантни групи на Блискиот Исток поддржани од Иран исто така се подготвуваат да се приклучат на Хезболах.
Во текот на изминатата деценија, проирански борци од Либан, Ирак, Авганистан и Пакистан се бореа заедно во 13-годишниот сириски конфликт против сирискиот претседател Башар ал-Асад.
Хасан Насрала во средата рече дека милитантните лидери од Иран, Ирак, Сирија, Јемен и други земји понудиле да испратат десетици илјади борци да му помогнат на Хезболах, но нагласи дека неговата организација веќе има повеќе од 100.000 борци.
Илјадници борци веќе се во Сирија и лесно може да ја преминат порозната и необележана граница. Тоа се борци на ирачките сили за национална мобилизација, авганистанската Фатимијун, пакистанската Зеинабијун и бунтовничката група во Јемен позната како Хути.
Касим Касир, експерт за Хезболах, тврди дека сегашните борби главно се засноваат на висока технологија, како што е истрелување проектили и не бараат голем број борци.
Но, ако отворена војна избие и трае долго, на Хезболах можеби ќе му треба поддршка од надвор од Либан. А тоа би значело вовлекување на бројни странски групи, организации, па дури и држави во војната.