Експертите се загрижени за последните случувања во нуклеарниот спор со Иран. Цитирајќи два дипломатски извори, американската новинска агенција Блумберг во неделата објави дека инспекторите на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) откриле ураниум збогатен до 84 отсто во Иран.
Тоа е дваесет пати повеќе од дозволеното со Атомскиот договор, но исто така е загрижувачки блиску до бројката од 90 проценти што е потребна за производство на атомска бомба.
„Апсолутно нема цивилна употреба што би барала збогатување на ураниум на тој начин“, вели Марк Фицпатрик од Меѓународниот институт за стратешки студии (IISS) со седиште во Вашингтон.
Тој смета дека фактот што Иран дозволил да се открие вишокот наместо да го објави самото збогатување ураниум, можел да биде дел од стратегијата на тврдокорните за зголемување на притисокот врз Западот.
„Пред официјално да се потврди дека ураниумот е збогатен до 84 отсто, не можеме да извлечеме заклучоци. Но, ако тоа беше вистина, тогаш тоа ќе беше дополнително средство за притисок во раката на Иран, за да можат да го остварат олеснувањето на санкциите што Вашингтон ги суспендираше во 2018 година“.
Фицпатрик додава дека овој третман на ураниумот му овозможува на Иран да произведе јадро на атомска бомба побрзо отколку што се мислеше.
Тој оценува дека тоа е во согласност со „многу агресивната стратегија на Иран за производство на атомско оружје“.
Неуспешна стратегија на Техеран
На истиот став е и Бехруз Бајат, поранешен советник на Меѓународната агенција за нуклеарна енергија.
„Сосема е можно Иран да користи високо збогатен ураниум како средство за притисок“.
Тој укажува на фактот дека во јуни 2021 година Иран почна да збогатува ураниум до 60 проценти.
Меѓународниот нуклеарен договор му дозволува на Иран 3,67 отсто за цивилна употреба.
Доволно е збогатување ураниум помеѓу три и пет проценти за да се добие енергија. Во нуклеарната медицина се користи вредност до 20 проценти.
Иран ја донесе својата одлука за високото ниво на збогатување ураниум пред преговорите со администрацијата на американскиот претседател Џозеф Бајден за враќање на Атомскиот договор.
Со ова тврдиот став во државниот врв имаше намера да направи големи отстапки. Иранските власти ветија „добар нов договор“. Засега нема ништо од таа пресметка.
Атомскиот физичар Бајат вели дека Иран досега официјално е 60 отсто збогатен со ураниум, но дека е можно да збогатил помала количина и повеќе.
„Претпоставувам дека намерата зад тоа е да се покаже: дојдовме блиску до 90 отсто збогатен ураниум. Ако сакаме да направиме атомска бомба, можеме да го направиме тоа“.
Официјално, Иран негира дека сака да изгради атомска бомба или да збогатува ураниум над 60 проценти.
Портпаролот на иранската атомска агенција, Бехруз Камалванди, рече:
„Постоењето на честички ураниум кои се збогатени над 60 отсто не значи дека збогатуваме над 60 отсто“. Во иранските нуклеарни постројки, ураниумот никогаш не бил збогатен над 60 проценти“, ја обвини Камалванди новинската агенција Блумберг дека ги „извртува фактите“ во извештајот.
Според новинската агенција, инспекторите пронашле честички ураниум во цевките што ги поврзуваат центрифугите за збогатување ураниум.
Инспекторите сега имаат задача да утврдат дали Иран намерно предизвикал таков процес или тоа е резултат на случајно натрупање. Можно е материјалот да е создаден при технички дефекти во работата на центрифугите, бидејќи такви заварувања веќе се случиле.
Портпаролот на иранското Министерство за надворешни работи, Насер Канани, на прес-конференција во Техеран во понеделникот (20 февруари) рече дека Иран ќе соработува со Меѓународната агенција за атомска енергија, велејќи дека тоа е „важен принцип“ за Иран.
Тој додаде дека Иран сѐ уште се придржува до договорот за неширење нуклеарно оружје и специјалните контроли на меѓународната институција.
Тој ја изрази подготвеноста на Техеран да продолжи со разговорите за атомската енергија.
„Суровите и еднострани санкции на Соединетите Американски Држави против Иран мора да се прекинат и сите страни одговорно да се вратат на договорот.