Европа сè повеќе ги подготвува своите вооружени сили за можен голем конфликт со Москва, додека војната меѓу Русија и Украина влегува во нова фаза по историската операција на украинската безбедносна служба.
Во неделата, Украина изврши невиден напад во кој роеви камикази дронови од стратешки лоцирани камиони уништија десетици руски воени авиони во четири различни воздушни бази низ Русија.
Зачудувачката офанзива, со кодно име „Операција Пајажина“, која беше директно водена од претседателот Володимир Зеленски и украинската Безбедносна служба (SBU), беше толку разорна што руските воени блогери ја нарекоа „Рускиот Перл Харбор“.
Додека Владимир Путин планира одговор, европските лидери и воени претставници работат на тоа да ја подготват својата војска да се соочи со каква било закана од Москва.
Премиерот на Велика Британија, Кир Стармер, изјави дека ќе ја направи земјата „борбено подготвена“, вклучително и изградба на 12 нови нуклеарни подморници и најмалку шест фабрики за муниција како дел од Стратешкиот одбранбен преглед.
Германскиот канцелар Фридрих Мерц минатата недела објави дека Берлин ќе го финансира производството на ракети со долг дострел во Украина, веднаш откако тој го протурка законот за инвестирање 500 милијарди евра во одбрана и инфраструктура.
Зошто Готланд е стратешки клучен за НАТО?
Сепак, никаде ремилитаризацијата не се спроведува поинтензивно отколку на шведскиот остров Готланд – туристичка дестинација од 1.000 квадратни милји во Балтичкото Море која брзо се трансформира во пловечка тврдина и клучна воена база на НАТО.
За време на неодамнешната посета на Готланд, началникот на шведскиот Генералштаб и заменик-врховен командант, генерал Карл Јохан Едстром, зборуваше за визијата на Готланд како иден центар на НАТО и прва линија на одбрана од руската агресија.
Тој предупреди дека трансатлантската безбедносна алијанса „не смее да ги тргне очите од Русија во следните 15 години“ и нагласи дека Готланд мора да биде подготвен да „издржи ударот“ и да ја продолжи борбата.
Позицијата на островот е од непроценливо стратешко значење.
Готланд е оддалечен само 190 километри од Естонија, Латвија и Литванија – членки на НАТО – и околу 370 километри од високо милитаризираната руска енклава Калининград.
Со влегувањето на Шведска во НАТО, Готланд станува совршена база за следење и одвраќање на руските воздушни и поморски закани во Балтичкото Море, како и платформа за обезбедување воздушна поддршка на трупите на НАТО и удар врз руските позиции во случај на војна.
Сепак, по речиси целосната демилитаризација на островот пред почетокот на војната во Украина, шведската армија сега брзо ја враќа борбената готовност и потребната инфраструктура.
„Готланд е клучен остров за одбрана и одвраќање во целата зона на одговорност на НАТО“, рече генералот Едстром.
„Гледам три клучни улоги: логистички центар за трансфер на ресурси од Запад кон Исток, платформа за контрола на морските и воздушните комуникации во Балтикот и база за развој на офанзивните капацитети потребни за длабински напади против руската агресија“.
Стратешката вредност на Готланд како логистички центар и лансирна рампа за напади врз руски цели не им остана незабележана ниту на другите западни воени лидери.
Германскиот генерал Карстен Бројер изјави дека огромното зголемување на руското воено производство укажува на подготовки за иден конфликт со НАТО, особено нагласувајќи ја ранливоста на балтичките држави.
Поранешниот американски генерал и директор на ЦИА, Дејвид Петреус, минатата недела изјави дека Русија би можела да се обиде да ја тестира решителноста на Западот со инвазија на Литванија, што би можело да биде претходница за поширок напад.
За време на Студената војна, Готланд беше дом на илјадници војници, бидејќи неутралната Шведска ја препозна опасноста од можен советски напад.
Аналитичарите во тоа време го нарекуваа Готланд „непотонлив носач на авиони“.
Сепак, по распадот на СССР, Шведска постепено го намали своето воено присуство, а до 2005 година, речиси целата армија беше повлечена.
Но, по руската анексија на Крим и војната во Донбас, Шведска одеднаш се предомисли.
Веќе во 2015 година беше донесен закон за формирање на нова механизирана единица на островот, а во 2018 година Готландскиот полк беше повторно активиран.
Од 2020 година, регрутите повторно се обучуваат на островот за прв пат од Студената војна.
Руската инвазија на Украина во 2022 година ја забрза милитаризацијата и ја натера Шведска да аплицира за членство во НАТО.
До 2027 година, Шведска планира да стационира околу 4.500 војници на Готланд, вклучувајќи механизиран и пешадиски баталјон, единица на Домородната гарда, како и специјализирани одреди за сигнална поддршка, инженерство, воздушна одбрана, артилерија и медицинска поддршка.
Планирани се и единици за отстранување на експлозивни направи и борбена логистика.
Сето ова ќе му овозможи на Готланд да функционира како оперативна база на НАТО на првата линија на балтичката одбрана.
Шведската агенција за инфраструктура гради нови касарни, медицински објекти, спортски и услужни објекти, а се очекува целосна оперативна способност до 2030 година.
Генералот Едстром признава дека сè уште има многу работа да се заврши, но изрази задоволство од досегашниот напредок.
„Изградбата на нова воена инфраструктура бара време… Готланд е навикнат да биде домаќин на меѓународни вежби, па единиците веќе знаат како да соработуваат со сојузниците“, рече тој.
Реакции на Русија: Вежби, закани и стратешки пораки
Москва е свесна за стратешката важност на Готланд.
Доколку Русија го окупира островот, балтичките држави би биле целосно опкружени – од исток од Русија, од запад од Калининград, а од север од Готланд.
Ова би ги изолирало балтичките држави од останатите сојузници на НАТО и би ѝ дозволило на Русија да воспостави целосна доминација над Балтикот.
Руската анексија на Готланд, исто така, би обезбедила воздушна поддршка на трупите што се обидуваат да го освојат таканаречениот Сувалки коридор – тесен појас територија помеѓу Полска и Литванија, што е најчувствителната точка на НАТО.
Пред Шведска да ги обнови своите воени капацитети на Готланд, Русија спроведе воени маневри што вклучуваа симулирани нуклеарни напади на само 40 километри од островот, предизвикувајќи осуда од меѓународната заедница.
Откако Шведска се приклучи на НАТО, руските аналитичари предупредија дека Готланд може да стане „цел број еден“ во случај на војна, вклучително и нуклеарен удар.
Рускиот воен аналитичар и пензиониран поморски капетан Василиј Дандикин рече дека НАТО може да го претвори Балтичкото Море во еден вид „море на НАТО“, што е сериозна закана за Русија.
Генералот Едстром рече: „Дури и ако војната во Украина заврши, Русија сепак ќе остане во долгорочен конфликт со Западот. Затоа, не смееме да го свртиме погледот од Русија во следните 10 до 15 години“.
Шведска и концептот на „тотална одбрана“
Милитаризацијата на Готланд е дел од поширока стратегија за подготовка на шведската армија и граѓанското општество за можна војна.
Премиерот Улф Кристерсон рече: „Не сме во војна, но немаме ниту мир“, повикувајќи ги граѓаните да се подготват за сите сценарија.
Според концептот на „тотална одбрана“, сите граѓани на возраст меѓу 16 и 70 години се сметаат за дел од одбранбениот систем и можат да бидат повикани во случај на војна или закана.
Војската работи со цивилниот сектор и компаниите за обука на населението.
Шведска е поделена на четири воени региони плус Готланд како петти.
Воените и цивилните структури заеднички развиваат планови, одржуваат заеднички вежби и интегрираат одбранбени капацитети.
Во ноември, Шведската агенција за вонредни ситуации испрати пет милиони брошури до граѓаните со упатства за тоа како да се подготват за криза или војна.
Брошурата дискутира за однесувањето за време на војна, природни катастрофи, сајбер напади и тероризам.
Исто така, инвестира во модернизација на нуклеарните засолништа – Шведска има дури 64.000 засолништа, со капацитет за седум милиони луѓе, што е повеќе од две третини од населението.