Законодавците во Европа во средата го потпишаа првиот сеопфатен сет на правила во светот за вештачка интелигенција (ВИ), отстранувајќи ја клучната бариера за ограничување на брзорастечката технологија.
Гласањето во Европскиот парламент е еден од последните чекори пред овие правила да станат закон, што може да послужи како модел за другите институции кои работат на слични регулативи.
Повеќегодишниот напор на Брисел да ја „огради“ вештачката интелигенција мораше да покаже резултати што е можно поскоро, бидејќи брзиот напредок во развојот на чет-ботови како што е ChatGPT ги покажа предностите што може да ги донесе новата технологија, но и опасностите што ги претставува.
Овие мерки, првпат предложени во 2021 година, ќе го регулираат секој производ или услуга каде што се користи систем за вештачка интелигенција.
Законот ќе ги класифицира системите за вештачка интелигенција според четири нивоа на ризик, од минимално до неприфатливо, наведува агенцијата АП.
Поризичните апликации, како што се оние за вработување или технологија наменета за деца, ќе се соочат со построги регулативи, вклучително и транспарентност и употреба на точни податоци.
Ќе зависи од 27-те земји-членки на ЕУ да ги спроведат правилата, а регулаторите би можеле да имаат моќ да ги принудат компаниите да ги повлечат апликациите од пазарот.
Во екстремни случаи, прекршувањата може да привлечат казни до 40 милиони евра или 7 отсто од годишниот глобален приход на компанијата, што во случајот на технолошките гиганти како Google или Microsoft може да изнесува милијарди.
Кои се ризиците?
Една од главните цели на ЕУ е да се заштити од заканите по здравјето и безбедноста создадени од брзиот развој на вештачката интелигенција, како и да ги заштити основните човекови права и вредности.
Ова значи дека некои употреби на вештачката интелигенција се апсолутно забранети, како што се системите за „социјален рејтинг“ кои ги оценуваат луѓето врз основа на нивното однесување.
Забранета е и вештачката интелигенција која ги искористува ранливите групи, вклучително и децата, или користи сублиминална манипулација која може да доведе до негативни последици.
Пример за ова е интерактивна играчка која поттикнува опасно однесување.
Забранети се и алатките за предвидување на полицијата, кои собираат податоци за да предвидат кој ќе изврши злосторства.
Законодавците ги зајакнаа регулативите во однос на првичниот предлог на Европската комисија, со што ја проширија забраната за далечинско препознавање на лица во реално време и биометриска идентификација во јавноста.
Оваа технологија ги скенира минувачите и користи вештачка интелигенција за да ги усогласи нивните лица или други физички карактеристики со базата на податоци. Спорниот амандман кој дозволува исклучоци како што се наоѓање исчезнати деца или спречување терористички закани, исто така, не успеа.
Системите за вештачка интелигенција што се користат во категории како вработување и образование, кои би влијаеле на животниот пат на една личност, се соочуваат со тешки барања како што се транспарентност за корисниците и преземање чекори за проценка и намалување на ризикот од алгоритамска пристрасност.
Повеќето системи кои користат вештачка интелигенција, како што се видео игри или филтри за спам, спаѓаат во категоријата технологии со низок или без ризик, вели Комисијата.
Што е решено за ChatGPT?
Оригиналниот нацрт на мерката едвај ги споменуваше чет-ботите – главно бараше тие да бидат означени за да можат корисниците да комуницираат со машината.
Сепак, подоцна беа додадени одредби за покривање на вештачката интелигенција за општа намена, вклучувајќи го и ChatGPT, откако апликацијата се здоби со популарност, па сега ги има истите правила како и системите со висок ризик.
Едно од клучните дополнувања е барањето за темелно документирање на кој било материјал заштитен со авторски права што се користи за „обучување“ на системот за вештачка интелигенција, генерирање текст, слики, видео и музика што личат на човечки креации.
Ова им овозможува на креаторите на содржини да знаат дали нивните објави на блогови, дигитални книги, научни написи или песни се користени за обука на алгоритмите што ги напојуваат генеративните системи како ChatGPT.
Потоа можеа да одлучат дали нивната работа е копирана и да бараат компензација.
Зошто се важни овие правила?
Европската унија не е голем играч кога е во прашање развојот на вештачката интелигенција – таа улога првенствено ја имаат САД и Кина.
Сепак, Брисел често игра важна улога во поставувањето на трендовите кога станува збор за правила кои можат да станат глобални стандарди, и беше меѓу првите што се обиде да ја ограничи моќта на големите технолошки компании.
Огромната големина на единствениот пазар на ЕУ, со 450 милиони потрошувачи, им олеснува на компаниите да ги почитуваат правилата отколку да развиваат различни производи за различни региони, велат експертите.
Меѓутоа, со поставување на заеднички правила за вештачката интелигенција, Брисел исто така се обидува да го развие пазарот преку создавање доверба меѓу корисниците.
„Тоа се правилата, а компаниите ќе одговараат доколку не ги следат. Други места, како САД, Сингапур и Велика Британија, понудија само упатства и препораки. Можеби другите земји би можеле да го копираат ова“, рече Крис Сришак, виш соработник во Ирскиот совет за граѓански слободи.
Бизнисите и индустриските групи предупредуваат дека Европа треба да го постигне вистинскиот баланс.
„ЕУ треба да стане лидер во регулирањето на вештачката интелигенција, но дали тоа ќе доведе до иновации на вештачката интелигенција останува да видиме“, рече Бонифасис де Шампри, менаџер за политики во Здружението за компјутерска и комуникациска индустрија.
„Новите европски правила за вештачка интелигенција треба ефикасно да се справат со јасно дефинираните ризици, оставајќи им доволно флексибилност на програмерите да испорачуваат корисни апликации за вештачка интелигенција во корист на сите Европејци“, додаде тој.
„Важен белег за иднината“
Друга работа до која би морале да се придржуваат OpenAI и другите компании кои градат генеративни системи за вештачка интелигенција е поставувањето заштитни мерки за нивните програми да не генерираат нелегална содржина.
Френсин Бенет, вршител на должноста директор на Институтот Ада Лавлејс, организација во Лондон која води кампања за нови закони за вештачка интелигенција, рече дека предлогот на ЕУ е „важна знаменитост“.
„Технологијата што брзо се развива и користи, се разбира, е тешко да се регулира кога дури и компаниите што ја произведуваат не се сосема сигурни како сето тоа ќе се одвива“, изјави Бенет за Њујорк Тајмс.
„Сепак, би било полошо за сите нас да продолжиме да работиме без соодветна регулатива“, додаде Бенет.
Сем Алтман, извршен директор на OpenAI, компанијата зад ChatGPT chatbot, изрази поддршка за некои од мерките преземени за регулирање на вештачката интелигенција и потпиша изјава со други технолошки лидери што служи како предупредување за ризиците што вештачката интелигенција ги претставува за човештвото.
Меѓутоа, Алтман се спротивстави на овие правила во исто време, не затоа што мисли дека се лоши, туку затоа што, како што рече, смета дека „грешка е да се постапува со строги прописи во моментов“.
Што ќе се случи следно?
Може да поминат години пред правилата целосно да стапат на сила.
Следниот чекор се преговорите во кои се вклучени земјите-членки, Европскиот парламент и Европската комисија и најверојатно ќе има повеќе промени додека не се договори прецизната формулација.
Конечното одобрување се очекува до крајот на оваа година, по што ќе следи грејс период за прилагодување на компаниите и организациите – обично околу две години.
Брандо Бенифеи, италијански пратеник во Европскиот парламент, кој е еден од авторите на предлогот за законот за вештачка интелигенција, рече дека ќе се заложи за побрзо усвојување на правилата за оние технологии кои брзо се развиваат, како што е генеративната вештачка интелигенција.
За да ја пополнат празнината пред законот да стапи на сила, Европа и САД подготвуваат доброволен кодекс на однесување.
Официјални лица ветија на крајот на мај дека ќе биде изготвен за неколку недели и дека може да се прошири во други „земји со истомисленици“.