Преговорите за нуклеарната програма меѓу Соединетите Американски Држави (САД) и Иран веќе влегоа во техничка фаза по само две рунди преговори со посредство на Оман.
Третата рунда преговори, заедно со одделни технички разговори, е закажана за 26 април во Мускат.
Овој развој на настаните предизвика шпекулации, особено во Иран, дека администрацијата на американскиот претседател Доналд Трамп се откажала од барањата за демонтирање на нуклеарната програма на Техеран во корист на нејзино ограничување.
Но, аналитичарите предупредуваат дека е прерано да се извлечат такви заклучоци.
Иако префрлањето кон технички разговори може да укажува на омекнување на барањата на САД, аналитичарите велат дека демонтирањето може сè уште да биде примарна цел – или барем точка на притисок.
„Никогаш не мислев дека демонтирањето е веродостојна цел“, рече Ричард Нефју, кој беше главен експерт за санкции во американскиот тим што го постигна нуклеарниот договор со Иран во 2015 година.
„Ако ова сè уште е во мислите на администрацијата на Трамп, тогаш долгорочната перспектива останува мрачна.“
Тој истакна дека за време на разговорите што на крајот доведоа до Заедничкиот сеопфатен план за акција (JCPOA), се воделе и технички преговори, дури и кога барањата на САД останале максималистички.
Џејсон Бродски, директор за политика во „Обединети против нуклеарен Иран“ (UANI), ја гледа сегашната траекторија не како отстапка, туку како стратешки притисок.
„Доктрината на Трамп за Иран се обликува така што му дава на Иран избор: Или ќе ја демонтирате вашата нуклеарна програма или САД и/или Израел ќе ја демонтираат наместо вас“, рече тој.
Дали Иран заостанува?
Некои, особено поддржувачите на демонтирањето, тврдат дека Исламската Република ги одложува преговорите за да го искористи времето пред враќањето на санкциите на ОН.
Велика Британија, Франција и Германија се заканија дека ќе го активираат механизмот за „враќање“ на JCPOA – повторно воведување на санкциите на ОН против Техеран – ако не се постигне договор со САД до крајот на јуни. Сепак, тој механизам истекува во октомври.
И двајцата аналитичари се согласуваат дека Иран гледа вредност во продолжувањето на процесот за да се избегне притисок, да се избегнат брзи санкции или едноставно да се купи време.
„Само постои одреден притисок да се искористи преостанатото време, бидејќи дури и по истекот на механизмот за повторно воведување санкции, сè уште имате непријателски настроени САД со нивната национална кампања за санкции“, рече Нефју.
„Иран сака да постигне пристоен договор, но ќе го прифати изгубеното време – и одложената воена акција – како утешна награда“, додаде тој.
Бродски понуди поостар став, нарекувајќи ги разговорите „штит“ што Техеран го користи за да ја заштити својата нуклеарна работа од понатамошен надзор или акција.
„Иран губи само ако преговорите не успеат. Сепак, на Соединетите Американски Држави не им се потребни преговори толку колку на Иран“, рече тој.
Како би изгледал еден добар договор со Иран?
И покрај скептицизмот околу тоа дали демонтирањето е сè уште реално барање, аналитичарите се согласуваат дека договорот што ги ограничува нуклеарните активности на Иран може да биде веродостоен ако вклучува клучни заштитни мерки.
„ЈЦПОА ни дава многу совети овде. Ќе ви бидат потребни три работи: верификација на ограничувањата, физички ограничувања за да не можат брзо да ја надминат таа граница и веродостоен ризик од последици ако измамат“, рече Нефју.
Тој истакна дека иако е малку веројатно Иран повторно да ги уништи своите напредни центрифуги, како што направи според договорот од 2015 година, „сè уште има простор за наоѓање договор“.
Сепак, Бродски се сомнева дека секој договор, освен целосно расклопување, навистина може да го спречи Иран да ја користи својата нуклеарна програма како предност.
Тој ги гледа дури и ниските нивоа на збогатување – како што е ограничувањето од 3,67 проценти според JCPOA – како закана.
„Неговото право да збогатува ураниум до 3,67 проценти според JCPOA беше дел од изнудата“, рече тој, осврнувајќи се на напорите на Иран за нуклеарно оружје.
„Продолжувањето на овој процес на преговори ги наведува некои набљудувачи да веруваат дека САД го признале правото на Иран да збогатува ураниум. Верувам дека администрацијата на Трамп сè уште ги дефинира контурите на тоа како би изгледал еден прифатлив договор“, рече Бродски.