Бизнис моделот на кинеските платформи за е-трговија „Тему“ и „Шејн“ (Шаин) е разурнат, а протокот на нивната евтина стока во САД е задушен, откако американскиот претседател Доналд Трамп ги укина дупките во законот за бесцаринскиот режим.
Во 2024 година, 1,36 милијарди пратки влегле во САД според таканареченото правило „de minimis“, кое ги ослободува стоките во вредност помала од 800 долари (704 евра) од увозни давачки.
Тоа е девет пати повеќе отколку во 2015 година, кога имало 153 милиони вакви пратки.
Стоката купена од „Тему и Шејн“, која сочинуваше 30 проценти од американските пакети со ниска вредност секој ден минатата година, сега ќе биде предмет на царина од 30 проценти или фиксни такси до 50 долари, плус царина од 145 проценти за увоз од Кина што Трамп ја воведе минатиот месец.
Со вакви цени за американските потрошувачи, кои се зголемија повеќе од двојно, маржите на профит на овие трговци на мало се уриваат.
Ова исто така значи дека Тему и Шејн веројатно ќе го удвојат притисокот врз Европа за да го одржат својот бизнис модел со ниски трошоци, користејќи дупка во законот за минимална вредност на испораката на ЕУ.
И ЕУ планира да ја затвори дупката во законот
Иако е пониско од она што е во сила во САД, ослободувањето од ЕУ од 150 евра (170 американски долари) не го забави експлозивниот раст на „Тему и Шејн“.
Во 2024 година, 4,6 милијарди пакети со ниска вредност го преплавија пазарот на ЕУ – двојно повеќе отколку во 2023 година и три пати повеќе отколку во 2022 година. Во исто време, 91 процент од тие пратки пристигнуваат од Кина.
Секој ден се доставуваат 12,6 милиони пакети кои не се царинат, заканувајќи се на трговците на мало во ЕУ кои се оптоварени со повисоки трошоци за работна сила, синџир на снабдување и усогласеност.
За разлика од нивните кинески конкуренти, компаниите од ЕУ дури и немаат корист од поволните меѓународни поштенски тарифи.
Иако Европската комисија предложи укинување на правилото „de minimus“ пред две години, тој план сè уште чека на одобрување од 27 земји-членки на ЕУ и Европскиот парламент.
Според новинската агенција Блумберг, се очекува да биде укинат најрано во 2027 година.
Тоа одложување им се заканува на компаниите во ЕУ, кои веќе се соочуваат со жестока кинеска конкуренција – од е-трговија, преку соларни панели, до електрични возила – стоки кои сега сè повеќе се пренасочуваат кон Европа поради царините на Трамп.
Многу трговци на мало од ЕУ стравуваат дека „Тему и Шејн“ сега ќе фрлат уште повеќе евтини производи на европските пазари, што би ги банкротирало.
Кинеските производи честопати не успеваат да ги минат безбедносните тестови
Покрај заканата дека профитабилноста ќе се намали и бројот на отпуштања во компаниите во ЕУ ќе се зголеми, приливот на евтини кинески стоки предизвикува уште поголема загриженост за безбедноста на производите.
Агустин Рејна, генерален директор на BEUC, лобито на европските организации на потрошувачи со седиште во Брисел, вели дека организации како неговата собрале „обемни докази“ дека кинеските производи – од токсична шминка и облека, до неисправни играчки и апарати – не ги исполнуваат безбедносните стандарди на ЕУ.
„Потребни ни се дополнителни алатки за да го решиме проблемот со приливот на небезбедни производи што влегуваат во Европа преку мали пакети, кои често се купуваат на платформи како Тему“, изјави Рејна за ДВ.
Потрошувачите несвесно го ставаат во опасност своето здравје и безбедност
Во јануари, Европската комисија вети нови, построги контроли врз кинеските малопродажни платформи за да се спречи влегувањето на „небезбедни, фалсификувани или дури и опасни“ производи во ЕУ.
Комесарот за трговија, Марош Шефчовиќ, ги повика пратениците на Европската унија да воведат такса за ракување со кинеските пратки за да се покријат зголемените трошоци.
Многу креатори на политики би сакале да ги сметаат онлајн платформите директно одговорни за продажба на опасни и лажни производи.
Во моментов, платформите како Temu се само посредници, а не продавачи, со што се избегнува директна одговорност.
Ова создава огромни проблеми за царинските власти и регулаторите.
„Со над 12 милиони пакети што влегуваат на единствениот пазар [на ЕУ] секој ден, едноставно е нереално да се очекува царината да дејствува како последна линија на одбрана“, истакнува Рејна.
„Затоа, потребно е онлајн трговците на мало да бидат одговорни за безбедноста и усогласеноста на производите што им ги продаваат на европските потрошувачи.“
Растечки проблем со измами со ДДВ
Исто така, постојат сè повеќе докази за други нелегални практики од страна на кинеските продавачи – на пример, потценување на вредноста на стоките за да се избегне данок на промет или данок на додадена вредност (ДДВ), кои, во зависност од земјата-членка на ЕУ, се движат од 20 до 27 проценти.
„Има многу случаи каде што увозниците пријавуваат погрешна вредност на нивните пратки, така што тие паѓаат под пропишаниот праг, и ги избегнуваат царинските формалности. Ова е измама“, вели Момчил Антов, бугарски економист и царински експерт.
Минатиот месец, Канцеларијата за борба против измами на ЕУ (OLAF) и полските власти открија софистицирана шема за измама со ДДВ за кинески стоки увезени во ЕУ.
За да избегнат даноци и царински давачки, измамниците наведувале дека стоката била наменета за некои други земји од ЕУ, додека всушност таа претежно останала во Полска.
Во друг пример, од 2023 година, кинеските извозници го користеле белгискиот аеродром во Лиеж за да избегнат даноци во износ од 303 милиони евра, користејќи сложен систем во кој се вклучени приватни царински агенции и фиктивни компании во други земји од ЕУ.
Иако планот на Европската комисија за укинување на ослободувањето за пратки до 150 евра е сè уште блокиран, некои земји од ЕУ го прифатија предлогот на Шефчовиќ.
Француската влада минатата недела објави дека ќе ги засили инспекциите на стоки со ниска вредност што влегуваат во земјата.
Безбедноста на производите, етикетирањето и еколошките стандарди ќе бидат контролирани, а Париз ќе наплаќа фиксна „управувачка такса“ за секоја пратка.
Во секој случај, креаторите на политиките во Европската Унија ќе мора да се борат против измамите и да обезбедат усогласеност, но во исто време да промовираат фер конкуренција, без да го ограничат пристапот на потрошувачите до прифатливи стоки од кинеските трговци.