Светските лидери кои ќе учествуваат на најважниот самит за климата се соочуваат со големи проблеми.
Ќе слушнете многу за COP28 во текот на следните две недели.
Во Дубаи се одржува најважната климатска средба во светот, која започнува денеска, а домаќин е Обединетите Арапски Емирати (ОАЕ) – еден од десетте најголеми производители на нафта во светот.
COP28 ќе биде најголемиот годишен собир на светски лидери и околу 70.000 гости.
Одржувањето на климатска конференција во „петродржава“ веќе беше доволно контроверзно само по себе, но доказите на Би-Би-Си дека тимот на ОАЕ планира да ги искористи климатските разговори пред COP28 за да обезбеди договори за нафта и гас само дополнително ја зголеми загриженоста.
Значи, дали самитот во една од најбогатите нафтени земји во светот може да постигне значајно достигнување во борбата против климатските промени?
Активистката Грета Тунберг рече дека овие климатски самити на ОН се само „бла бла бла“ – што значи многу разговор, малку акција.
Но, да не постоеше процесот COP, дефинитивно би сакале нешто слично на него.
Замислете за момент дека сте вонземјанин кој ја посетува Земјата.
Научивте дека планетата се соочува со потенцијална катастрофа предизвикана од постапките на луѓето кои живеат на неа.
Првото нешто што би рекол вонземјанинот би било: „Луѓе, треба да се сретнете и да се договорите како да го решите ова“.
Но, постигнувањето напредок е тешко.
Можеби ќе бидете изненадени кога ќе дознаете дека светот колективно се согласи да ги намали емисиите на стакленички гасови кои предизвикуваат климатски промени за прв пат пред само осум години, на COP21 во Париз.
Речиси 200 земји ветија дека ќе го задржат порастот на глобалната температура „многу под“ 2 целзиусови степени и „да вложат напори“ да го ограничат на 1,5 степени целзиусови – клучно за избегнување на најопасните климатски последици, според научниците на ОН.
Парискиот договор од 2015 година беше голем чекор напред и започна „речиси обединета акција за климата“, тврдат ОН.
Договорот помогна да се намали нивото на затоплување што светот може да го очекува.
Но, светот сè уште не се движи ни приближно до брзината потребна за постигнување на париските цели, потврди неодамнешниот извештај на ОН.
Обидот да се реши ова ќе биде едно од најголемите прашања на претстојната конференција.
На самиот врв на агендата се обидува да се согласи дека акциските ветувања дадени од владите – познати во жаргонот на ОН како „Национално определени придонеси“ или НДЦ – стануваат посеопфатни.
Идејата е дека ветувањата мора да станат постепено похрабри со текот на времето – како запчаник кој неповратно ја зголемува амбицијата.
Надежта за COP28 е договор за проширување на НДЦ за да се вклучат емисиите од сите економски активности, вклучително и храната и земјоделството, на пример.
Исто така, ќе се направат напори, а тоа е исто така долг истрел, земјите да се повикаат на одговорност за ветувањата што ги даваат.
Во моментов, Парискиот договор не може да ги принуди земјите на ништо – во процесот на ОН, сите дејства се доброволни.
Друго клучно прашање ќе биде готовината.
Ќе има многу дискусии кој што плаќа.
Добрата вест е дека обновливите технологии како што се соларната и ветерната енергија станаа многу поевтини, а електричната енергија што ја произведуваат сега е многу поевтина од фосилните горива во многу случаи.
Една од целите на ОАЕ е да го натера светот да се согласи за тројно зголемување на капацитетот за обновлива енергија во светот до 2030 година, нешто на што веќе се согласија САД, Кина и другите земји од Г20.
Тие, исто така, бараат согласност за двојно зголемување на стапката на подобрување на енергетската ефикасност до 2030 година.
Овие мерки бараат големи првични инвестиции, дури и ако носат големи заштеди на долг рок.
И подготовката за – и борбата против – последиците од климатските промени за кои веќе знаеме дека доаѓаат ќе чинат трилиони долари.
Во центарот на овие дискусии е нееднаквоста што го дели светот.
Повеќето од богатите земји се збогатија токму со согорување на фосилни горива.
Посиромашните земји тврдат дека побогатите земји сега мора да искористат дел од тие пари за да им помогнат да се префрлат на зелена енергија за да се справат со климатските влијанија создадени од богатиот свет.
Одамна ветување на развиените земји да издвојат 100 милијарди долари годишно за да им помогнат на земјите во развој со климатските активности – првично ветено до 2020 година – се чини дека конечно се остварува.
Дополнително, побарајте докази дека големите глобални институции како што се Светската банка и Меѓународниот монетарен фонд се поклонуваат на притисокот да ги променат правилата за кредитирање за да помогнат полесно да течат парите.
Но, сето тоа нема да биде непречено.
Голем успех на COP27 во Египет во 2022 година беше договорот за создавање нов фонд за „загуба и штета“ за да им се помогне на најсиромашните земји да се справат со последиците од климатските катастрофи.
Но, кои земји, доколку ги има, ќе вложат пари во тој фонд?
Европската унија навести дека ќе ги олабави ќесето, но што е со САД и другите големи економии?
Патем, Кина, Саудиска Арабија и земјите од Персискиот залив сè уште се дефинирани како земји во развој за целите на COP, и затоа не се обврзани да плаќаат во фондови како што е овој – главна причина за расправија.
И, конечно, можеме да очекуваме враќање на еден стар миленик на COP – играта наречена „долу или надвор“.
Станува збор за вокабуларот што се користи за опишување на долгорочните амбиции на светот за „неразредени“ фосилни горива – јаглен, нафта и гас што се согоруваат без технологија за да се фатат нивните емисии.
Со други зборови, дали светот треба постепено да го намалува производството и употребата на загадувачки фосилни горива во одреден временски период (фаза надолу) или да постави краен рок за суспензија (постапно исклучување) и кога тоа треба да биде?
Ова е особено соодветно прашање оваа година, кога конференцијата се одржува во „петродржава“ која планира да го зголеми капацитетот за производство на нафта.
Претседателот на COP28, султанот Ал Џабер сака постепено намалување, но многу земји, вклучително и членките на ЕУ, најверојатно ќе бараат целосна суспензија.
Колку и да звучи шокантно, светот допрва треба да се посвети на едното и другото.
И ова и покрај предупредувањата дека веќе се произведуваат или градат многу повеќе фосилни горива отколку што може да се согорат ако светот сака да го ограничи затоплувањето на 1,5 степени целзиусови.