Иранска тинејџерка била сексуално нападната и убиена од тројца мажи кои работеле за иранските безбедносни сили, се вели во објавен документ напишан од тие сили, пишува Би-би-си.
Изданието вели дека ова им овозможило да мапираат што се случило со 16-годишната Ника Шакарама, која исчезна од протестите против режимот во 2022 година.
Нејзиното тело било пронајдено девет дена подоцна. Владата тврдеше дека таа се самоубила.
Би-Би-Си соопшти дека наводите од извештајот им ги претставила на иранската влада и нејзината Револуционерна гарда, но не добиле одговор.
Етикетиран како „Многу доверлив“, извештајот го резимира сослушувањето за случајот на Ника што го одржа Корпусот на Исламската револуционерна гарда (ИРГЦ) – безбедносните сили што го бранат исламскиот естаблишмент во земјата.
Ги вклучува имињата на нејзините убијци и високите команданти кои се обиделе да ја сокријат вистината.
Содржи вознемирувачки детали за настаните во задниот дел на комбето каде што безбедносните сили ја држеле Ника.
Деталите вклучуваат:
– Еден од мажите ја малтретирал додека седел врз неа.
– И покрај тоа што беше врзана со лисици, таа возвратила, клоцајќи и пцуејќи
– Признавајќи дека тоа ги испровоцирало мажите да ја тепаат со палки
Во оптек се бројни лажни ирански официјални документи, па Би-Би-Си потроши месеци проверувајќи го секој детал од повеќе извори.
Нивното опсежно истражување покажува дека документите што ги добиле ги бележат последните движења на тинејџерката.
Исчезнувањето и смртта на Ника Шакарами беше нашироко известувано, а нејзиниот имиџ стана синоним за борбата на жените во Иран за поголеми слободи.
Додека уличните протести се проширија низ Иран во есента 2022 година, нејзиното име беше скандирано во гнев поради строгите правила во земјата за задолжителниот превез (хиџаб).
Движењето Жени, живот, слобода беше покренато само неколку дена порано со смртта на 22-годишната Махса Амини, која почина од повредите здобиени во полициски притвор според мисијата за проверка на факти на Обединетите нации (ОН), откако беше обвинета дека не правилно носење хиџаб.
Во случајот на Ника, нејзиното семејство го нашло нејзиното тело во мртовечница повеќе од една недела откако исчезна од протестот.
Сепак, иранските власти негираа дека смртта на Ника е поврзана со демонстрациите и, откако ја спроведоа сопствената истрага, рекоа дека таа извршила самоубиство.
Непосредно пред да исчезне, Ника беше фотографирана вечерта на 20 септември во близина на паркот Лалех во центарот на Техеран, како стои на контејнер и запали хиџаби. Другите околу неа извикуваа „смрт за диктаторот“ – мислејќи на врховниот лидер на Иран, ајатолахот Али Хамнеи.
Демонстрациите беа следени од неколку тајни безбедносни единици, се наведува во документот.
Се вели дека еден од нив – Тимот 12 – се сомневал во тинејџерката „за лидерство, поради нејзиното неконвенционално однесување и постојаните повици на нејзиниот мобилен телефон“.
Тимот испратил еден од нивните оперативци во толпата, претставувајќи се како демонстрант, за да потврди дека Ника навистина е еден од водачите на демонстрациите.
Тој потоа ја повикал својата екипа да ја уапси, според извештајот. Но, таа побегна.
Нејзината тетка претходно изјави за Би-Би-Си дека Ника се јавила на пријател таа вечер и рекла дека ја бркаат безбедносните сили.
Поминал речиси еден час пред повторно да биде забележана, се наведува во извештајот, кога била приведена и ставена во возилото на тимот – комбе без ознака.
Ника била во задниот дел со тројца членови на тимот 12 – Араш Калхор, Садег Монјази и Бехруз Садеги.
Со возачот напред бил нивниот водач Мортеза Џалил. Групата потоа се обидела да најде место да ја земе, се вели во извештајот.
Тие се обиделе со привремен полициски камп во близина, но биле одбиени бидејќи бил преполн.
Така тие продолжиле кон притворниот центар, на 35 минути возење, чиј командант првично се согласил да го прими Ника. Но, тогаш се предомислил.
„Обвинетата (Ника) постојано пцуеше и скандираше“, им рекол тој на истражителите за извештајот.
„Тогаш во станицата имаше уште 14 други приведени и моето мислење беше дека таа може да им пречи на другите. Бев загрижен дека тоа ќе предизвика немири“.
Мортеза Џалил повторно го контактирал неговиот штаб на ИРГЦ за совет, се вели во извештајот, и му било кажано да се упати во озлогласениот затвор Евин во Техеран. На патот, тој рекол дека почнал да слуша звуци на удирање зад него кои доаѓале од темниот заден дел на комбето.
БиБиСи пишува „знаеме што слушнал, од изјавите на мажите кои ја чувале Ника одзади“.
Еден од нив, Бехруз Садеги, рекол дека Ника почнала да пцуе и да вика веднаш штом ја вратиле во комбето, откако притворот ја одвратил.
„Араш Калхор ѝ ја покри устата со чорапите, но таа почнала да се мачи. Тогаш Садег (Монџази) ја положил на замрзнувачот и седнал на неа. Ситуацијата е смирена“, им рекол тој на истражителите.
„Не знам што се случи, но по неколку минути таа почна да пцуе. Не можев да видам ништо, само слушнав тепачка и удирање“.
Но, Араш Калхор даде дополнителни страшни детали.
Тој вели дека накратко ја вклучил ламбата на телефонот и видел дека Садег Монјази и „ја ставил раката во панталоните“.
Араш Калхор изјави потоа дека изгубиле контрола.
„Тој не знае… кој тоа (го направи), но можеше да слушне… палката ја удира обвинетата (Ника)…“ Почнав да клоцам и да удрам, но навистина не знаев дали ги удирам нашите момци или обвинетата“.
Но, Садег Монјази се спротивстави на изјавата на Араш Калхор, за која рече дека е мотивирана од професионална љубомора.
Тој негираше дека ја спуштил раката на нејзините панталони – но рече дека не може да негира дека бил „вклучен“ додека седел врз неа и ја допирал долната страна на Ники. Тој рече дека тоа ја испровоцирало Ника – и покрај тоа што рацете ѝ биле врзани зад грб – да го изгребе и да се отргне, така што тој паднал.
„Таа ме удри со нога во лице, па морав да се бранам“.
Од кабината на комбето на Мортеза, Џалил му наредил на возачот да застане. Ја отворил задната врата и го открил безживотното тело на Ника.
Тој рече дека ја исчистил крвта од нејзиното лице и глава – „кои не биле во добра состојба“.
Ова ја одразува состојбата во која мајката на Ники вели дека на крајот ја нашла ќерката во мртовечница, како и потврдата за смртта на Ники – добиена од Би-Би-Си на персиски во октомври 2022 година – во која се наведува дека таа била убиена со „повеќекратни повреди на тапа сила“.
Водачот на тимот Мортеза Џалил призна дека не се обидел да открие што се случило.
„Размислував само како да ја префрлам и никому не поставував прашања. Само прашав: „Дали таа дише?“ Мислам дека Бехруз Садеги одговори: „Не, таа е мртва“.
Со убиство на рацете, Џалил по трет пат се јавил во штабот на ИРГЦ. Во таа прилика тој разговарал со висок офицер, со кодно име „Наим 16“.
„Веќе имавме смртни случаи во нашите станици и не сакав бројот да се зголеми на 20“, изјавил Наим во истрагата. „Да ја донесеме во базата нема да реши никакви проблеми.“
Тој му рекол на Џалил едноставно „да ја исфрли на улица“.
Џалил рече дека го оставиле телото на Ника на тивка улица под автопатот Јадегар-е-Емам во Техеран.
Извештајот заклучува дека сексуалниот напад предизвикал тепачка во задниот дел на комбето, а ударите на тимот 12 ја предизвикале смртта на Ника.
„Користени се три палки и три тејзери. Не е јасно кој од ударите бил фатален“, се наведува.
Извештајот е во спротивност со наративот на владата за тоа што се случи со Ники.
Речиси еден месец по нејзиниот погреб, државната телевизија ги објави резултатите од официјалната истрага во која се наведува дека Ника скокнала од зградата.
На него се гледаат снимки од видео надзор на лице за кое се тврди дека е Ника како влегува во станбениот блок, но мајката на Ника во телефонско интервју за Би-Би-Си Персиј изјави дека „во никој случај не може да потврди дека лицето е Ника“.
„Сите знаеме дека лажат“, изјави подоцна Насрин Шакарами за документарен филм на Би-Би-Си, осврнувајќи се на тврдењата на властите за смртта на демонстрантите.
Истрагата на Би-Би-Си не се занимавала само со содржината на извештајот, туку и дали може да и се верува.
Документите кои се чини дека се официјални ирански документи понекогаш се открива дека се лажни, како и други материјали кои кружат на интернет.
Сепак, повеќето од овие фалсификувани документи лесно се забележуваат затоа што јасно се разликуваат од официјалното форматирање – прикажуваат неправилно растојание и наслови на буквите или содржат значителни граматички или правописни грешки.
Тие, исто така, може да вклучуваат погрешен официјален слоган или лого за годината од која наводно потекнуваат, или анахроничен наслов за владина агенција или оддел, на пример.
Друг показател е јазикот што не одговара на многу специфичниот стил што обично го користат иранските официјални тела.
Документот на кој се фокусираше истрагата на БиБиСи содржеше неколку такви недоследности.
На пример, полицијата „Наја“ наведена во извештајот во тоа време била позната како „Фараја“.
Затоа, за дополнително да ја потврди автентичноста на документот, Би-Би-Си го дал на поранешен ирански разузнавач кој видел стотици легитимни.
Тој ги повикал архивите на ИРГЦ – користејќи официјален код кој секојдневно им се издава на високи разузнавачи во Иран – за да провери дали досието за случајот, наводно дел од овој извештај, навистина постоело и за што се работи.
Тој добил потврда дека е така, и дека бројот на извештаи покажал дека е дел од досието на 322 страници за антивладините демонстранти во 2022 година.
Би-Би-Си наведува дека иако никогаш не можат да бидат 100 отсто сигурни, тоа им дало доверба дека тоа е вистина.
Неговиот уникатен пристап кон ИРГЦ, исто така, му помогна на Би-Би-Си да „испегла“ уште една мистерија – идентитетот на „Наим 16“, човекот кој му рекол на тимот да го отстрани телото на Ника.
Поранешниот разузнавач го сторил тоа со уште еден повик – овој пат до некој во иранскиот воен апарат.
Му било кажано дека „Наим 16“ е повикот на капетанот Мохамад Замани, кој служи во ИРГЦ.
Тоа име било наведено како едно од присутните на петчасовното рочиште за смртта на Ника што беше сумирано во извештајот.
Наводите БиБиСи ги упати до ИРГЦ и иранската влада. Тие не одговорија. Мажите одговорни за смртта на Ника, колку што знае Би-Би-Си, не се казнети.
Индикација зошто тоа може да биде случај може да се најде во самиот документ.
Сите членови на тимот 12 – кои беа на сослушувањето – се наведени во извештајот, а десно од нивните имиња е групата на која припаѓаат – „Хезболах“.
Ова се однесува на иранската паравоена група Хезболах, која не е поврзана со истоимената либанска група.
Нејзините членови ги користи ИРГЦ, но понекогаш тие дејствуваат надвор од нејзината јурисдикција, како што потврдува извештајот.
„Бидејќи горенаведените лица припаѓале на силите на Хезболах, не беше можно да се следи овој случај без да се добијат потребните обврски и безбедносни гаранции“, се наведува во него.
Од друга страна, на офицерот на ИРГЦ Наим 16 му било дадено писмено предупредување, се додава.
Безбедносните сили убиле дури 551 демонстрант за време на иранското движење „Жени, живот, слобода“, повеќето од нив со огнено оружје, според мисијата на ОН за проверка на факти.
Протестите згаснаа по неколку месеци поради крвавото задушување на безбедносните сили. Следеше затишје во активностите на иранската морална полиција, но на почетокот на овој месец започна нова акција за прекршување на исламскиот кодекс на облекување.
Меѓу уапсените е и постарата сестра на Ника, Аида.