Џо Бајден денеска ќе наполни 78 години и иако неговиот прв мандат се уште не е официјално потврден, многумина веќе се прашуваат дали тој ќе се кандидира за втор мандат на чиј крај би имал 86 години.
Точно два месеца пред неговото влегување во Белата куќа, во Вашингтон веќе се спекулира дали „лавот на американската историја“, како што го нарече поранешниот претседател Барак Обама, ќе биде претседател само еден мандат.
Бајден не зборуваше во кампањата за неговите намери во тој поглед, но на прашањето директно дали смета два термина за можно сценарио, тој одговори: „Апсолутно“.
Во пролетта тој зборуваше за себе како „кандидат за транзиција“, што ги засили спекулациите. Дали тој сакаше да каже дека тој е најдобрата личност, поради неговото искуство и профил, прво да го отстрани Трамп, а потоа во 2024 година да и ја предаде диригентската палка на новата генерација? Генерација демократски лидери кои се уште не беа родени кога за првпат беше избран во Сенатот во 1972 година.
Неколку дена по победата над Доналд Трамп, неговата сестра Валери Бајден Овенс, дискретна во јавност, но клучна фигура во неговата политичка кариера, изјави дека е убедена дека ќе се кандидира и за втор мандат.
„Тој рече за себе дека е кандидат за транзиција во смисла дека ќе носи млади луѓе со себе и дека ќе не собере така што земјата повеќе не е толку поделена“, рече таа. Ако Џо Бајден експлицитно се претстави како претседател само за еден мандат, тоа ќе ја ослабе неговата позиција и ќе ја отвори трката рано за наследник на Демократската партија.
За историчарот Џулијан Зелизер, професор на Универзитетот Принстон, Џо Бајден не сака да ги открие прерано своите намери, какви и да се.
„Во атмосфера на екстремна политичка поларизација како нашата, мора да ги искористите сите алатки со кои располагате, вклучително и можноста за нови избори, за да ги поставите вашите прашања во Конгресот“, рече тој за АФП.
Во американската историја, имаше малку претседатели кои не се кандидираа за втор мандат во Белата куќа.
Џејмс К. Полк, претседател од 1845 до 1849 година, влезе во кампањата ветувајќи дека нема да се кандидира за втор мандат и го исполни ветувањето. Но, политичката борба од тоа време нема никаква врска со денешната.
Единствен исклучок во модерната историја беше Линдон Џонсон. Доаѓајќи на власт по атентатот врз Џон Кенеди во 1963 година, тој беше избран со убедливо мнозинство во 1964 година, но во март 1968 година рече дека не сака втор мандат.
Многу историчари веруваат дека тој, среде Виетнамската војна и соочен со бунтот на прогресивното крило на сопствената партија, бил убеден дека ќе ги изгуби изборите. Но, неговата одлука да се повлече, по шест години на власт, сепак беше огромно изненадување.
Бидејќи „вториот мандат му дава на претседателот чувство на легитимитет“, како што објасни Џулијан Зелизер. „Исто така е време да се покренат тешки политички иницијативи, без изборен притисок“.
Џо Бајден е во поинаква позиција од другите.
Есента 2018 година, кога тој се уште не ја најави својата кандидатура, тој призна дека неговата возраст е „апсолутно легитимно прашање“.
„Мислам дека е сосема нормално луѓето да ме гледаат и да кажат… сепак си стар, рече тој, но исто така истакна дека не изгубил ништо од својата енергија или интелектуален капацитет.
Од моментот кога тој ќе ја преземе функцијата на 20 јануари, неговите противници од Републиканската партија, како и неговите демократи кои сонуваат за кандидатура, ќе имаат широко отворени очи и ќе чекаат најмал знак за можна политичка пензија за претседателот кој во 2022 година ќе стане првиот осумдесетгодишник во Белата куќа во историјата на САД.
Златко Шумковски