Кој би можел да управува со Појасот Газа во иднина? Прашањето стана поактуелно од вторник (22 април), кога неименуван палестински функционер изјави за Би-Би-Си дека исламистичкиот Хамас, кој владее со Појасот Газа, сигнализирал подготвеност да ја предаде власта на друга палестинска институција.
Тоа би можело да биде Палестинската самоуправа (ПА) или некоја нова, сè уште неформирана институција.
Условот за ова, според службеникот, е да се постигне договор „на национално и регионално ниво“.
Таа изјава беше дадена во контекст на нацрт-договор подготвен од Египет и Катар за продолжување на индиректните преговори меѓу Израел и Хамас за ново примирје.
Тоа примирје треба да трае пет до седум години, со целосно повлекување на израелските сили од Газа и ослободување на сите израелски заложници во замена за палестински затвореници.
Подготвеноста да се разговара за повлекување од власта секако беше под влијание на значителното слабеење на позициите на Хамас како резултат на израелските воени операции во Појасот Газа.
Таа воена операција следеше по нападот на Хамас на израелска територија на 7 октомври 2023 година.
Потоа Хамас, кој е класифициран како терористичка организација на Западот и во други земји, уби околу 1.200 луѓе и киднапираше околу 250 луѓе кои беа однесени во Газа.
Според локалното Министерство за здравство, кое е контролирано од Хамас, досега во војната загинале повеќе од 50.000 луѓе.
Овие податоци не можат да бидат независно потврдени, но ОН ги смета за во голема мера веродостојни.
Протести против Хамас
Според анализата на весникот „Ал-Хајат ал-Џадид“, кој е близок до Палестинската самоуправа, јасно е дека Хамас, под притисок на долгорочна војна, мора да реагира.
Зголемената подготвеност за компромис веројатно е и последица на сè почестите протести на граѓаните во Газа, кои секојдневно бараат оставка од Хамас.
„Овие протести јасно го изразуваат отфрлањето на владата на Хамас од страна на населението“, пишува весникот.
Исто така, постојат шпекулации дека владата во Техеран наскоро може да ги напушти своите сојузници на Блискиот Исток – вклучувајќи го и Хамас – како дел од преговорите со САД.
Доколку Хамас навистина се откаже од власта, тоа би го прекинало долгиот период на непроменето политичко владеење во Појасот Газа.
Во 2005 година, тогашниот израелски премиер Ариел Шарон нареди повлекување на израелската армија и израелските доселеници од Појасот Газа.
Веќе следната година, Хамас освои мнозинство на парламентарните избори на палестинските територии.
Кратко потоа, тој прифати влез во заедничка влада со соперничкото движење Фатах, кое во суштина ја контролира Палестинската самоуправа.
Сепак, коалицијата се распадна по само неколку месеци.
Во 2007 година, вооружените сили на Хамас го нападнаа седиштето на Фатах и ја презедоа целосната контрола врз Газа.
Оттогаш, Хамас владее со Појасот Газа речиси невознемирено.
Експерт: Клучното прашање е разоружувањето на Хамас
Дали моќта на Хамас сега е сериозно загрозена?
Политичкиот аналитичар Петер Линтл од Фондацијата за наука и политика во Берлин, кој го проучува конфликтот на Блискиот Исток, се сомнева дека наскоро би можел да се случи доброволен и суштински трансфер на власта од страна на Хамас.
Вистинската пречка, вели тој, е демилитаризацијата што ја бара Израел. Сепак, Линтл може да замисли дека Хамас би бил подготвен да се откаже од непосредното политичко управување во Појасот Газа во корист на технократска влада.
„Но, ми се чини сомнително дека Хамас би се согласил на сопствено разоружување. А потоа се поставува прашањето кој би се грижел за внатрешната и надворешната безбедност ако Хамас остане вооружен. Веројатно сè уште би бил посилен од која било друга вооружена сила“, изјави за Дојче Веле (DW) експерт за Блискиот Исток.
Затоа, според него, малку е веројатно дека Израел би се согласил со тоа.
Маркус Шнајдер, директор на Регионалниот проект за мир и безбедност на Блискиот Исток во Фондацијата „Фридрих Еберт“ во Бејрут, верува слично.
Теоретски е можно Хамас да ја напушти Газа, вели тој, но не е јасно кој ќе го замени.
„Нема вистинска алтернатива во Газа“, вели Шнајдер.
„Единствената можна опција би била Палестинската самоуправа. Но, Израел ја блокира веќе година и пол“, додава тој.
„Се заборава дека Појасот Газа и Западниот Брег формираат политичка единица. На долг рок, тешко е да се замисли дека тие ќе бидат управувани од посебни власти“, изјави Шнајдер за ДВ.
Тешко е да се замислат алтернативи
Како би можела да изгледа алтернатива на Хамас е тешко да се замисли во моментов, верува Линтл.
Можеби, под друга израелска влада, би бил можен компромис, вели тој и додава:
„Сегашната израелска влада е против палестинската самоуправа – и јасно е против израелското повлекување од Газа“.
Делови од сегашната влада се залагаат за преселување на Газа или барем за воспоставување големи трајни израелски безбедносни зони.
Сегашната тампон-зона веќе зафаќа околу 30 проценти од територијата на Газа, рече Линтл.
Тој верува дека е незамисливо сегашната израелска влада да се согласи на каква било нова форма на палестинска самоуправа по конечното повлекување на Хамас.
Маркус Шнајдер од Фондацијата „Фридрих Еберт“ е на слично мислење.
„Со оглед на израелската политика во изминатите година и пол, јасно е дека Израел не е заинтересиран за формирање на каква било нова палестинска политичка структура во Газа – без оглед на нејзиниот состав. Од почетокот на војната, беше можно да се разговара со алтернативни сили. Израел очигледно не се грижи за политичка алтернатива.“