Иднината на американската агенција која дистрибуира помош во странство е доведена во прашање, а администрацијата на Трамп планира да ја спои со американскиот Стејт департмент.
Американската агенција за меѓународен развој (УСАИД) ќе продолжи да функционира како огранок на Стејт департментот, но планот вклучува значително намалување на нејзиното финансирање и работна сила, пишува Си-Би-Ес Њуз.
Вчера државниот секретар Марко Рубио го обвини раководството на УСАИД за „непокорност“ и рече дека агенцијата привремено е под негово раководство.
Американскиот претседател Доналд Трамп и еден од неговите главни советници, милијардерот Илон Маск, остро ја критикуваа агенцијата.
Исклучувањето на агенцијата може да има големо влијание врз хуманитарните програми ширум светот.
Што е УСАИД и што прави?
Американската агенција за меѓународен развој (УСАИД) е основана во раните 1960-ти за да управува со програмите за хуманитарна помош ширум светот во име на американската влада.
Вработува околу 10.000 луѓе, од кои две третини работат во странство. Има бази во повеќе од 60 земји и работи во десетици други.
Сепак, најголем дел од работата на терен ја вршат други организации ангажирани и финансирани од УСАИД.
Спектарот на активности што ги презема е широк.
На пример, УСАИД не само што обезбедува храна во земјите каде што луѓето гладуваат, туку го користи и светскиот „златен стандард“ за откривање глад, кој користи анализа на податоци за да се обиде да предвиди каде се јавува недостиг на храна.
Голем дел од буџетот на УСАИД се троши на здравствени програми, како што е вакцинацијата против детска парализа во земјите каде болеста сè уште циркулира и го запира ширењето на вирусите кои можат да предизвикаат пандемија.
Колку УСАИД ја чини американската влада?
Според владините податоци, САД потрошиле 68 милијарди долари (66 милијарди евра) за меѓународна помош во 2023 година.
Оваа сума е распространета низ повеќе одделенија и агенции, но буџетот на УСАИД изнесува повеќе од половина од него околу 39 милијарди евра.
Огромното мнозинство од овие пари се трошат во Азија, субсахарска Африка и Европа – првенствено за хуманитарни напори во Украина.
Зошто Доналд Трамп и Илон Маск сакаат да ја сменат УСАИД?
Трамп е долгогодишен критичар на странските трошоци и рече дека тоа не претставува вредност за парите за американските даночни обврзници.
Тој беше особено остро критичен кон УСАИД, опишувајќи ги високите функционери на агенцијата како „радикални лудаци“.
Си-Ен-Ен пишува дека укинувањето на агенцијата најверојатно ќе има поддршка од јавноста.
Истражувањата на јавното мислење одамна покажаа дека американските гласачи се за намалување на странската помош.
Податоците од анкетите кои датираат од 1970-тите укажуваат на широка поддршка за намалување на странската помош.
Еден од првите потези на Трамп по враќањето на функцијата беше да потпише извршна наредба со која се паузираат речиси сите меѓународни трошоци за 90 дена додека не се изврши преглед.
Стејт департментот потоа издаде меморандум со кој се стопира огромното мнозинство на теренската работа.
Подоцна беа издадени исклучоци за хуманитарни програми, но најавата предизвика големи прекини на услугите.
Програмите, вклучително и оние кои обезбедуваат лекови за најсиромашните во светот и обезбедуваат пристап до чиста вода, мораа да бидат прекинати преку ноќ.
Еден хуманитарен работник изјави за Би-Би-Си дека паузата е „како земјотрес во целиот сектор“.
Тензиите меѓу Белата куќа и УСАИД ескалираа во текот на викендот кога на функционерите кои работат за Илон Маск – кој Трамп го задолжи да ги идентификува кратењата на трошоците во федералниот буџет – наводно не им беше дозволен пристап до заштитените финансиски досиеја во седиштето на УСАИД.
Според извештаите, двајца високи функционери потоа биле испратени на одмор.
Вчера Маск на Х рече: „Во врска со УСАИД, детално го разгледав со претседателот и тој се согласи дека треба да го затвориме“.
Веб-страницата на УСАИД е недостапна, а на вработените вчера им беше кажано да останат дома.
Подоцна истиот ден, државниот секретар Марко Рубио го обвини раководството на УСАИД за „непокорност“.
Тој додаде дека „многу од функциите“ што ги извршува агенцијата ќе продолжат, но дека трошењето „мора да биде усогласено со националниот интерес“.
Може ли Доналд Трамп да ја затвори УСАИД?
Иако е јасно дека Белата куќа има значително влијание врз УСАИД, таа моќ е теоретски ограничена.
УСАИД беше создаден откако Конгресот го усвои Законот за странска помош во 1961 година.
Овој закон наложуваше формирање на владина агенција задолжена да управува со странските трошоци.
Набргу потоа, тогашниот претседател Џон Ф. Кенеди го основа УСАИД со извршна наредба.
Друг закон беше донесен во 1998 година, кој го потврди статусот на УСАИД како независна извршна агенција.
Накратко, ова значи дека Трамп не може нужно едноставно да го укине УСАИД со потпишување извршна наредба, а секој обид да го стори тоа речиси сигурно ќе се соочи со силни предизвици во судовите и Конгресот.
За целосно затворање на УСАИД најверојатно ќе биде потребен акт на Конгресот – каде што Републиканската партија на Трамп има мало мнозинство во двата дома.
Една од опциите што наводно ја разгледува администрацијата на Трамп е УСАИД да стане огранок на Стејт департментот, наместо да биде независна владина агенција.
Какво би било влијанието на затворањето на УСАИД?
Со оглед на непропорционалниот износ на финансирање што доаѓа од САД, какви било промени во начинот на кој тие пари се трошат несомнено ќе се почувствуваат низ целиот свет.
Активностите на УСАИД се движат од обезбедување на протетика за војниците повредени во Украина до расчистување на нагазни мини и спречување на ширењето на еболата во Африка. Ефектите би можеле да бидат навистина глобални.
По објавувањето на 90-дневното замрзнување на странските трошоци, државниот секретар Марко Рубио рече дека „секој долар“ мора да се „оправда“ со докази дека ги прави САД побезбедни, посилни и попросперитетни.
Демократските политичари ги нарекоа потезите незаконски и рекоа дека тие ќе ја загрозат националната безбедност, повикувајќи се на извештаи дека затворските чувари во Сирија, кои имале задача да чуваат илјадници борци на Исламската држава, речиси ја напуштиле работата кога американското финансирање било привремено прекинато.
Трамп јасно стави до знаење дека сака странските трошоци да бидат тесно усогласени со неговиот пристап „Америка на прво место“, а меѓународниот развојен сектор се подготвува за дополнителни шокови.
Има прашања и за тоа колку САД ќе трошат во странство во наредните години, бидејќи Маск се обидува значително да ги намали плаќањата од државниот буџет.