Со години, Германија и нејзините сојузници, познати по штедењето, им ја „расипуваат забавата“ на европските финансии.
Нивниот пристап беше јасен: нема заедничко задолжување, нема неконтролирано трошење и апсолутно никакви бланко чекови за Брисел.
Оваа коалиција на богати северни држави – Австрија, Данска, Шведска, Финска и Холандија – држеше цврста контрола врз касата на Европската унија, честопати надминувајќи ги јужноевропските земји во долготрајните буџетски преговори, пишува Политико.
Сепак, обединетата северна алијанса почнува да се распаѓа.
Војната на европските граници, економските промени и американскиот претседател кој размислува за повлекување од НАТО ги принудија овие земји да го преиспитаат својот пристап.
Коалицијата за штедење сега се тетерави токму кога ЕУ се подготвува за нова рунда преговори за буџетот.
Претходно, овие штедливи земји имаа „добро координирана и внимателно подготвена стратегија за блокирање на предлозите за повеќе трошења“, изјави за Политико европски функционер со искуство во преговорите за буџетот.
Сепак, според него, претстојните преговори за буџетот за периодот 2028-2034 година. „Ќе биде сосема поинаку“.
На ред е Данска
„Групата нордиски и балтички земји развива поинаква визија, фокусирана на безбедносни прашања, што ги разликува од другите штедливи земји како Холандија и Австрија“, објасни Еулалија Рубио, аналитичарка во Институтот Жак Делор.
Суверенитетот стана новата заедничка порака, па дури и строгите фискални јастреби како Данска и Финска сега се подготвени да ги олабават финансиските ограничувања за да ја зајакнат колективната одбрана на ЕУ и да ја зголемат отпорноста на надворешни закани.
Пресвртна точка во оваа промена дојде за време на новогодишниот говор на данската премиерка Мете Фредериксен, кога таа ги изненади искусните експерти за буџетот на ЕУ, повикувајќи на повеќе трошоци за одбраната, државни субвенции и инвестиции во европскиот суверенитет.
За земја која долго време беше скептична за подлабока интеграција во ЕУ, изјавите на Фредериксен беа вистинско изненадување.
Стисната меѓу руската агресија во Украина и американскиот претседател кој сака да го „одземе“ Гренланд од Данска, Фредериксен го прифати францускиот концепт за европски суверенитет, кој Копенхаген до неодамна го отфрлаше.
„Сега поинаку гледаме на државните субвенции, заедничкото задолжување и буџетот на ЕУ. Ова е нова ера“, рече Фредериксен во декември.
Аналитичарите ги прогласија нејзините изјави за историска пресвртница во односите на Данска со ЕУ и потенцијален извор на поделба во нордиско-германската алијанса.
„Фредериксен целосно ја промени својата позиција“, вели Џејкоб Фанк Киркегард, аналитичар во тинк-тенкот „Бројгел“.
Според него, оваа промена ќе му овозможи на премиерот да го „максимизира влијанието на Данска“ за време на преговорите за буџетот, дејствувајќи како посредник меѓу различни групи земји.
Одбранбена дилема
Ова е значаен чекор напред. Фредериксен е една од најискусните и најстабилните европски лидери, а нејзината земја оваа година ќе го преземе ротирачкото претседателство со Советот на ЕУ, што ќе му овозможи на Копенхаген да има големо влијание врз агендата на ЕУ.
Сепак, не се сите убедени дека штедливиот сојуз е на работ на колапс.
„Има многу чад и огледала“, предупреди еден дипломат од ЕУ. „Тешко е да се каже кој всушност за што се залага.“
Едно е сигурно: руската инвазија на Украина ги принуди северните членки на ЕУ да ги преиспитаат своите позиции, особено во однос на трошоците за одбрана.
Земјите како Финска и Естонија, кои географски се поблиску до конфликтот, сега поддржуваат заедничко позајмување од ЕУ за финансирање оружје – идеја што претходно беше незамислива за штедливите земји.
Сепак, другите членки на алијансата не се предомислија.
Германија и Холандија остануваат цврсто против заедничкото одбранбено задолжување на ЕУ, што укажува на продлабочување на поделбите во коалицијата.
Австрија, исто така, би можела да го заостри својот отпор кон заедничкото задолжување на ЕУ, доколку екстремно десничарскиот политичар Херберт Кикл, познат по неговите блиски врски со Русија, стане канцелар.
Но, сојузот сè уште не е целосно исчезнат.
Штедливите земји продолжуваат да се согласуваат за поврзување на регионалното финансирање на ЕУ – кое главно е насочено кон посиромашните региони од јужна и источна Европа – со спроведувањето на структурните реформи за зајакнување на конкурентноста на нивните економии.
„Старата група за штедење повторно се собра“ за да се спротивстави на зголемувањето на трошоците за време на преговорите за годишниот буџет на ЕУ во ноември, рече дипломат на ЕУ.
Рубио од Институтот Жак Делор предвидува дека групата најверојатно ќе се појави повторно во идните преговори за буџетот.
„Не верувам дека коалициите на штедливи земји и нето-корисници ќе исчезнат“. Сепак, додава тој, „ќе се појави дополнителна интересна група, составена од Полска и источноевропските земји, која ќе бара поголем фокус на безбедносните прашања“.
Вистинскиот тест допрва доаѓа
Сепак, многумина веруваат дека вистинскиот тест за штедливата коалиција ќе дојде доколку на германските избори се добие мнозинство за Христијанско-демократската унија (ЦДУ) предводена од Фридрих Мерц.
Влада предводена од ЦДУ веројатно би се спротивставила на големите трошечки проекти на ЕУ, без разлика дали станува збор за одбрана или за зелени инвестиции.
Но, ако најголемата членка на ЕУ го промени својот став и стане посклона да троши повеќе, нејзините сојузници веројатно ќе го следат примерот.
„Сè уште чекаме голем играч“, рече еден претставник на ЕУ, мислејќи на Берлин. „Германија е гравитационата точка за повеќегодишната финансиска рамка на ЕУ. Секој ја следи нејзината позиција“.