Во 1951 година, САД потпишаа договор со Данска со кој се обврзаа да го заштитат Гренланд од напади.
Сега, 74 години подоцна, заканата доаѓа и од Америка, пишува Politico.
Оваа недела новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп предизвика шок низ Европа кога одби да ја исклучи можноста за употреба на воена сила за анексија на најголемиот остров во светот, автономна територија со 57.000 жители, која е дел од Кралството Данска.
Трамп, кој исто така ја спомена идејата САД да ги преземат Канада и Панамскиот канал, долго време има интерес за Гренланд – стратешки лоциран остров богат со минерали и нафта.
Иако речиси нема сомнеж која земја би победила во конфликт, Данска би можела да има поголеми шанси доколку се обрати кон адвокатите.
Копенхаген може да ги праша дали ЕУ е некако обврзана да го брани Гренланд; дали може да се повика на одредби за колективна одбрана на НАТО од напад на најголемата членка на алијансата; и кои се обврските на Вашингтон според договорот од 1951 година.
САД имаат убедливо најголем одбранбен буџет во светот, трошејќи 948 милијарди долари минатата година.
Нејзините вооружени сили бројат 1,3 милиони членови – од кои некои моментално се стационирани на Гренланд.
Данска, од своја страна, потроши 9,9 милијарди долари минатата година, има само 17.000 војници и донираше најголем дел од својата тешка опрема за копнена војна за Украина.
Ако Трамп навистина ја изврши својата закана и го анектира Гренланд со сила, „тоа би била најкратката војна во светот, бидејќи Гренланд нема никакви одбранбени способности.
„Американците ќе ја преземат контролата“, вели Улрик Прам Гад, виш истражувач во данскиот институт за меѓународни студии.
Некои дански крајбрежни стражари повремено го посетуваат југоисточен Гренланд, но данските медиуми објавија дека софтверот потребен за погодување цели никогаш не бил купен и инсталиран, додаде тој.
Прам Гад рече дека е збунет од намерите на Трамп.
„Дали е тоа храброст? Дали е ова дипломатска закана меѓу сојузниците? Не знаеме точно, но тоа ќе биде начинот на работа во следните четири години“.
Високи функционери, вклучително и данскиот министер за надворешни работи Ларс Локе Расмусен и неговиот американски колега во заминување, Ентони Блинкен, првично ги отфрлија коментарите на Трамп.
Сепак, данскиот премиер Мете Фредериксен организираше состанок со партиските лидери во четвртокот на разговори за ова прашање, додека Расмусен го повлече својот првичен рамнодушен одговор.
„Ние го сфаќаме ова многу сериозно, но немаме амбиција да ескалираме војна на зборови со претседателот кој треба да влезе во Белата куќа“, рече тој.
Неподготвени за инвазијата
Според пактот од 1951 година, САД прифатија законска обврска да го бранат Гренланд од каков било напад, со оглед на неможноста на данските вооружени сили сами да одбијат потенцијален агресор.
„Данска е многу свесна дека не може сама да го брани Гренланд од никого“, рече Кристијан Соби Кристенсен, виш истражувач во Центарот за воени студии на Универзитетот во Копенхаген.
Ако Трамп се обиде да заземе територија со сила, „прашањето е: против кого би се бореле [Американците]? Против сопствената војска? Тие се веќе таму“, додаде тој.
САД значително го намалија своето воено присуство на островот по крајот на Студената војна, но станицата за рано предупредување останува во вселенската база Питуфик во северозападниот дел на Гренланд.
Тоа е клучна предност што може да открие вселенски летала и балистички проектили, вклучувајќи ги и потенцијалните нуклеарни боеви глави лансирани од Москва.
Во меѓувреме, данските вооружени сили не се ниту опремени, ниту обучени да се спротивстават на американската инвазија.
„Тие се ангажирани во повеќе рутински воени активности во мирно време“, објасни Соби Кристенсен, додавајќи дека тие редовно распоредуваат поморски патролни авиони и бродови во водите на Гренланд.
Во декември минатата година, данскиот министер за одбрана Троелс Лунд Поулсен објави нов пакет за одбранбени трошоци во вредност од „двоцифрени милијарди“ во круни за купување на два дронови со долг дострел, две патроли со санки со кучиња и два брода за инспекција.
Средствата се наменети и за ангажирање повеќе луѓе за данската арктичка команда во главниот град Нук и за надградба на аеродромот Кангерлусуак за да се направи погоден за борбени авиони Ф-35.
Тој притисок беше поттикнат од барањата на САД, вклучително и на Трамп за време на неговиот прв мандат, според Марк Јакобсен, вонреден професор на Кралскиот дански воен колеџ.
Кога Трамп првпат ја изнесе идејата за купување на Гренланд во 2019 година, „тоа беше дел од стратегијата на САД да ја принуди Данска да троши повеќе на својот воен буџет за да го контролира Гренланд“, рече тој.
Пенкало против меч
Иако данските вооружени сили се многу помали од американските, Копенхаген е меѓу европските престолнини кои сериозно ја сфатија потребата за зголемување на одбраната од почетокот на војната во Украина.
Данска потроши 2,37 отсто од БДП на војската минатата година – над целта на НАТО од 2 отсто – и планира дополнително да се зголемува.
Данските воздухопловни сили ја заменуваат својата флота Ф-16 со модерни американски борбени авиони Ф-35 и во моментов се обидуваат да набават систем за противвоздушна одбрана.
Сепак, и Данска значително ги исцрпи резервите на оружје со донирање на артилериски системи и тенкови на Киев, тврдејќи дека, за разлика од Украинците, Данците не чувствуваат директна закана од непријателските империјалистички сили.
Без разлика, донираната воена опрема ќе биде од мала корист во одбраната на Гренланд од американска инвазија. Единствениот начин да се оперира таму е од воздух или од море. Копнена војна на Гренланд нема многу смисла“, рече Соби Кристенсен.
Доколку Копенхаген се спротивстави потпирајќи се на правила и закони, би можел да побара помош од ЕУ.
Во средата, францускиот министер за надворешни работи Жан-Ноел Баро рече дека Европската унија нема да дозволи анексија – но не е јасно дали Копенхаген навистина може да се потпре на воената помош на ЕУ.
Во случај на „екстремно теоретска“ американска инвазија на Гренланд, ќе се применува клаузулата за взаемна помош на ЕУ во член 42(7) од Договорот, изјави за новинарите оваа недела портпаролот на Европската комисија.
Сепак, клаузулата „е бесмислена во нејзината сегашна форма бидејќи нема вистинска воена сила зад неа“, напиша Даниел Фиот од Центарот за безбедност, дипломатија и стратегија на бриселската школа за влада.
Исто така, не е јасно дали Данска, основачка членка на НАТО заедно со САД, би можела да се повика на членот 5 – клаузулата за заемна помош на алијансата – против друг сојузник.
„Практично, би имале ситуација кога членка на НАТО анексира територија на друга членка на НАТО. Значи, тоа би била прилично непозната територија“, рече Агате Демараис, висок аналитичар во Европскиот совет за надворешни односи.
„Кога ќе размислите за тоа, нема никаква смисла“, додаде таа.