Поранешниот холандски премиер Марк Руте денеска ќе го преземе кормилото на НАТО во тежок момент за западната воена алијанса.
НАТО е соочен со големи предизвици, од руската војна во Украина и важните и неизвесни претседателски избори во САД до подемот на Кина. Новиот генерален секретар на НАТО го чекаат тешки задачи.
Трамп 2.0?
Сенката на можното враќање на поранешниот американски претседател Доналд Трамп во Белата куќа по изборите на 5 ноември се наѕираше над Организацијата на Северноатлантскиот договор, која има 32 членки.
Сменетиот Трамп, поранешна телевизиска ѕвезда на реалноста, наводно размислувал за повлекување на САД од НАТО во неговиот прв мандат и се заканил дека нема да ги заштити сојузниците кои не трошат доволно на одбраната.
Поранешниот генерален секретар на НАТО, Јенс Столтенберг, беше заслужен за избегнување на голема криза со тоа што го спречи Трамп да ја ослабне Алијансата.
Ако биде реизбран, Руте ќе мора да ги искористи сите дипломатски вештини што ги стекна за 13 години водејќи ја Холандија за да спречи слабеење на улогата на САД во алијансата.
Европските сојузници веќе посочуваат дека ги зголемиле трошоците за одбрана со цел да го смират Трамп и да го задржат со себе.
Изборната победа на демократската кандидатка Камала Харис ќе го смири НАТО на краток рок.
Но, дипломатите велат дека очекуваат постепено американско оддалечување од Европа, бидејќи Вашингтон се повеќе се свртува кон Азија, без оглед на тоа кој ќе стане претседател.
Поддршка за Украина
И додека проблемот наречен Трамп може да исчезне на изборите, горливото прашање од кое Руте сигурно нема да може да избега е ситуацијата на бојното поле во Украина.
Членките на НАТО, предводени од САД, обезбедија 99 отсто од странската воена помош за Киев од почетокот на војната во февруари 2022 година.
Како што војната се приближува кон својата четврта година, Руте ќе има клучна улога во собирањето на пријателите на Украина за да не пресуши поддршката.
Истовремено, се погласни се повиците да се обиде да најде решение преку договор.
На самитот во Вашингтон летово, НАТО презеде поголема улога во координирањето на испраќањето оружје во Киев за да не се вклучи директно во војната и вети „минимум 40 милијарди евра помош за следната година и ќе обезбеди одржлива безбедносна поддршка“, се вели во декларацијата објавена на крајот од самитот.
Помошта за Украина ќе биде преиспитана на самитот на НАТО следниот јуни во Хаг.
Сојузниците рекоа дека „ќе продолжат да ја поддржуваат Украина на нејзиниот неповратен пат кон целосна евроатланска интеграција, вклучително и членство во НАТО“.
Украина сака да влезе во НАТО, но САД и Германија во моментов го блокираат конкретниот напредок по ова прашање, иако притисокот веројатно повторно ќе се зголеми.
Урамнотежувањето на очекувањата на Украина и претпазливоста на водечките членки на НАТО ќе биде голем предизвик за Руте.
Способни за војна против Русија?
Без разлика како ќе се развива војната во Украина, сојузниците веруваат дека Русија ќе биде закана за нив во следните децении.
Минатата година, алијансата ги усвои најсеопфатните одбранбени планови од крајот на Студената војна, со цел да се запре потенцијалниот напад од Москва.
Иако официјалните лица инсистираат дека сојузниците сега би можеле да ја поразат руската армија ослабена од војната во Украина со нивните здружени сили, Кремљ веќе работи на обнова на своите сили.
Главната задача на Руте ќе биде да се осигура дека НАТО е подготвен на се, но и да се погрижи тензиите да не прераснат во можен нуклеарен конфликт со Русија.
Некои сојузници веруваат дека Русија би можела да подготви потенцијална војна со алијансата во рок од десет години.
Ова им остава на членките на НАТО сè помалку време да ги пополнат празнините кога станува збор за клучните оружја и луѓето потребни за спроведување на новите планови.
На врвот на листата се системи за противвоздушна одбрана, ракети со долг дострел и залихи на клучна муниција, како што се артилериски гранати.
Западните компании беа слабо подготвени за барањата на големата војна во Украина по децении недоволно инвестирање.
Производството на оружје се зголемува, но Руте ќе мора да го задржи притисокот за да се осигура дека одбранбената индустрија е подготвена за таа цел и дека сојузниците ќе продолжат да го набавуваат она што е потребно.
Парите се клучни
Сето ова ќе бара многу пари.
Десет години откако НАТО постави цел сојузниците да издвојат два отсто од својот БДП за одбрана, само 23 од нив ја постигнаа оваа година.
Новиот шеф на НАТО ќе мора да ги доведе на ред заостанатите и да се погрижи другите да не киксираат.
Веќе има повици алијансата да оди понатаму и значително да ги зголеми трошоците за одбрана над сегашниот праг од два проценти.
За озлогласениот скржав Холанѓанец Руте, кој ја постигна оваа цел како холандски премиер дури во последната година од неговиот мандат, може да биде тешко.
Заканата од Кина
Понатаму, очите на НАТО се повеќе се насочени кон уште еден потенцијален ривал – Кина.
Иако НАТО е обврзан за евроатлантската област со својот основачки договор, Вашингтон се повеќе ги охрабрува своите сојузници да посветат поголемо внимание на ризиците што ги носи Пекинг.
Зајакнувањето на партнерството на Кина со Русија направи многу европски сојузници свесни за оваа закана, па НАТО ги зајакнува врските со сојузниците како Јапонија, Јужна Кореја и Австралија.
Но, некои, на прво место Франција, се претпазливи да го одвлечат вниманието на НАТО од неговиот главен двор, а Руте ќе мора внимателно да балансира.