Се поизвесно е дека до неодамна премиерот на Холандија Марк Руте би можел да го наследи Јесно Столтенберг на функцијата генерален секретар на НАТО.
Како што изгледа, на таа позиција се уште претендира само романскиот претседател Клаус Јоханис.
По распадот на владејачката коалиција во Холандија минатото лето поради спорот околу мигрантската политика, премиерот Марк Руте јавно објави дека целосно се повлекува од политиката – но очигледно не го мислеше тоа.
Затоа што не само што остана на чело на владата до предвремените избори оваа пролет, на кои победник беше десничарскиот популист Герт Вилдерс, туку им даде до знаење и на своите партнери во Европската унија дека е заинтересиран да стане секретар Генерал на НАТО по Јенс Столтенберг, чиј мандат истекува на почетокот на октомври.
Всушност, тоа би било целосно во духот на западната воена алијанса, според која функцијата воен командант редовно ѝ припаѓа на најважната земја на НАТО, Соединетите Американски Држави, а позицијата генерален секретар на Европеец.
И по можност од земја која не е претерано голема воена сила: од 14 генерални секретари, само тројца беа Британци – првиот генерален секретар, политичар и генерал Хестингс Исмеј до 1957 година, Питер Карингтон (1984-1988) и Џорџ Робертсон. (1999-2003).
Некогаш тоа беше и Германец – Манфред Вернер, од 1988 година до неговата смрт во август 1994 година, но инаку речиси редовно беа претставници на помалите членки на Алијансата.
Така, Марк Руте всушност би бил четвртиот Холанѓанец на таа позиција, по Дирк Стикер (1961-1964), Јозеф Лунс (1971-1984) и Јап де Хоп Шефер (2004-2009).
Холандска помош за Украина
Но, на многу Европејци, а можеби и пред се на унгарскиот премиер Виктор Орбан, воопшто не им се допаѓа односот на Руте кон Украина и Русија.
Имено, владата на Руте беше меѓу првите што великодушно и помогна на Украина со воена опрема – иако токму владата на оваа либерална Руте драстично ги намали трошоците за одбрана во исто време, така што и холандскиот арсенал е во лоша состојба.
Во исто време, треба да се потсети дека Холандија не заборави и не може да ѝ прости на Русија за соборувањето на цивилниот авион на Малезија ерлајнс на летот МХ-17 од Амстердам до Куала Лумпур во 2014 година, кога повеќето од речиси 300 жртви беа Холанѓани, а истрагата недвосмислено утврди дека авионот бил соборен од руски проектил истрелан барем од позиција контролирана од проруските сили во источна Украина.
Затоа изборот на Руте не му се допадна целосно на словачкиот премиер Роберт Фиц.
Од друга страна, Руте му вети на унгарскиот премиер Орбан дека ќе се држи до ветувањето што Столтенберг и го даде на Будимпешта: Унгарија нема да мора да учествува во воена или каква било друга помош за Украина, но дека нема да го спречи воениот сојуз да го стори тоа.
Според оваа претпоставка, Орбан на социјалните мрежи објави и дека Унгарија е „подготвена да го поддржи“ Холанѓанецот на позицијата генерален секретар на НАТО.
Сличен договор беше постигнат и во Братислава.
„По финалната дискусија со Марк Руте и консултациите со словачката влада, Словачка може да го замисли Марк Руте како шеф на НАТО“, рече словачкиот претседател Петер Пелегрини.
Време е за „новите“, за оние од Балканот?
Очигледно остана само Романија, чиј претседател Клаус Јоханис исто така има амбиции да стане следниот генерален секретар на НАТО.
Во исто време, неговиот аргумент е точен: досега на чело на Алијансата никогаш не бил некој од „новите членки“.
Сепак, големото прашање е дали веќе е дојдено време за тоа, бидејќи има уште неколку, многу добри аргументи за поддршка на Руте – пред сè, изненадувачки добриот однос на тој холандски политичар со поранешниот, а можеби и со идниот претседател на САД, Доналд Трамп, кој тој дури и го нарече Руте „пријател“.
Друг аргумент е самиот НАТО таков каков што е. На претходниот генерален секретар Столтенберг не му беше секогаш лесно да ги води сите 32 земји-членки кон иста цел.
Имено, тука проблемот не е само помошта за Украина и односот со Русија. Постои на пример и членката на Алијансата, Турција, со своите амбиции во регионот, на кои другите членки речиси целосно не забораваат.
Затоа подобро би било на чело на НАТО да биде некој од северот на Европа, а не политичар од Балканот.
Без страст, но прагматичен
Холандската новинарка и авторка на книгата за Руте, Шила Ситалсинг, добро ги знае случаите во кои Руте во никој случај не бил познат – како што се, на пример, катастрофалните постапки на неговата влада за време на пандемијата на корона кога се закануваше да пропадне целиот здравствен систем на таа земја. И покрај тоа, таа оценува дека Руте е „многу успешен менаџер во кризи“.
До неодамна, на холандскиот премиер му беше тешко да одреди каков било политички став, но со таков „премиер без сидро и компас секогаш мораше да се постигне компромис“.
Така секогаш можевме да продолжиме понатаму, но без никаква страст и убедување“, пишува таа во својата книга.
Секако дека имало кризи и скандали, но, додава, не случајно во Холандија на својот премиер му го дале прекарот „Тефлон Руте“ – затоа што тој секогаш некако успевал да му „избега“ сите обвинувања.
Марк Руте беше рекордер на чело на владата на Холандија – таа функција ја извршуваше четири мандати, од 2010 година до оваа пролет.
И иако во неговата влада се менуваа коалиционите партнери, тој секогаш некако знаеше да постигне договор.
А граѓаните на Холандија беа најмногу задоволни од неговата влада и прагматичниот начин на управување со земјата.
Некои големи идеи и визии – како што можеше да се слушне, на пример, од францускиот претседател Емануел Макрон – владата на Руте во Хаг редовно ги газеше, која се стремеше кон „политика на мали чекори“.
А тоа се и квалитети кои секако можат да му помогнат на генералниот секретар на НАТО во извршувањето на своите задачи.