Финците во недела избираат нов претседател, чија улога во водењето на надворешната политика стана поважна поради растечките тензии со соседна Русија предизвикани од војната во Украина.
Геополитичките промени во Европа ќе му зададат најголема главоболка на новиот претседател, кој е и врховен командант на финските вооружени сили.
Двајца политичари претставуваат вкупно девет кандидати: поранешниот конзервативен премиер Александар Стуб и поранешниот министер за надворешни работи Пека Хаависто од Партијата на зелените, кој е независен кандидат.
Анкетите покажуваат дека тие најверојатно ќе одат на вториот круг на 11 февруари.
„Следниот претседател на републиката пред сè ќе биде претседател на Западот, претседател на членка на НАТО, а еден од нашите најважни односи е нашето партнерство со САД“, рече Стуб неодамна во телевизиско интервју.
Односите меѓу Москва и Хелсинки се влошија по руската инвазија на Украина во февруари 2022 година, што ја натера Финска да се откаже од својата долгогодишна воена неутралност и да се приклучи на НАТО во април 2023 година.
Русија, со која Финска дели 1.340 километри граница, брзо предупреди дека ќе одговори со „контрамерки“.
Неколку месеци подоцна, во август 2023 година, Финска забележа зголемен прилив на безвизни мигранти на својата источна граница.
Хелсинки смета дека ова е хибриден напад на Москва со цел да се дестабилизира земјата. Финска ја затвори својата источна граница во ноември.
Во периодот по Студената војна, Хелсинки одржуваше добри односи со Москва.
Актуелниот претседател Саули Ниинисто се гордееше со неговата блиска врска со рускиот претседател Владимир Путин пред да стане еден од неговите најжестоки критичари.
Сите претседателски кандидати се залагаат за независност на Финска и за нејзината нова улога како членка на НАТО, рече Хана Вас, заменик-декан на Факултетот за општествени науки на Универзитетот во Хелсинки.
„Се чини дека сите имаат силна идеја која ја нагласува самодоволноста, во смисла дека во иднина Финска треба самостојно да се грижи за сопствената одбрана и исто така активно да придонесува во градењето на заедничка европска одбрана и нордиска соработка“, изјави Вас за Франс прес.
Туомас Форсберг, професор по надворешна политика на Универзитетот во Тампере, рече дека сите кандидати имаат слични надворешнополитички позиции.
„Повеќе ќе се работи за избор на личност, врз основа на неговиот кредибилитет и доверливост и како се перципира како лидер во надворешната политика, и одредени вредности и што таа личност претставува“, рече тој.
Финците му веруваат на претседателот
Истражувањето на јавното мислење, чии резултати во понеделникот ги објави дневниот весник „Хелсингин саномат“, покажа дека Стуб е во водство со 22 отсто поддршка од гласачите, а Хаависто на второ место со 20 отсто.
„И двајцата имаат големо искуство во внатрешната и надворешната политика, што се чини дека гласачите најмногу го ценат. Тие се познати политичари долго време, неколку генерации, рече Вас.
Иако делат слични политички ставови, Хаависто и Стуб имаат различно потекло, рече Форсберг.
Нивната „позадина“ и вредности… се сосема различни затоа што Алекс е повеќе претставник на десницата, а Хаависто на левицата – дури и ако Хаависто се обиде да нагласи дека нема ништо „црвено“ во него, дека тој го претставува среден пат како Зелените“.
Дебатите би можеле да одлучат за вториот круг од изборите, рече Форсберг.
Веднаш зад двајцата е кандидатот на крајнодесничарската Партија на Финците, Јуси Хала-ахо, кој е поддржан од 18 отсто од гласачите, а зад него е поранешниот еврокомесар Оли Рен, кој е поддржан од Партијата на Центарот, со поддршка од 12 проценти.
И Хала-ахо и Рен би можеле да влезат во вториот круг, рече Форсберг.
Во атмосфера обележана со општ скептицизам за тоа што може да се постигне преку парламентарната политика, Финците претпочитаат да имаат поголема верба во институцијата претседателство, рече Вас.
Претседателот се смета за силен актер на кој луѓето му веруваат.
Одѕивот на гласачите на претседателските избори во Финска е вообичаено околу 70 отсто.