Војната на Израел против Хамас и продолжувањето на руската инвазија на Украина го оддалечија светот од мир во уште една година војна, исто така најжешката во историјата во која светските лидери покажаа подготвеност да испратат фосилни горива во минатото.
Тоа беше уште една година на екстреми. Се водеа жестоки војни на Блискиот исток и во Украина, „брзо и ефикасно“ во Нагорно-Карабах, бројот на бегалци во светот никогаш не бил поголем, сега ги има 114 милиони, Индијците ги надминаа Кинезите, температурите се зголемија до рекордни височини, а летото светот го преплави розовиот бран на барбиманија.
Бруталниот терористички напад на Хамас врз цивилите во јужен Израел на 7 октомври беше поттик за жесток конфликт на Блискиот исток и хуманитарна криза во Појасот Газа.
Во грозоморен напад без преседан, палестинските милитанти убија 1.200 Израелци и киднапираа околу 240 луѓе.
Израел, откако се опорави од почетниот шок и големите неуспеси во самоодбраната, одговори жестоко како што се очекуваше и тргна да го уништи Хамас
Иако тврдат дека не се борат со палестинскиот народ туку со Хамас, Израелците не обрнуваат многу внимание на цивилните жртви и секојдневно се зголемува бројот на загинати во израелското бомбардирање на Појасот Газа.
Според палестинските податоци, повеќе од 20.000 луѓе се убиени, а отежната е испораката на хуманитарна помош и основните потреби.
Во првото и досега единствено примирје, кое траеше вкупно седум дена на крајот на ноември, Хамас ослободи 105 заложници, а Израел за возврат ослободи 240 Палестинци од израелските затвори.
ОН не изгласа повик за примирје
Штом истече примирјето, Израел ги засили своите напади, игнорирајќи ги повиците на ОН, Светската здравствена организација и други да не ја влошуваат и онака катастрофалната хуманитарна ситуација.
Во необврзувачките резолуции на Генералното собрание од октомври и декември, ОН повикаа на одржлив хуманитарен прекин на огнот.
Крајот на војната не е блиску. Израел предупреди дека може да трае со месеци бидејќи инфраструктурата на Хамас, особено мрежата на подземни тунели, не е лесно да се уништи.
Последица на конфликтот, меѓу другото, е порастот на антисемитизмот на Запад и стравот од теоретски напади во Европа.
Исламистички напади немаше, но Европа беше шокирана од масакрот на студентите во Прага на самиот крај на годината.
Напаѓачот, 24-годишен студент, од се уште непознати причини уби 13 лица на универзитетот во Прага.
Се помалку време и пари за Украина
Војната на Блискиот Исток го оттргна вниманието од руската војна во Украина, а со доаѓањето на зимата не се очекува напредок во украинската контраофанзива која започна летото и не даде резултати.
Украинскиот претседател Володимир Зеленски постојано бара поголема воена и финансиска помош, но појасот почна да се стега и во САД, земјата која води во воена помош за нападнатата земја, бидејќи има се помалку интерес за републиканците во Конгресот за одобрување дополнителна помош за Киев.
Од почетокот на војната во Украина, ЕУ воведе 11 пакети санкции за руската економија и политичките елити. Но, Москва успева да ги заобиколи овие мерки до одреден степен, често со помош на трети земји.
Но, една победа за Украина и Европа, како што ја опишува Зеленски, беше постигната во средината на декември.
Лидерите на ЕУ одлучија да ги отворат пристапните преговори со Украина и Молдавија, но не е познато кога ќе се одржи првата меѓувладина конференција за пристапување или кога ќе биде усвоена преговарачката рамка.
Планот за обезбедување на Украина со 50 милијарди евра од буџетот на ЕУ пропадна поради блокадата на унгарскиот премиер Виктор Орбан, но за ова прашање повторно ќе се разговара следната година.
Путин, по кого МКС издаде налог за апсење во март, рече на крајот на годината дека Москва ќе продолжи со „специјална воена операција“ додека Киев не се согласи на договор кој ќе ја земе предвид безбедноста на Русија.
Во јули Црноморскиот договор за жито пропадна бидејќи Русија реши да се повлече од него, па Украина воспостави „хуманитарен коридор“ за да ја заобиколи руската блокада на извозот на жито од Киев преку Црното Море. Украина тврди дека алтернативната рута функционира иако била цел на руски напади.
Искористувајќи го фактот дека Русија е „окупирана“ со Украина, Азербејџан на 19 септември започна голема воена операција и за само два дена го врати „одметникот“ Нагорно Карабах под своја контрола.
Потоа следеше масовен егзодус на етничките Ерменци, од кои речиси 100.000 ја напуштија енклавата.
Финска во НАТО, востанието на Пригожин
Рускиот сосед Финска официјално стана 31-ва членка на НАТО во април, а токму руската инвазија на Украина влијаеше на Хелсинки да одлучи за тоа по една деценија воено неврзување.
И Шведска го сака истото, но се уште е во чекалната поради Турција и Унгарија.
Во јуни, руската политичка елита се бореше со одмаздничка кампања на шефот на Вагнер, Евгениј Пригожин, кој беше огорчен што немаше поддршка од воената елита во војната во Украина.
Неговите Вагнерци го окупираа Ростов и за 24 часа пристигнаа на 200 километри од добро утврдената Москва.
Иако таму веќе почна да се чувствува паника, а Путин беше бесен поради предавството, Пригожин потоа ја запре оклопната колона, наводно по наговор на беловооружениот претседател Александар Лукашенко.
На сите им беше ветена амнестија, а на Пригожин му беше дозволено да оди во егзил. Само два месеци подоцна, на 23 август, тој загина во авионска несреќа под сомнителни околности.
Третиот мандат на Си, крунисан Чарлс III
Кинескиот претседател Си Џинпинг го обезбеди својот трет мандат во март, станувајќи најмоќниот лидер на земјата од Мао Це Тунг. За ова тој доби едногласна поддршка од речиси три илјади пратеници во кинескиот парламент.
Британскиот крал Чарлс III беше крунисан во мај на раскошна церемонија во Лондон. Прв таков настан после 70 години. На 74-годишна возраст тој е најстариот нов суверен во историјата на британската монархија.
Турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган победи во вториот круг од претседателските избори во мај, а на своите поддржувачи им порача дека „демократијата победи“. Тоа е и негов историски, трет мандат.
Десничарската коалиција тесно победи на изборите во Финска во април, соборувајќи ја левичарската влада на Сана Марин, некогаш најмладиот шеф на владата во светот.
На почетокот на октомври, левичарскиот популист Роберт Фицо победи во Словачка со ветувања дека ќе ја прекине воената помош за Украина, ќе ја направи надворешната политика независна од партнерите од ЕУ и САД и цврсто ќе ја чува границата од илегалните мигранти.
Социјалистот Педро Санчез доби нов четиригодишен мандат како премиер на Шпанија во ноември, но по цена на помилување на организаторите на референдумот за независност на Каталонија во 2017 година.
Холандскиот екстремно десничарски популист Герт Вилдерс преговара за коалициска влада откако неговата антиисламска Партија на слободата (ПВВ) изненадувачки освои 23 отсто од гласовите на изборите во ноември.
Полските конзервативни популисти загубија на изборите, па новата влада на премиерот Доналд Туск положи заклетва во декември, а се очекува подобрување на односите на Варшава со Брисел.
Американскиот претседател Џо Бајден се соочува со она низ што помина неговиот претходник Доналд Трамп на крајот на неговиот мандат.
Претставничкиот дом одобри истрага за импичмент за тоа дали Бајден и неговото семејство имале корист од надворешните односи на неговиот син Хантер додека Бајден беше потпретседател на САД.
Бајден и Трамп би можеле повторно да се соочат во 2024 година, а вториот во меѓувреме ќе мора да се справи со правните предизвици бидејќи оваа година „заработи“ четири обвиненија.
Тој е обвинет за манипулирање со финансиските извештаи за да добие подобри услови за заеми и осигурување, за задржување доверливи документи по напуштањето на Белата куќа, а двете обвиненија произлегуваат од неговите обиди да ги поништи резултатите од претседателските избори во 2020 година.
Крај на фосилните горива?
Во најжешката година досега, според привремениот извештај на СМО за состојбата на глобалната клима, речиси 200 земји се согласија дека фосилните горива треба да станат минато.
Научниците го опишаа како последна надеж да се спречи климатска катастрофа.
На климатскиот самит COP28 во Дубаи во декември беше постигнат договор за премин од фосилни горива кон други видови извори на енергија.
Договорено е и до 2030 година капацитетите на обновливите извори на енергија да се тројно зголемени.
Глечерите во Швајцарија изгубија околу 10 отсто од преостанатиот волумен во последните две години, додека шумските пожари изгореа рекордна површина во Канада, која сочинува околу пет отсто од шумската површина на Земјата.
Масовни пожари имаше на Канарските острови, Хаваите и Грција, но и честите поплави покажуваат дека не само што било „жешко како пекол“.
Имаше неколку во Италија, но најразорните беа во мај, кога загинаа 14 лица, а повеќе од 36.000 беа раселени.
Во август Словенија се бореше со последиците од катастрофалните поплави кои однесоа шест животи и раселени илјадници луѓе.
Сепак, најлошите катастрофи беа ужасните земјотреси во Турција и Сирија во февруари, во кои загинаа 59.000 луѓе.
Две слики го дефинираа уништувањето на земјотресот со јачина од 7,8 степени според Рихтер: Татко ја држи за рака својата мртва 15-годишна ќерка закопана под урнатините и новороденче спасено од урнатините, сè уште поврзано со папочната врвца со мртвата мајка.
Битлси и Стоунс
Битлси ја објавија својата последна песна.
„Сега и потоа“ првично испеана и снимена од Џон Ленон во 1978 година, а ја комплетираа Пол Макартни и Ринго Стар, додавајќи го претходно снимениот гитарски дел на Џорџ Харисон, откако успеаја да го извлечат вокалот на Ленон од лошата демо верзија користејќи напредна вештачка интелигенција.
„Всушност сите четворица свириме на таа снимка, тоа е вистинска снимка на Битлси. И последната“, изјави Макартни.
Како да се вративме во шеесетите, оваа година и безвременските, но неуништливите Rolling Stones снимија нов албум, прв по 18 години. „Hackney Diamonds“ наскоро ќе се промовираат на турнеја.
Твитер стана минато под водство на Илон Маск. Сега се вика Х, а твитовите се објави. Тоа беше само еден од, но меѓу порадикалните потези на ребрендирањето на Маск на компанијата што ја купи минатата година за 44 милијарди долари.
„Роден сум во случај нешто да му се случи на Вили“, напиша принцот Хари во своите мемоари наречени „Резерва“, експлозивно четиво објавено во јануари, кое веќе беше продадено во 400 илјади примероци на првиот ден.
Во книгата тој открива бројни непријатни детали од животот на кралското семејство, но најлошо поминал неговиот постар брат Вилијам.
Кинематографијата го доби толку потребното засилување по пандемијата кога „блокбастерот“ на Грета Гервинг „Барби“ играше во кината ширум светот со Маргот Роби во улогата на познатата кукла Мател.
Филмот продолжи да заработи милијарди долари побрзо од кој било филм на Warner Bros и ја претвори Грета Гервинг во режисерката со најголема заработка во историјата.
Пинк барбиманија ја презеде козметичката индустрија, модата, па дури и гастрономската сцена.
Родено е првото бебе со ДНК на три лица – мајка, татко и донатор на генетски материјал, благодарение на митохондријалната заместителна терапија (МРТ), европскиот сателит Евклид почна да испраќа фотографии од длабоката вселена од неверојатни сто илјади галаксии во позадината, а Светската здравствена организација (СЗО) ја одобри новата, подобрена вакцина против маларија.
Вселенската трка доби нов замав бидејќи Индија стана првата земја која успешно слета вселенско летало на јужниот пол на Месечината, само неколку дена откако руското се урна на нејзината површина.
Трката до дното на морето сепак беше трагична. Подморницата Титан експлодираше при патување од 250.000 долари по човек до потонатиот брод Титаник. Пет патници загинаа, вклучувајќи го и основачот на OceanGate Expeditions, која управуваше со Титан.
Заминување на легендите
Четирикратниот италијански премиер, само-направен милијардер, медиумски магнат и политички „шоумен“ Силвио Берлускони почина на 86-годишна возраст.
Креаторот на еден од најуспешните клубови во историјата на Милано, кој поради своите финансиски и сексуални скандали стана најраздорната личност во модерна Италија, подлегна на последиците од леукемијата.
Дипломатот и научник Хенри Кисинџер, кој остави неизбришлива трага во американската надворешна политика, почина на стогодишна возраст.
Контроверзен дипломат, политиколог, геополитички консултант, државен секретар и советник за национална безбедност во администрациите на Ричард Никсон и Џералд Форд, тој ја доби Нобеловата награда за мир во 1974 година за неговиот придонес во преговорите за примирје во Виетнам.
Чешкиот книжевен гигант Милан Кундера, автор на ремек-делото „Неподносливата леснотија на постоењето“, критичар на тоталитарниот, комунистички режим кој го остави без државјанство и отфрлен, почина на 94-годишна возраст.
Музичката дива Тина Тарнер, енергичната кралица на „рокот“ со лут и моќен глас, почина на 84-годишна возраст. Пејачката се прослави со нејзиниот сопруг Ајк во 1960-тите со песни како „Proud Mary“ и „River Deep, Mountain High“, а потоа побегна од него затоа што ја злоставуваше и стана уште поуспешен како независен уметник.
Актерот Метју Пери, кој се прослави во 1990-тите како саркастичниот и исклучително духовит Чендлер Бинг во хит американската телевизиска комедија „Пријатели“, беше пронајден мртов на 54-годишна возраст во своето џакузи во Лос Анџелес.
Тој беше една од најпознатите и најплатените телевизиски ѕвезди за време на 10-годишното траење на серијата, но се бореше со демоните на зависноста од дрога и алкохол, за кои имаше храброст да зборува јавно.
Шејн Мекгован, авторот на најпопуларната божиќна песна на модерното време, почина непосредно пред Божиќ, на 65-годишна возраст.
Ирски панк со лондонска адреса, алкохоличар без заби кој ја трансформираше ирската традиционална музика со своите Пог и ги напиша некои од најубавите балади од 80-тите години на минатиот век, живееше подолго отколку што многумина очекуваа.
На неговиот погреб во Ирска, толпата му ја пееше „Fairytale of New York“, а тој во тестаментот плати „круг за сите“ во блискиот паб.
Оваа година, меѓу другите, светот ги загуби виртуозот на гитаристот Џеф Бек, филмската дива Џина Лолобриџида, единственото дете на Елвис Лиза-Мари Присли, шпанскиот дизајнер Пако Рабан, актерката Ракел Велч, музичарот и активист Хари Белафонте, пејачот Тони Бенет и пејачката Синед О. Конор.