Мноштво карпи и друг материјал, како што се астероиди и комети, брзаат околу нашиот Сончев систем.
Ако еден од нив се упати по нашиот пат, дали би можеле успешно да го спречиме да се судри со Земјата? Можеби.
Неодамнешната мисија DART покажа дека можеме да ја промениме траекторијата на некои астероиди.
Но, експертите сега открија дека еден вид вселенска карпа е практично неуништлив, односно тешко е да се елиминира со судир.
Астероидите најчесто се наоѓаат во астероидниот појас и можат да се класифицираат во две главни категории.
Монолитите се состојат од едно цврсто парче карпа, а се проценува дека оние со дијаметар од околу еден километар обично преживуваат во вселената само неколку стотици милиони години.
Вториот тип се остатоци од астероиди, кои се состојат од многу фрагменти создадени по целосно или делумно уништување на постоечките монолитни астероиди, а до сега не беше познат нивниот точен „животен век“, пишува Science Alert.
Астероид речиси стар колку и Сончевиот систем
Во септември 2022 година, мисијата на НАСА ДАРТ (Двоен тест за пренасочување на астероидот) успешно го погоди астероидот Диморф и ја промени неговата траекторија.
Претходните мисии на вселенските агенции утврдија дека астероидот Диморф е отпад, дека таквите тела ги има во изобилство во пространоста на вселената и дека имаат мала густина бидејќи се порозни.
Со оглед на тоа дека се честа појава, овие астероиди можат да претставуваат голема закана за Земјата и затоа се важни сите истражувања поврзани со нивниот состав, својства, насока или други карактеристики.
Во 2010 година, јапонското вселенско летало Хајабуса го проучуваше астероидот Итокава, долг 535 метри, во облик на кикиритки.
Сондата донесе на Земјата повеќе од илјада честички од тој вселенски камен, од кои секоја беше помала од зрно песок. Ова беа првите примероци донесени од астероид.
По анализата на примероците, јапонските научници утврдиле дека Итокава настанала по целосното уништување на матичниот астероид кој бил со големина од најмалку 20 километри.
Сега експертите од австралискиот Универзитет Куртин отидоа чекор понатаму и во најновото истражување проучуваа неколку од овие честички користејќи две техники.
Прво, тие испукале зрак од електрони кон честичката и ги детектирале електроните кои се расфрлани назад, што ни кажува дали карпата била погодена од метеор.
Друг метод користи ласер за мерење на количината на радиоактивното распаѓање во кристалот, што укажува на староста на тој удар.
Резултатите покажаа дека големиот удар што го уништил матичниот астероид на Итока се случил пред повеќе од 4,2 милијарди години, односно дека самиот настан е стар речиси колку и Сончевиот систем.
Ова значи дека Итокава преживеал во вселената многу, многу подолго од неговите монолитни астероиди.
Вселенска перница
Научниците веруваат дека Итокава е толку отпорен затоа што апсорбира удари. Имено, бидејќи се работи за куп ѓубре, порозноста на Итокава е околу 40 проценти.
Односно, речиси половина од овој астероид е исполнет со шуплини, а ударите ги уништуваат празнините меѓу фрагментите наместо да ги скршат.
Така, Итокава е како џиновска вселенска перница – штом се формира, многу е тешко да се уништи.
Оваа информација е од клучно значење за спречување на потенцијален судир на астероид со Земјата.
Иако мисијата DART беше успешна, преносот на кинетичка енергија помеѓу малото вселенско летало и астероидот на купот отпад е многу мал, што значи дека таков астероид е отпорен на посилни удари.
Затоа, според научниците, во случај на сериозна закана од судир со Земјата, веројатно ќе биде потребен поагресивен пристап кон проблемот.
На пример, можеби ќе треба да го искористиме ударниот бран од нуклеарна експлозија за да оттурнеме таков астероид бидејќи може да пренесе многу повеќе кинетичка енергија на тело од отпад.
НЕО – објект кој минува блиску до Земјата
Објектите што минуваат во близина на Земјата (инж. објект блиску до Земјата, NEO), како што се астероидите или кометите, често поминуваат релативно блиску до нашата планета, а медиумите имаат тенденција да ги преувеличуваат изјавите за нивната опасност само врз основа на фактот дека тие се класифицирани како PHO и NEO, кои имаат звучно име.
Но, што воопшто значат тие категории?
НЕО е секој објект што минува во близина на Сонцето на растојание помало од 1,3 AU (AU, астрономска единица).
AU го означува приближното растојание на Земјата од нашата ѕвезда и е 150 милиони километри.
Тоа значи дека се работи за тела кои во релативна смисла ќе поминат блиску до нашата планета.
На пример, некој астероид од категоријата NEO може да помине на оддалеченост од 6,3 милиони километри од нашата планета, што всушност е доста далеку.
За споредба, Месечината е оддалечена од нас во просек 384.400 километри. Потенцијално опасен објект (PHO) е вселенско тело чиј дијаметар е поголем од 140 метри и кој поминува покрај Земјата на растојание од 0,05 AU (7.500.000 km) или помалку.
Опасност од удар на астероид
Во минатото, ударите на поголемите астероиди и комети во голема мера влијаеле на животот на нашата планета.
Најпознатата ваква катастрофа се случила пред 66 милиони години кога астероид широк 10 километри удрил во областа на денешниот полуостров Јукатан во Мексико.
Ударот предизвикал експлозија која имала енергија од неколку милијарди атомски бомби и уништила 75% од сите растителни и животински видови, вклучувајќи ги и сите копнени диносауруси.
„Знаеме каде се големите астероиди затоа што можеме да ги видиме со нашата сегашна генерација на телескопи и знаеме дека ниту еден од откриените астероиди нема да се приближи до нашата планета во следните неколку стотини години. Така, засега, можеме да спиеме мирно“, изјави астрономот Алан Фицсимонс од Универзитетот Квинс во Белфаст, како што објави Волстрит журнал.
„Сепак, сè уште не сме ги откриле сите оние помали астероиди кои се доволно големи за да уништат цели градови и да опустошат огромни области. Ги мапираме овие помали објекти со сè поголема прецизност, но треба да бидеме способни да преземеме некоја акција ако откриеме дека еден од нив е на директен пат кон Земјата. DART е првиот чекор во создавањето на таква технологија“, додаде тој.
Експлозија над Чељабинск
Пример за опасноста што ја претставуваат малите астероиди и комети е објектот што на 15 февруари 2013 година навлезе во земјината атмосфера во близина на рускиот град Челјабинск.
Се верува дека имал дијаметар од 20 метри. Тој експлодирал во атмосферата предизвикувајќи огромна експлозија, во која биле повредени повеќе од 1500 луѓе.
„Доколку тој објект влезеше во атмосферата на само 20 километри северно, ќе нанесеше многу поголема штета. Имавме голема среќа што немаше значителни повреди. Но, мора да бидеме свесни дека вакво нешто ќе се случи во иднина и да дејствуваме со време“, рече Џеј Тејт, директор на Националниот информативен центар на Обединетото Кралство за објекти за НЕО во Најтон.
Истражувањето, насловено bble pile asteroids are forever, беше објавено во списанието Proceedings of the National Academy of Sciences.