Ситуацијата во главниот град на Авганистан, Кабул, брзо се менува кога Талибанците влегуваат во градот и заземаат поголем дел од неговите делови, вклучувајќи ја и претседателската палата. Тоа се случи додека авганистанскиот претседател Ашраф Гани бегаше од земјата, а безбедносните сили во градот исчезнаа, пишува редакцијата на Радио Слободна Европа на англиски јазик.
Иако многу не е познато, еве неколку клучни прашања зад воениот Авганистан, бидејќи екстремната исламистичка група ја презема контролата врз целата земја.
Што се случи со демократски избраната авганистанска влада?
Меѓународно признаената влада во Кабул во голема мера пропадна.
Претседателот Ашраф Гани полета од Авганистан на 15 август, предавајќи ја власта на Талибанците откако нивните борци го опколија Кабул, а потоа влегоа во главниот град, слета во соседен Таџикистан и, според извештаите, заминува во трета земја.
Клучните членови на администрацијата на Гани – вклучувајќи го и првиот потпретседател Амрулах Салех, жесток критичар на Талибанците, советникот за национална безбедност Хамдула Мохиб и Фазел Фазли, шеф на административната канцеларија на претседателот – исто така ја напуштија земјата.
Некои високи владини претставници, вклучително и министри, останаа во градот.
Кој управува сега?
Се чини дека авганистанските безбедносни сили делумно го контролираа градот до доцна вечерта на 15 август, но брзо го предадоа на талибанските борци.
Откако првично ветија дека нема да влезат во градот, Талибанците рекоа дека ги испратиле своите борци во „некои делови“ на градот, наводно, за да го одржат редот и да спречат грабежи.
Имаше извештаи за спорадични престрелки во градот, но се чини дека нема големи борби.
Видени се некои авганистански војници и полицајци како ги напуштаат своите позиции, ги соблекуваат униформите и бегаат со оружјето.
Талибанските борци брзо ја презедоа контролата врз сите владини згради, а талибанските команданти беа прикажани како шетаат низ претседателската палата во центарот на Кабул и го симнуваат авганистанското знаме во канцеларијата на претседателот Ашраф Гани.
Меѓународниот аеродром во Кабул продолжува да контролираат неколку илјади американски војници кои обезбедуваат заминување на странски дипломати, странци и Авганистанци кои работеа за странски ентитети од Кабул.
Омар Самад, поранешен авганистански дипломат во Европа, рече дека „има безбедносни единици насекаде, но дека нема командант бидејќи највисокиот ешалон ја напуштил земјата“.
На 15 август, Хамид Карзаи, влијателниот поранешен претседател на Авганистан, објави создавање на „координативен совет“ кој ќе го следи мирниот трансфер на власта.
Тричлениот совет ги вклучува Абдула Абдула, вториот највисок владин функционер во Кабул и Хекматјар Гулбудин, еден од најозлогласените поранешни воени лидери во Авганистан и поранешен екстремистички лидер.
„Изгледа дека овој совет владее“, рече Али Адили, истражувач во Авганистанската аналитичка мрежа, независен тинк -тенк во Кабул.
„Сепак, не е јасно кој го дал овластувањето за тој совет“, додаде тој. „Формирањето на советот допрва треба да донесе доверба кај жителите на Кабул.
Понатаму е нејасно дали советот ќе се формира откако Талибанците почнаа да влегуваат во Кабул на 15 август.
Каква влада најверојатно ќе се појави?
Авганистанскиот министер за внатрешни работи Абдул Сатар Мирзакавал изјави дека власта ќе биде предадена на привремената администрација.
Се чини дека Талибанците ги отфрлија обвинувањата, инсистирајќи дека очекуваат целосно предавање на власта.
„Се плашам дека Талибанците ќе ја преземат власта директно или ќе имаме привремена влада која во суштина ќе ги претставува Талибанците“, рече Харун Рахими, доцент по право на Американскиот универзитет во Авганистан во Кабул.
„Во тој случај, идниот политички систем најверојатно нема да биде инклузивен, што ќе доведе многу Авганистанци да го сметаат за наметнат и нелегитимен“, додаде тој.
Американските власти изјавија дека Вашингтон нема да ја признае талибанската влада доколку екстремистичка група насилно ја преземе власта.
Талибанците претходно изјавија дека се за преодна влада доколку Гани се повлече. Сепак, не е јасно дали ќе го одржи ветувањето.
„Сега, кога Гани избега, во наредните ден-два ќе знаеме дали се движиме кон широк аранжман или еднопартиски систем, иако знаците укажуваат на поинклузивен преоден рок“, рече Самад.
Торек Фархади, поранешен советник на авганистанската влада, рече дека ако има поинклузивен привремен аранжман, Талибанците најверојатно ќе доминираат, но дека може да има простор за други политички актери, иако очекува дека наместо тоа ќе бидат помалку познати личности на луѓе од сегашната политичка елита во Кабул.
„Талибанците најверојатно ќе формираат влада по свој избор, со претставници на сите провинции и етнички групи, но не мора со политичките фигури што ги знаеме“, рече Фархади.
Што ќе се случи на долг рок?
Во Кабул, најверојатно, ќе има влада во која доминираат талибанците, велат аналитичарите.
За време на нивното претходно владеење, моќта беше централизирана во рацете на „амир ул-моминин“ или водачот на верниците. Врховниот водач беше шеф на државата и имаше највисок авторитет. Тоа беше Мула Омар, духовниот водач и основач на Талибанците.
Талибанците ги отфрлија демократијата и изборите, тврдејќи дека се „увезени од странство“.
Не е јасно дали Талибанците повторно ќе го воспостават својот брутален режим.
Кога владееја со Авганистан од 1996 до 2001 година, фундаменталистичките исламисти угнетуваа жени, масакрираа етнички и верски малцинства и забранија музика и телевизија.
Раните индикации се дека екстремистите повторно ќе наметнат многу од своите репресивни закони и ретроградна политика во Кабул – како што тоа го направија во другите градови и места низ Авганистан што ги окупираа.
Екстремистичката група им забрани на жените да работат надвор од домот, строго го ограничија образованието на девојчињата и побараа жените да бидат придружувани од машки роднина доколку ги напуштат своите домови. Исто така, имаше неколку извештаи дека младите жени биле принудени да се венчаат со талибански борци.
И покрај ова, екстремистите се обидоа да прикажат поумерено лице, ветувајќи дека ќе ги почитуваат женските права и ќе ги заштитат и странците и Авганистанците.
„Ги уверуваме луѓето, особено во градот Кабул, дека нивниот имот и нивните животи се безбедни“, рече портпаролот на талибанците Сухаил Шахин на 15 -ти август.
Колкаво влијание, доколку има, ќе имаат надворешните сили врз владата предводена од Талибанците да обезбеди заштита на човековите права?
Западните сили претходно ветија дека ќе останат ангажирани во Авганистан дури и откако нивните сили ќе ја напуштат земјата до 31 -ви август.
„Клучно е, како што беше ветено, меѓународната заедница да не го напушти и повторно да го напушти Авганистан, како што беше случајот помеѓу 1989 и 2001 година“, рече Самад.
Вонредна седница на Советот за безбедност на ОН поради Авганистан
„Исто така, императив е Талибанците да се однесуваат на начин што може да го задржи меѓународното внимание и поддршка, особено во однос на нивната политика за човекови (и) родови права и одредени основни слободи, како што е слободата на изразување“, додаде тој.
Аналитичарите велат дека САД и другите странски сили можат да влијаат врз однесувањето на Талибанците, нудејќи меѓународна помош за сиромашната земја и официјално признавање на групата.
Набљудувачите велат дека Вашингтон се обложува дека Талибанците ќе се воздржат да владеат како меѓународен парија, како што тоа го правеа во 90 -тите години.
Сепак, не е јасно дали меѓународниот легитимитет е сѐ уште важен за Талибанците, бидјеќи тие го заземаа целиот Авганистан.
„Ако Талибанците покажат дека не се заинтересирани да добијат домашен легитимитет преку инклузивна влада, тогаш меѓународниот легитимитет може да биде еден од ретките преостанати извори на влијание“, рече Рахими.
Извор: РСЕ