Потврдено е дека 2023 година била најтопла година откако се вршат мерењата, а причината се климатските промени предизвикани од човечкиот фактор, чиј ефект го засили природниот феномен Ел Нињо.
Минатата година беше за околу 1,48 степени целзиусови потопла од просекот пред употребата на големи количини на фосилни горива, соопшти Службата за клима на ЕУ.
Речиси секој ден во јули носи нов рекорд во мерењата на температурата на воздухот, покажува анализата на Би-Би-Си.
Температурите на површината на морето исто така ги урнаа сите досегашни рекорди.
Минатата недела, британската метеоролошка канцеларија објави дека 2023 година е втора најтопла година во Велика Британија досега.
Овие глобални рекорди го носат светот уште поблиску до исполнувањето на клучните меѓународни климатски цели.
„Она што најмногу ме изненади не беше тоа што 2023 година беше рекордно топла година, туку вредностите со кои ги урна претходните рекорди“, вели Ендрју Деслер, професор по атмосферски науки на Универзитетот во Тексас А и М.
Маргините на некои од овие записи, „се навистина зачудувачки“, вели професорот Дреслер, имајќи предвид дека ова се глобални просеци.
Исклучително топол период
Добро е познато дека светот е многу потопол отколку пред 100 години, додека рекордните количини на стакленички гасови како што е јаглерод диоксидот продолжуваат да се ослободуваат.
Сепак, пред 12 месеци, ниту едно големо научно тело не можеше да предвиди дека 2023 година ќе биде најтоплата година досега поради сложениот начин на однесување на климата на Земјата.
Во првите неколку месеци од минатата година рекордот на температурата на воздухот беше соборен само во мал број денови.
Сепак, светот потоа продолжи со неверојатна, речиси непрекината серија дневни рекорди во текот на втората половина на 2023 година.
Од јуни речиси секој ден можеме да видиме нов рекорд.
Повеќе од 200 дена секој ден се поставуваат нови температурни рекорди за тој период од годината, според анализата на Би-Би-Си на податоците од Службата за климатски промени Коперник.
Овој неодамнешен скок на температурите во голема мера се припишува на брзиот ефект на Ел Нињо, во комбинација со долгорочно затоплување предизвикано од човекот.
Ел Нињо е природен феномен во кој потоплите површински води во Источниот Пацифик испуштаат дополнителна топлина во атмосферата.
Во овој циклус на Ел Нињо, температурата на воздухот се зголеми невообичаено рано – последиците се очекуваат до почетокот на 2024 година, кога Ел Нињо ќе влезе во својот максимален моментум.
Ова предизвика многу научници да станат несигурни за тоа што се случува со климата.
„Тоа покренува куп навистина интересни прашања за тоа зошто 2023 година беше толку топла“, вели Зеке Хаусфадер, климатски научник во Беркли Ерт, американска научна организација.
Последиците се чувствуваат насекаде низ светот
Друга забележителна карактеристика на жештината од 2023 година е тоа што може да се почувствува практично низ целиот свет.
Речиси целата планета била потопла од најновите нивоа помеѓу 1991 и 2020 година – период кој самиот бил за речиси 0,9 степени целзиусови потопол од периодот пред луѓето да почнат да согоруваат големи количини фосилни горива кон крајот на 19 век.
Оваа рекордна глобална температура доведе до влошување на многу екстремни временски настани во големи делови од светот во 2023 година – од силни топлотни бранови и шумски пожари низ Канада и САД, до долги суши, а потоа и поплави во делови од Источна Африка.
Многу од овие прилики се случија во помасовен размер отколку што беше забележано во последно време, или во неочекувани периоди од годината.
„Ова е повеќе од само статистика“, вели професорот Петери Талас, генерален секретар на Светската метеоролошка организација помеѓу 2016 и 2023 година.
Екстремните временски услови уништуваат животи и средства за живот секој ден.
Температурата на воздухот е само една мерна единица за брзата промена на климата на Земјата.
Покрај тоа, во текот на 2023 година:
– Забележано е „неразбирливо“ ниско ниво на морски мраз на Антарктикот, додека арктичкиот морски мраз исто така е под просекот.
– Глечерите во западна Северна Америка и европските Алпи доживеаја екстремна сезона на топење, што придонесе за зголемување на нивото на морето.
– Површината на морето во светот достигна рекордно висока температура поради бројните морски топлотни бранови, кои, меѓу другото, го погодија и Северниот Атлантик.
– Уште повеќе, површината на светскиот океан има непрекината низа од рекордни денови од 4 мај, според анализата на БиБиСи за податоците на Коперник.
Предупредување за 2024 година, но и за иднината
2024 година би можела да биде уште потопла од 2023 година – бидејќи некои од рекордните температури на површината на океаните бегаат во атмосферата – иако „невообичаеното“ однесување на сегашниот Ел Нињо значи дека е тешко да се биде сигурен, вели д-р Хаусфадер.
Тоа носи можност 2024 година за прв пат дури и да го надмине клучниот праг на затоплување од 1,5 степени целзиусови за цела календарска година, според британската метеоролошка канцеларија.
Речиси 200 земји се договорија во Париз во 2015 година да се обидат да го ограничат затоплувањето на тоа ниво, со цел да се избегнат најлошите последици од глобалното затоплување.
Тоа се однесува на долгорочен просек во период од 20 или 30 години, така што годишното надминување на тој праг во 2024 година не би значело дека Парискиот договор е неуспешен.
Но, тоа ја нагласува загрижувачката насока во која се движи сето ова, при што секоја наредна топла година го приближува светот до надминување на 1,5 степени Целзиусови на долг рок.
Човечките активности стојат зад овој долгорочен тренд на глобално затоплување, иако природните фактори како Ел Нињо можат да ги зголемат или намалат температурите за поединечни години, а температурите доживеани во 2023 година се зголемуваат многу повеќе од едноставни природни причини.
Во тоа време, 1998 и 2016 година беа рекордни години, поттикнати од силното затоплување на Ел Нињо.
Но, тие не се ни блиску до новите рекорди од 2023 година, означени со најтемно црвено.
„2023 година беше исклучителна, за време на која климатските рекорди паднаа како домино“, заклучува Саманта Бургис, заменик директор на Коперник.
Ова последно предупредување доаѓа веднаш по климатскиот самит COP28, каде земјите за прв пат се согласија дека има потреба да се справи со главната причина за зголемувањето на температурите – фосилните горива.
Иако формулацијата на договорот беше помека отколку што многумина сакаа – без да се обврзат земјите на акција – надежта е дека тој ќе помогне да се изгради на некои од неодамнешниот охрабрувачки напредок во областите како што се обновливите извори на енергија и електричните возила.
Ова сепак би можело да направи клучна разлика во ограничувањето на ефектите од климатските промени, велат истражувачите, иако се чини дека целта од 1,5 степени целзиусови најверојатно ќе биде пропуштена.
„Дури и ако завршиме со 1,6 наместо целта, тоа ќе биде многу подобро отколку да се откажеме и да завршиме поблиску до 3 степени целзиусови, каде што ќе не одведе сегашната политика“, рече д-р Фридерике Ото, предавач во климатски науки на Империал колеџ во Лондон.
„Секоја десетина од степенот е важна“, додава тој.