Европскиот суд за човекови права (ЕСЧП) денеска ќе расправа за случаите против Франција и Швајцарија поради наводни неуспеси во животната средина, што претставува прв пат владите да се најдат на обвинителна клупа поради наводна недејствија за климатските промени.
Случајот против Швајцарија е заснован на тужба поднесена од „Climate Seniors Club“, здружение на стари лица, загрижени за последиците од глобалното затоплување врз нивните животни услови и здравје, објави ЕСЧП.
„Ова е историски настан“
Тие ги обвинуваат швајцарските власти за различни неуспеси за климатските промени, кои според нив се прекршување на должноста на владата да ги заштити животите, домовите и семејствата на своите граѓани.
„Ова е историски настан“, рече Ен Марер (64), членка на швајцарскиот клуб, каде просечната возраст е 73 години, а кој е поддржан и од Гринпис Швајцарија.
Околу 50 од 2.000 членови пристигнуваат во Стразбур на сослушувањето, изјави Марер за АФП.
„Сите обиди да се принудат швајцарските власти да дејствуваат не успеаја“
Сите извештаи за глобалното затоплување во последните 20 години покажуваат дека „сите се погодени“, но постарите луѓе повеќе од другите, особено постарите жени поради кардиоваскуларните и респираторните ризици, рече таа.
Сите обиди да се натераат швајцарските власти да дејствуваат не успеаја, рече таа.
Тужба против Франција
Тужбата против Франција ја покрена Демиен Карем, поранешен градоначалник на Гранде-Синте, предградие на Данкерк во северна Франција, кој исто така тврди дека централната влада не ја исполнила својата должност да го заштити животот со тоа што не преземала доволно чекори за да ги спречи климатските промени.
Додека беше градоначалник, Кареме го поднесе својот случај до француското правосудство во име на неговиот град, но и во свое име, велејќи дека климатските промени го зголемуваат ризикот неговата куќа да биде поплавена.
„Влоговите се исклучително високи“
Највисокиот административен суд во Франција пресуди во корист на градот против централната влада во 2021 година, но го отфрли поединечниот случај покренат од Кареме, кој потоа го изведе пред Европскиот суд за човекови права.
„Влогот е исклучително голем“, рече Корин Лепаж, поранешен француски министер за животна средина и еден од адвокатите на Кареме во случајот.
„Ако Европскиот суд признае дека климатските неуспеси ги нарушуваат правата на поединците на живот и нормален семеен живот, тогаш тоа станува преседан во сите земји-членки на Советот и потенцијално во целиот свет“, рече таа за АФП.
На што се базира одлуката за отворање предмети?
Европскиот суд за човекови права во изјава пред рочиштето призна дека Европската конвенција за човекови права, на која мора да ги заснова своите пресуди, всушност не го вклучува правото на здрава животна средина.
Но, неговата одлука да ги покрене случаите денес се заснова на фактот дека остварувањето на постојните права според Конвенцијата може да биде поткопано од штетните ефекти врз животната средина или изложеноста на еколошки ризици.
Третиот случај, без датум за сослушување досега, го покрена младиот Португалец, кој тврди дека климатската неактивност од страна на десетици земји придонела за топлотните бранови во Португалија, за кои велат дека се одразиле на нивните права.
Владите во минатото оделе пред судовите во нивните земји
Иако овие случаи се први во Европскиот суд за човекови права, владите во минатото биле изведени пред судовите во нивните земји.
Во 2019 година, холандскиот Врховен суд и нареди на владата да ги намали емисиите на стакленички гасови по тужба од еколошка организација.
Две години подоцна, судот во Париз ја прогласи француската влада за виновна за климатски неактивност и и наложи да плати отштета откако четири невладини организации поднесоа тужба.
Денешните рочишта се само почеток на постапката која најверојатно ќе трае неколку месеци пред судот да ги изрече пресудите.