Русија сака да се врати затворениот трговец со оружје Виктор Бут (55) и преговара за размена на затвореници со САД во која тој би можел да биде разменет за Американци во руските затвори, вклучувајќи ја и кошаркарската ѕвезда Бритни Гринер.
Наречен „трговец на смртта“ и „пробивач на санкции“ поради неговата способност да ги заобиколи ембаргото за оружје, Бут беше еден од најбараните луѓе пред неговото апсење во 2008 година поради повеќе точки од обвинението за трговија со оружје.
Речиси две децении, Бут беше најозлогласениот трговец со оружје, продавајќи оружје на непријателските држави, бунтовничките групи и екстремистите убијци во Африка, Азија и Јужна Америка.
Неговиот живот послужи како инспирација за холивудскиот филм Господар на војната од 2005 година, во кој Николас Кејџ го игра Јури Орлов, трговец со оружје чиј лик е лабаво базиран на Бут.
Бут е надарен лингвист, кој подоцна го искористи своето знаење на англиски, француски, португалски, арапски и персиски за да изгради империја за тргување со оружје
Неговото потекло е обвиткано во мистерија. Се претпоставува дека е роден во 1967 година во Душанбе, тогашниот главен град на советскиот Таџикистан, во близина на границата со Авганистан.
Наводно, како момче присуствувал на есперанто клубот во Душанбе и го совладал овој универзален јазик, истакнува Ројтерс.
После тоа, тој поминал период во советската армија, каде што рече дека го достигнал чинот поручник, служејќи како воен преведувач, вклучително и во Ангола, земја која подоцна ќе стане клучна за неговиот бизнис.
Големиот прекин на Бут дојде во деновите по падот на комунистичкиот блок во 1989-91 година, кога тој можел да заработи од залихи фрлено оружје од советската ера за да обезбеди братоубиствени граѓански војни во Африка, Азија и пошироко.
По распадот на големата воздушна флота на Советскиот Сојуз, Бут успеал да купи ескадрила од околу 60 стари советски авиони стационирани во Обединетите Арапски Емирати, со кои можел да снабдува клиенти ширум светот.
Биографијата од 2007 година, Трговецот на смртта: пиштоли, авиони и човекот кој овозможува војна, од Даглас Фара и Стивен Браун даде неколку детали за мрачната трговија на Бут.
Ројтерс не може самостојно да ја потврди точноста на тие описи.
На радарот на ЦИА
Од базата во градот Шарџа во Обединетите Арапски Емирати, тој ја поврзал својата трговија со оружје со навидум безопасен логистички бизнис, секогаш инсистирајќи дека е легитимен претприемач со угледни клиенти и дека нема за што да одговара.
Според биографите, Бут секогаш го ставал бизнисот пред политиката, па затоа во Авганистан им продавал оружје на исламистичките талибански бунтовници и нивните прозападни противници.
И покрај тоа, Бут, кој првпат се појави на радарот на американската Централна разузнавачка агенција (ЦИА) по извештаите за осомничениот руски државјанин кој се занимавал со оружје во Африка, беше еден од најбараните луѓе во светот на почетокот на милениумот.
Но Бут, чии клиенти вклучуваа бунтовнички групи и милиции од Конго, Ангола до Либерија, немаше проблем со неговата идеологија да го стави бизнисот пред политиката.
Во Авганистан тој им продавал оружје на исламистичките талибански бунтовници и нивните прозападни противници, се вели во книгата „Трговец на смртта“.
Тој, наводно, доставувал оружје за поранешниот либериски претседател Чарлс Тејлор, кој сега отслужува 50-годишна затворска казна за убиство, силување и тероризам, како и разни фракции во Конго и филипинската исламистичка милитантна група Абу Сајаф.
Крајот дојде дури во 2008 година, по темелната и брза операција на американската Администрација за борба против дрогата (ДЕА) која го следела Бут низ неколку земји до луксузен хотел во Бангкок.
За време на спектакуларната операција, Бут бил снимен како се согласува да продаде 100 проектили земја-воздух на американски агенти, претставувајќи се како членови на колумбиската левичарска герилска група ФАРК, кои ќе ги користат за убивање американски војници. Набргу потоа бил уапсен од тајландската полиција.
Што вели Лавров?
По повеќе од две години дипломатски триење во кои Русија гласно инсистираше дека Бут е невин и дека неговиот случај е политички мотивиран, Бут беше екстрадиран во САД за да се соочи со низа обвиненија, вклучително и заговор за поддршка на терористи, заговор за убивање Американци и перење пари.
Му се судеше по обвиненијата поврзани со ФАРК, кои тој ги негираше, а во 2012 година беше прогласен за виновен и осуден во судницата на Менхетен на 25 години затвор, минимална можна казна за тие злосторства.
САД и Русија на 5 август соопштија дека се подготвени да преговараат за размена на затвореници, еден ден откако кошаркарската ѕвезда Бритни Гринер беше осудена на девет години затвор за шверц на е-цигари што содржеле масло од канабис во Русија.
На судењето, Гринер, која оттогаш е префрлена во казнена колонија во Мордовија, рече дека користела канабис за да ја ублажи болката од спортска повреда и дека не сакала да го прекрши законот. Пред судот изјавила дека згрешила кога го спакувала маслото во багажот.
Рускиот заменик-министер за надворешни работи Сергеј Рјабков најави дека е можен договор за размена на затвореници во кој ќе биде вклучен и Буто.
Извори запознаени со ситуацијата изјавија за Ројтерс дека била дадена понуда за размена на Бут за Гринер и поранешниот американски маринец Пол Вилан, кој во 2020 година беше осуден на 16 години затвор за шпионажа.
Рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров изјави дека екстрадицијата на Бут од Тајланд е „очигледна неправда“ и тврди дека тој е невин.