Унгарскиот премиер Виктор Орбан веќе преживеа многу кризи кои ја загрозија неговата моќ, но сега тој се соочува со најголемиот предизвик во изминатите тринаесет години од неговото владеење.
Оваа година може да стане одлучувачка и судбоносна година за политичар чие име се поврзува со подемот на неолиберализмот во Европа.
Унгарија моментално ја доживува најтешката економска криза од меѓународната финансиска криза од 2008/2009 година кога таа беше речиси банкротирана.
Нивната валута, форинтата, значително ја загуби својата вредност во последните месеци, а стапката на инфлација, која е повисока од 20 отсто, фрла се повеќе луѓе во земјава во егзистенцијална мизерија.
Властите ги ограничија цените на храната и бензинот, но тоа доведе до недостиг како оние на крајот на социјализмот, пишува ДВ.
Но, тоа не е единствениот проблем што ги мачи унгарските власти.
Европската унија откажа значителен дел од субвенциите во вредност од неколку милијарди евра за Унгарија поради недостатоци во владеењето на правото.
И понатамошните кратења изгледаат неизбежни, до целосно откажување на сите плаќања од Брисел.
Покрај тоа, владата на Орбан е поизолирана од кога било досега во Европа поради нејзиниот проруски став.
Префрлање на вината на другите
„Всушност, владата на Орбан никогаш не била во толку тешка ситуација како што е сега. Тоа може да се види од анкетите кои покажуваат дека незадоволството расте или од протестите на просветните работници кои траат со месеци“, вели политикологот Петер Креко од лево-либералниот институт Будимпешта Политичка престолнина Орбан во Брисел има се помалку луѓе кои сè уште се подготвени да го спасат.
„Орбан и неговата влада сè уште се многу успешни во префрлањето на вината за кризата на надворешните актери, како што е ЕУ или берзанскиот милијардер Џорџ Сорос. Орбан и неговата партија Фидес имаат многу стабилен електорат и имаат воспоставено најцентрализиран политички систем во ЕУ. Сето тоа значи дека има добри шанси унгарската влада да ја преживее оваа кризна ситуација“, вели Креко.
Тешко, но не на работ на бездната
Конзервативниот економист Ласло Чаба, кој некогаш припаѓал на неформална група советници на Орбан и предава на Централноевропскиот универзитет (Будимпешта/Виена), актуелната унгарска криза ја гледа првенствено како „криза на моделот Орбан“.
„Зад овој модел стои политиката на евтини пари, лабава монетарна политика и дарежливо трошење. Ова повеќе не може да се одржи“, изјави Чаба за ДВ и додаде:
„Генерално, ситуацијата во која се наоѓа владата е тешка, но не и катастрофална. Унгарија е се соочува со рецесија, но не е на работ на бездната како што беше пред 15 години за време на финансиската криза“.
За Унгарија многу ќе зависи од тоа дали ќе и бидат исплатени субвенциите од ЕУ или не.
Имено, земјата е вториот најголем нето-примател на субвенции од ЕУ по Полска.
Во последниве години, тие сочинуваат во просек од три до четири проценти од бруто националниот производ на Унгарија – што приближно одговара на годишниот економски раст на земјата.
Балканска чаршија
Во средината на декември 2022 година, по неколку месеци талкање, Европската комисија првично ја суспендираше исплатата на 6,3 милијарди евра на Унгарија.
Причините беа невладеењето на правото и обвинувањата за корупција.
На крајот на декември, Брисел дури и се закани дека ќе ја замрзне вкупната сума предвидена за Унгарија во буџетот до 2027 година, која изнесува најмалку 22 милијарди евра, што ќе ја доведе Унгарија во многу тешка економска криза.
Сепак, ретко кој во Унгарија верува дека тоа ќе се случи.
„Во минатото, ЕУ отсекогаш употребувала остри зборови во однос на Унгарија, но тоа не би го применила во пракса“, вели економистот Ласло Чаба.
„Затоа, мислам дека дел од средствата на ЕУ сепак ќе дојдат. Доколку нема повеќе плаќања, ЕУ ќе го загуби своето влијание врз Унгарија, а тоа не е во интерес на Брисел. Затоа, преговарачкиот процес сега ќе биде малку како балканската чаршија и на крајот ќе дојде до компромис“, вели Чаба.
Маневрирање низ криза
Политикологот Креко предупредува дека не треба да се залажува подготвеноста на Орбан за компромис кога станува збор за владеењето на правото.
„Не можеме да очекуваме дека лавот ќе стане вегетаријанец преку ноќ. Не е во интерес на Орбан да стави крај на непотизмот и корупцијата што ја карактеризираат неговата влада. Затоа што тоа би значело дека неговите блиски соработници или членови на семејството би можеле дури и да одат во затвор. не е карактеристично за нелиберален систем, особено не во економски тешки ситуации. Тие имаат тенденција да се затвораат уште повеќе“, вели Креко.
И двајцата експерти претпоставуваат дека Орбан ќе се обиде да „маневрира“ низ кризата – и политички и економски.
Економистот Чаба гледа знак за тоа во „Аферата Матолчи“. Шефот на унгарската народна банка, Ѓерѓ Матолчи, долги години близок и доверлив соработник на Орбан, на почетокот на декември невообичаено отворено ја критикуваше унгарската економска политика и индиректно повика на мерки за штедење.
Во Унгарија, критиките на Матолчи поттикнаа дебата за тоа колку владеењето на Орбан е сѐ уште стабилно, пишува ДВ.
Предоцна
Политикологот Креко зборува за слична двострана стратегија во унгарската надворешна политика. Унгарија дури и отворено се скара со својот најблизок сојузник Полска поради ставовите на Орбан за руската војна против Украина.
Во декември, Орбан ги обвини САД за војната, а во исто време го испрати претседателот на земјата, Каталин Новак, да го посети Киев.
Медиумите блиски до власта, кои до сега ја шират најлошата проруска пропаганда, сега се почесто зборуваат за „руската агресија“.
Креко се сомнева дека Орбан со оваа политика ќе успее добро да ја надмине кризата, да стави крај на надворешнополитичката изолација и да го реши конфликтот со ЕУ.
„Начинот на кој моментално се однесува Орбан може да се опише со најкратки зборови: тој прави премалку предоцна“, вели овој политиколог.
Сите информации за економско-енергетската криза во Македонија, регионот и светот можете да ги прочитате ТУКА.