Откако 30 години беше надвор од заедничката одбранбена политика на Европската унија, Данска на референдум во среда одлучува дали да го отфрли своето изземање по руската инвазија на Украина.
Повеќе од 65 отсто од 4,3 милиони гласачи во земјата се очекува да гласаат за отфрлање на изземањето, според најновата анкета објавена во неделата. Но, аналитичарите се повнимателни, бидејќи се очекува низок одѕив на гласачите во земја која често кажува „не“ за понатамошна интеграција во Европската унија, последен пат во 2015 година.
БиБиСи: Договорот за санкции против руската нафта е победа на Орбан
„Ние секогаш мораме да го дадеме својот глас кога гласаме“, повика премиерот Мете Фредериксен Денс на референдум во последната телевизиска дебата во недела. „Со целото мое срце верувам дека мора да гласаме „за“. Во време кога треба да се бориме за безбедноста во Европа, треба да бидеме пообединети со нашите соседи“, рече таа.
Данска е членка на ЕУ од 1973 година, но во 1992 година го попречи трансферот на поголеми овластувања на Брисел кога 50,7 отсто од Данците го отфрлија Договорот од Мастрихт, основачкиот договор на Унијата.
За да стапи во сила, тој мораше да биде ратификуван од сите земји-членки. За да ги убеди Данците да го поддржат договорот, Копенхаген преговараше за серија исклучоци и Данците конечно го поддржаа во 1993 година.
Данска остана надвор од единствената европска валута, еврото, што го отфрли на референдумот во 2000 година, како и од заедничките политики на блокот за правда, внатрешни работи и одбрана.
„Украина е главната причина“
Одбранбеното ослободување значи дека скандинавската земја, еден од основачите на НАТО, не учествува во надворешната политика на ЕУ кога станува збор за одбраната и не придонесува во воените мисии на ЕУ. Данска е единствената земја која преговараше за ослободување од одбраната, иако Малта де факто е надвор од тоа. Копенхаген веќе 235 пати го искористил своето ослободување, според тинк-тенк Европа.
Данскиот премиер распиша референдум само две недели по руската инвазија на Украина и откако постигна договор со повеќето партии во данскиот парламент, Фолкетинг. Таа, исто така, ги објави плановите за зголемување на инвестициите во одбраната на два отсто од БДП, во согласност со заложбите на НАТО, до 2033 година.
„Беше големо изненадување“, рече директорот на тинк-тенк Европа, Лике Фрис. „Со години никој не мислеше дека владата ќе го стави прашањето за ослободување од одбраната на национален референдум“, рече таа. „Нема сомнеж дека Украина беше главната причина за распишување на референдумот.
Најавата на Берлин за масовно зголемување на неговите воени трошоци, исто така, одигра клучна улога во данската одлука, рече Фрис. Германија е најблискиот сојузник на Данска, заедно со САД. Самиот факт дека тие сакаа да се зајакнат ја доведе Данска во позиција во која повеќе не можеме да се криеме зад Германија“.
Од утре во Германија бројни промени и нови правила. Еве ги најважните!
„НАТО е доволно“
Единаесет од 14 партии во Данска ги повикаа гласачите да кажат „да“ за отфрлање на изземањето за одбраната, или повеќе од три четвртини од пратениците. Две десничарски евроскептични партии, Данската народна партија и Новата десница, како и левичарската Листа за единство, ги повикаа Данците да заокружат „не“.
Нивниот главен аргумент е дека појавата на заедничка европска одбрана би била на штета на НАТО, кој е камен-темелник на одбраната на Данска од нејзиното основање во 1949 година.
„НАТО е гарант за безбедноста на Данска. Би било сосема поинаку ако тоа се одлучи во Брисел“, рече лидерот на Данската народна партија Мортен Месершмит на неделната дебата.
Резултатите од референдумот се очекуваат во среда во 23 часот.
На референдумот не учествуваат данската автономна територија Гренланд и Фарските Острови, кои не се членки на ЕУ.
Во декември 2015 година, Данците рекоа „не“ за зајакнување на соработката со ЕУ за полициските и безбедносните прашања поради страв од губење на суверенитетот над имиграциските прашања.