Се појавија извештаи дека Турција формално аплицирала за членство во БРИКС, блокот на земјите во развој, додека економската алијанса се подготвува да ја разгледа можноста за прием на нови членки на состанокот во Русија на 22 и 24 октомври.
Претседателот Ердоган не крие дека Анкара е заинтересирана да се приклучи, но колку е значајно за земја членка на НАТО да се приклучи на незападна економска алијанса предводена од Русија и Кина?
„Нашиот претседател јасно стави до знаење дека Турција сака да учествува во сите важни платформи, вклучувајќи го и БРИКС“, изјави Омер Челик, портпарол на владејачката партија на турскиот претседател Таип Реџеп Ердоган.
Тој не ги потврди извештаите дека Анкара поднела формална апликација за членство, но рече дека тоа е „во процес“.
Се очекува БРИКС да разговара за прием на нови членки на состанокот во западниот руски град Казан на 22 и 24 октомври.
Што ако Турција се приклучи на БРИКС?
Доколку Турција навистина биде поканета да се приклучи, таа ќе биде првата членка на НАТО што ќе стане членка на незападната економска алијанса предводена од Русија и Кина.
„Мислам дека тоа ќе биде прилично симболично и важно, не само за Турција и БРИКС, туку и за НАТО и западниот блок“, вели Керим Хас, експерт за турско-руски односи.
Тој нагласува дека Турција има потреба од странски инвестиции и дека мора да ги разграни односите со оглед на длабоката економска криза низ која минува земјата.
„Ако турската економија пропадне, тоа ќе има лошо влијание врз европските банки, бидејќи турската економија главно зависи од нив“, вели тој.
Речиси половина од трговијата на Турција е со земјите од ЕУ
Според Советот на Европската унија, тој блок е убедливо најголемиот трговски партнер на Турција, на кој оди 31,8 отсто од нејзината трговија.
Во 2022 година вкупната вредност на трговската размена меѓу ЕУ и Турција ќе достигне речиси 200 милијарди евра.
Затоа, како што тврди тој, европските земји замижуваат пред неучеството на Турција во антируските санкции по избувнувањето на целосна војна во Украина.
„Западот толерира градење на економски односи од страна на Турција со Русија и другите земји од БРИКС“, вели Хас.
„Исто така, ако Турција, како сојузник на НАТО, стане членка на БРИКС, една од нејзините улоги ќе биде да го намали антизападниот тон во тој блок.
„Непријавената улога на Турција во БРИКС од перспектива на САД и особено на Велика Британија би била да го спречи БРИКС да се трансформира од незападен блок во антизападна организација.
Што е БРИКС?
Првично наречен БРИК, блокот на земји во развој беше основан во 2006 година од Бразил, Русија, Индија и Кина.
Кога Јужна Африка се приклучи во 2010 година, блокот го промени своето име во БРИКС.
БРИКС беше дизајниран да ги собере најважните светски земји во развој, предизвикувајќи ја политичката и економската моќ на побогатите земји од Северна Америка и Западна Европа.
Алијансата претрпе голема експанзија во последниве години и сега ги вклучува Иран, Египет, Етиопија и Обединетите Арапски Емирати.
Саудиска Арабија соопшти дека размислува да се приклучи, а Азербејџан поднесе официјална апликација за членство.
Извештаите од новинската агенција Блумберг на почетокот на септември укажаа дека Турција и официјално поднесе барање за членство во БРИКС пред неколку месеци.
Претседателот на Турција изрази интерес за членство во БРИКС уште во 2018 година, на 10. Самит на БРИКС во Јоханесбург, Јужна Африка.
Зошто Турција се сврте кон БРИКС?
Претседателот Ердоган, кој е на власт повеќе од две децении и е отворено незадоволен од недостатокот на напредок во процесот на пристапување на Анкара во Европската унија, инсистира на тоа дека Турција мора да ги подобри односите и со Истокот и со Западот „во исто време “.
„Не треба да избираме меѓу Европската унија и Шангајската организација за соработка (ШСО)“, рече Ердоган, мислејќи на организацијата за регионална соработка предводена од Кина и Русија.
„Напротив, мораме да ги градиме нашите односи со двете и со другите организации врз основа на взаемна корист.#
Во 2022 година трговската размена на Турција со Русија изнесуваше 11 отсто од вкупната трговска размена, а со Кина 7,2 отсто.
Керим Хас смета дека членството на Турција во БРИКС „ќе добие силна поддршка од Русија“.
„Приоритет број еден на Русија е да ја одржи економијата стабилна со цел да се зачува војната во Украина, да се осигура дека руската економија нема да пропадне под западните санкции“, вели тој.
„И поради тоа Москва секогаш ќе сака да ја држи Турција со себе. Тие имаат многу врски, од енергетика до трговија до туризам. Добро е и Москва да покаже дека е способна да изгради некои заемно корисни блиски односи со земја од НАТО“.
Зголемениот интерес на Турција за BRICS, SCO и други партнерства не треба да се гледа како промена на оската, вели Јусуф Кан од Центарот Вилсон, американски тинк-тенк.
„НАТО може да има корист од сојузник кој е активен во тие кругови“, тврди тој.
Економија во криза
Продлабочувањето на економската криза во Турција и нејзината зависност од странски инвестиции и финансирање на долгот се смета за една од причините Анкара да жонглира со геополитичките односи.
Турција е 17-та најголема економска сила во светот, според статистиката на ММФ од 2023 година.
Со годишен индекс на потрошувачки цени од 71,6 отсто, Турција е веднаш зад Зимбабве, Аргентина, Судан и Венецуела, според меѓународната организација.
Сите неодамнешни истражувања на јавното мислење во земјава укажуваат дека трошоците за живот се најголем товар за Турците.
Претседателот Реџеп Таип Ердоган го задржа притисокот врз турската централна банка да продолжи да ги одржува ниските трошоци за задолжување, нагласувајќи го растот.
Според него, каматните стапки се причина, а инфлацијата е последица.
Но, тој ја промени економската политика во изминатата година, а новата економска администрација тргна по „православен“ пат.
На пример, новиот одбор на турската централна банка ја зголеми каматната стапка од 8,5 на 50 отсто за девет месеци.
Иако актуелниот министер за финансии и финансии, Мехмет Шимшек, тврди дека новата програма работи добро, и дека „најлошото помина“ што се однесува до инфлацијата, многумина се уште имаат недоверба кога е во прашање иднината.
„Откако беше назначен Шимшек, инфлацијата се удвои и вредноста на турската лира значително падна, и покрај зголемувањето на каматните стапки од осум на 50 отсто“, вели д-р Умит Акчај, од Берлинскиот факултет за економија и право.
„Ова сугерира дека православната агенда на Шимшек, која ја гледа вишокот на домашна побарувачка и зголемувањето на платите како примарна причина за инфлацијата, е неефикасна.
Не се знае што ќе биде со турската економија во иднина, посочуваат експертите.
„Инфлацијата ќе се намали во наредните месеци пред се поради базниот ефект“, вели д-р Акчај.
„Сепак, падот на инфлацијата не мора да значи дека кризата со трошоците за живот е завршена. Без реални зголемувања на платите за пониските класи, оваа криза ќе продолжи“.
Ако апликацијата на Турција за членство во незападна економска алијанса биде успешна, тоа може да има стабилизирачки ефект врз нејзината економија.
Но, исто така, веројатно е дека главната цел на планираните односи на Турција со БРИКС лежи повеќе во политичката арена и е само дополнителна манифестација на надворешната политичка стратегија на претседателот Ердоган од 360 степени.