Слободата на медиумите во светот е полоша од кога било, според најновото глобално рангирање објавено од „Репортери без граници“ во петокот, во кое се наведува дека известувањето е најслободно во Европа, според светските новински агенции.
Палестина стана најопасното место во светот за новинарите поради израелската војна во Газа, при што десетици новинари најверојатно се убиени само поради нивното известување, според извештајот „Индекс на слободата на медиумите 2025“.
Израелските сили убиле најмалку 200 новинари во првите 18 месеци од војната, а најмалку 42 од нив биле убиени додека ја вршеле својата работа, се вели во извештајот.
„Во Газа, израелската армија уништи редакции, уби речиси 200 новинари и воведе целосна блокада на Појасот Газа повеќе од 18 месеци“, се вели во соопштението.
Во меѓувреме, Израел падна за дополнителни 11 места, на 112-то место и „продолжува да ги потиснува сопствените медиуми“.
„Глобалната состојба со слободата на известување во 2025 година е на најниско ниво досега“, наведува организацијата во својата анализа, како што објави Хина.
„Повеќе од половина од светското население живее во земји со „многу сериозна“ ситуација.“
Европа останува регионот во светот каде што новинарите можат најслободно да известуваат, соопшти групата за човекови права.
Медиумите во регионот
Меѓу земјите од регионот, најдобро рангирана е Словенија, која е на 33-та позиција, и напредува за шест места.
Црна Гора е на 37-мо место и се подобри за три позиции во споредба со претходната година.
Црногорскиот устав и закони гарантираат слобода на говорот и изразувањето, но слободата на медиумите сè уште е загрозена од политичко мешање, нерешени напади врз новинари и економски притисок, се наведува во извештајот.
Македонија падна за шест места, па моментално е на 42-ро место.
Иако новинарите не работат во непријателска средина, широко распространетата дезинформација и недостатокот на професионализам придонесуваат за пад на довербата на општеството во медиумите, што ги изложува независните медиуми на закани и напади, се наведува во извештајот.
Понатаму, владини претставници обично имаат лош и понижувачки став кон новинарите, се додава во него.
За Хрватска, која е на 60-то место, откако падна за 12 места за една година, се вели дека „слап“ тужбите финансиски ги исцрпуваат медиумите.
„Иако медиумскиот пејзаж е разновиден и динамичен, владата не успеа да ги заштити новинарите од стратешки слап тужби и напади од организираниот криминал и изврши притисок врз медиумите“, оценува RSF.
Босна и Херцеговина, исто така, падна, односно од 81-та позиција на 86-то место.
Во извештајот се наведува дека слободата на медиумите и квалитетот на новинарството значително се разликуваат низ целата земја.
Ентитетот Република Српска се соочува со предизвикот на повторна криминализација на клеветата и растечкото влијание на руската пропаганда, истакнува РСФ.
Лажни вести и пропаганда
Србија се искачи за две места и „скокна“ од 98-та позиција на 96-то место.
Иако во Србија постои квалитетно новинарство, наградено за истражување на криминал и корупција, таа е заглавена помеѓу широко распространетите лажни вести и пропагандата, се наведува во извештајот, додавајќи дека и покрај силната законска рамка, новинарите се изложени на политички притисок, а злосторствата извршени против нив остануваат неказнети.
Три места зад нив, на 99-та позиција, е Косово, кое падна за 24 позиции на листата.
Иако медиумскиот пазар во Косово е разновиден, неговиот развој е ограничен од неговата мала големина и етничките поделби, според извештајот.
Слободата на медиумите е загрозена од политизирана регулатива, тужби за замолчување на медиумите, недоволен пристап до јавни информации и сериозни ризици за безбедноста на новинарите.
„Деградација на слободата на известување“ во САД
РСФ предупреди за „алармантната деградација на слободата на известување“ во Соединетите Американски Држави со претседателот Доналд Трамп на власт, како и за „невидените“ тешкотии за независните новинари ширум светот.
„Репортери без граници“, со седиште во Париз, ја следи слободата на медиумите во последните 23 години.
Норвешка останува лидер и пример за углед на глобално ниво, по што следат Естонија и Холандија. На дното од рангирањето се Кина, Северна Кореја и Еритреја, на места од 178-мо до 180-то место.
Економски притисоци
Ситуацијата беше оценета како „добра“ само во седум земји, од кои сите се наоѓаат во Европа.
„Покрај кревката безбедносна ситуација и растечкиот авторитаризам, економскиот притисок предизвикува проблеми за медиумите ширум светот“, соопштија од „Репортери без граници“.
Глобално, „повеќе од половина од светското население сега живее во земји каде што ја категоризираме ситуацијата со слободата на медиумите како многу сериозна“, изјави Ања Остерхаус, генерален директор на РСФ.
„Независното новинарство е трн во окото на автократите.“ Ова, пак, има економски последици, рече таа.
„Кога новинарите се осиромашуваат, тие повеќе немаат средства да им се спротивстават на непријателите на медиумите – оние кои се залагаат за дезинформации и пропаганда“, се вели во соопштението на Боканде.
„Ако медиумите „пресушат“ финансиски, кој ќе ги открие дезинформациите, лажните информации и пропагандата? Заедно со нашата секојдневна борба за безбедноста на новинарите, ние сме посветени и на зајакнување на економските темели на новинарството.“
Одржлив бизнис
Според извештајот, медиумите се борат за одржлив бизнис во 160 земји низ целиот свет.
Рангирањето за слобода на медиумите ја оценува ситуацијата во една земја или територија во пет категории: политика, право, економија, социјална култура и безбедност.
РСФ посочи дека Трамп дополнително ги влошил тешките услови со откажувањето на финансиската поддршка од САД за медиуми како што се „Гласот на Америка“ и „Радио Слободна Европа/Радио Либерти“ (РФЕ/РЛ), како и американската помош за развој, која им помогна на медиумите во странство.
Откако паднаа за 11 места во 2024 година, Соединетите Американски Држави паднаа за уште две места, на 57-мо место на Индексот на слобода на печатот во светот за 2025 година, едно место зад поранешната воено разорена Сиера Леоне во Западна Африка.ж
„Во Соединетите Американски Држави, вториот мандат на Доналд Трамп како претседател доведе до алармантно влошување на слободата на медиумите, што укажува на авторитарна промена во владата“, соопшти РСФ.
„Неговата администрација ги користеше институциите како оружје, ја намали поддршката за независните медиуми и ги маргинализираше новинарите.“
Големи делови од Соединетите Американски Држави сега се „пустини“ во новински контекст, соопшти РСФ.
Комитетот за заштита на новинарите (CPJ) исто така предупреди во среда дека медиумските слободи во Соединетите Американски Држави се намалуваат и ги повика редакциите да формираат обединет фронт против „растечкиот бран закани“ со кои се соочуваат.
Меѓу земјите што претрпеа голем пад на слободата на медиумите во изминатата година е Аргентина, која падна за 21 место на 87-мо место под водство на десничарскиот сојузник на Трамп, Хавиер Мајли.