Српските власти инсталирале домашен шпионски софтвер на телефоните на десетици новинари и активисти, се вели во извештајот објавен во понеделникот на Амнести интернешнал (АИ), цитирајќи форензички докази и сведоштва на активисти кои тврдат дека биле „хакирани“.
– Во неколку случаи, активисти и новинари пријавиле сомнителна активност на нивните мобилни телефони откако биле испрашувани од српската полиција и безбедносните служби – се наведува во извештајот на АИ.
Во два случаи, софтверот на израелската компанија за надзор Cellebrite DI бил користен за отклучување на телефоните, пред да бидат заразени со српскиот шпионски систем Андроид NoviSpy.
Со помош на шпионскиот систем NoviSpy биле копирани телефонски контакти, кои потоа биле префрлени на сервер контролиран од српската влада.
NoviSpy, иако технички е помалку напреден од високо инвазивниот шпионски софтвер како што е Pegasus, им овозможува на српските власти да снимаат чувствителни лични податоци од целниот мобилен телефон и овозможува далечинско активирање на микрофонот или камерата на мобилниот телефон.
– Српските власти користат технологија за надзор и тактика на дигитална репресија како инструменти за поширока државна контрола и репресија насочени против граѓанското општество – се наведува во извештајот на АИ.
Во него, меѓу другото, се споменува дека српското МВР користи форензичка алатка за вадење податоци од мобилни телефони, кои ги добила на подарок од Норвешка, а која била набавена преку Агенцијата на ОН за проектни услуги (UNOPS).
Станува збор за пакет кој бил доставен до МВР на Србија од 2017 до 2021 година со цел да и помогне на таа земја во борбата против организираниот криминал.
Амнести додава дека норвешката влада привремено ја суспендирала испораката на Cellebrite уредите во Србија во 2018 година.
Норвешката амбасада во Белград изрази загриженост за програмата, но UNOPS на крајот ја испорача во јуни 2019 година.
Според АИ, Србија добила Cellebrite уреди како дел од широк пакет помош за да ѝ помогне на Србија да ги исполни барањата поврзани со процесот на интеграција во ЕУ.
Заменик-министерката за надворешни работи на Норвешка, Марија Вартересијан, изјави за Ројтерс дека наводите во извештајот се „алармантни, а доколку се докаже дека се вистинити, неприфатливи“.
Таа додаде дека норвешките власти на крајот на месецот ќе се сретнат со српските власти и со УНОПС.
– Очекуваме УНОПС да ги истражи тие обвинувања – изјави Норвежанката. Српскиот МУП, Министерството за надворешни работи и разузнавачката агенција БИА не одговорија на барањето за коментар.
Производите на Cellebrite се широко користени од бројни агенции за спроведување на законот ширум светот, вклучувајќи го и американското ФБИ.
Главниот маркетинг директор на компанијата, Дејвид Џи, рече дека ако се открие дека се вистинити тврдењата на вештачката интелигенција, тоа ќе претставува прекршување на договорот за лиценца за крајниот корисник и ќе резултира со суспензија на употребата на нивната технологија.